ثبات اقتصادی و کنترل تـورم پیش‌نیاز سرمایه‌گذاری برای تولید
حسن رضایی
در میان سخنان رهبر فرزانه انقلاب در مقطع پس از جنگ تحمیلی 12روزه، کلیدواژه‌های مهمی وجود دارد که در نگاه تحلیلگران عرصه بین‌الملل، حائز اهمیت بسیار بوده و بازخورد رسانه‌ای گسترده‌ای در فضای رسانه‌ای جهان داشته است. پس از لفاظی‌های متعدد ترامپ و نتانیاهو در مقاطع و موقعیت‌های مختلف رسانه‌ای، بیانات رهبر انقلاب در حوزه سیاست خارجی، در واقع ترسیم تصویر جدیدی از ایران پس از جنگ 12روزه در مقابل غده سرطانی اسرائیل و کلیت ناتو و آمریکا بوده است.
به عنوان مثال، معظم‌له، 28 مهر ماه سال جاری و در جریان دیدار با قهرمانان و مدال‌آوران ورزشی و المپیادهای علمی جهانی، در همین زمینه می‌فرمایند: «در جنگ دوازده روزه در ایران علاوه بر کشتارهای کور و بمبی که ریختند روی سر هزار و خرده‌ای جمعیّت [و آنها] را به شهادت رساندند، دانشمندان ما را ترور کردند. او افتخار می‌کند به اینکه دانشمند ایرانی را ترور کرده؛ بله، دانشمند را ترور کردید، افرادی امثال طهرانچی و عبّاسی و مانند اینها را ترور کردید، لکن علمشان را نمی‌توانید ترور کنید. افتخار می‌کند که صنعت هسته‌ای ایران را بمباران کردیم و از بین بردیم. خیلی خب، به همین خیال باش!»
ایشان در ادامه می‌فرمایند: «اصلاً شما چه‌کاره هستید که اگر یک کشوری صنعت هسته‌ای دارد شما دخالت کنید بگویید «باید» و «نباید»؟ شما چه‌کاره دنیایید؟ چه ربطی به آمریکا دارد که ایران امکانات هسته‌ای و صنعت هسته‌ای دارد یا ندارد؟ این دخالت‌ها، دخالت‌های ناباب، ناجور، غلط، و زورگویانه است. شنیدم در همه ایالات آمریکا الان مردم در خیابان‌ها دارند علیه او شعار می‌دهند: طبق این گزارشی که دادند و شنیدید، هفت میلیون جمعیّت در شهرهای مختلف آمریکا، در ایالات مختلف آمریکا علیه این شخص دارند شعار می‌دهند. اگر شماها خیلی توانایی دارید، بروید اینها را آرام کنید!»
نظیر این مواضع قدرتمند که پس از جنگ 12روزه با بیان‌های مختلف از سوی رهبری معظم انقلاب تکرار شده، یعنی آنکه جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها قرار نیست توانایی‌های علمی و فنی خود را تسلیم قلدرهای وحشی و بی‌فرهنگی مثل آمریکا کند که مانند همیشه، آماده به چالش طلبیدن این قدرت استکباری و به شکست کشاندن اراده شیطانی آن هم هست.
پیگیری جدی شعار سال
این ایستادگی در مقابل زورگویی امثال آمریکا در شرایط حاضر اما الزاماتی دارد که طبعاً باید آن را فراهم نمود و این کار ماست؛ ما به معنای مجموعه دولت، ملت، قوای نظامی و سایر دستگاه‌های حاکمیتی کشور! دستورالعمل فراهم نمودن این آمادگی را نیز بیش از هر چیز می‌توان در عنوان شعار هر سال دید.
در واقع، رهبر فرزانه انقلاب به‌عنوان دیده‌بانی بیدار و حکیم، با توجه به مجموعه مسائل کشور و اولویت هر کدام از آنها، هر ساله با انتخاب شعار سال، جهت اصلی حرکت دولت و ملت برای مستحکم کردن پایه‌های قدرت ملی کشور را معین می‌کنند. مرور روند این نام‌گذاری‌ها در بیش از یک دهه اخیر، به‌روشنی نشان می‌دهد که دغدغه اصلی رهبری انقلاب در طی این سال‌ها و دستورالعمل اصلی ایشان برای استحکام ساخت داخلی قدرت ملی، حل مشکلات اقتصادی و فائق آمدن دولت‌ها و مسئولان بر جنگ اقتصادی دشمن بوده است. بدیهی است که در شرایط حاضر و پس از جنگ تحمیلی 12روزه نیز این دستورالعمل مداوم و اصلی، باید در دستور کار نخست مسئولین و مردم باشد.
نمود روشن پیگیری این دغدغه همیشگی در سخنان رهبر انقلاب را می‌توان در بیانات ایشان طی دیدار با اعضای هیئت دولت پس در مقطع پس از جنگ تحمیلی 12روزه دانست. آنجا که بخش اصلی سخنان ایشان باز هم ناظر به مسائل اقتصادی بوده و در ضمن توصیه‌های خود به دولتمردان می‌فرمایند: «منتظر تحوّلات بیرونی هم نباشیم. در دنیا، در عالم سیاست، در عالم دیپلماسی، حوادثی اتّفاق می‌افتد؛ منتظر آنها نمانیم، کار خودمان را انجام بدهیم. آن کسانی که وظیفه‌شان آن کارها است، آنها را انجام می‌دهند.
ما کار موظّف خودمان را انجام بدهیم. روحیه‌ی کار و تلاش را غلبه بدهیم بر حالت «نه جنگ، نه صلح» که دشمن می‌خواهد بر ما تحمیل کند. یعنی یکی از ضررها و خطرهای کشور همین حالت «نه جنگ، نه صلح» است که خب خوب نیست، فضای خوبی نیست. روحیه کار را، روحیه تلاش را، همّت و انگیزه را، با گفتن، با عمل کردن، با نشان دادن نتایج، بر این حالت غلبه بدهیم.» بارزترین جلوه غلبه دادن روحیه کار بر حالت «نه جنگ، نه صلح» را طبعا باید تلاش پیگیر دولتمردان برای تحقق شعار سال دانست.
اقتصاد، مسئله نخست کشور
بر این اساس ما سعی خواهیم کرد تا حتی‌الامکان در گزارش پیش‌رو به بررسی اقدامات انجام شده در زمینه سرمایه‌گذاری برای تولید پرداخته و نقاط ضعف و قوت اقدامات انجام شده در حوزه اقتصاد را با نگاه به شعار سال جاری، مورد واکاوی قرار دهیم.
اول اینکه رئیس‌جمهور محترم در ابتدای سال بر اجرائی شدن شعار سال جاری تأکید جدی داشته‌اند. به‌عنوان‌مثال، 13 فروردین‌ماه سال جاری، خبرگزاری رسمی دولت (ایرنا) در همین زمینه با اشاره به تماس تلفنی ریاست محترم جمهور با رئیس سازمان برنامه و بودجه و رئیس‌کل بانک مرکزی، از تأکید دکتر پزشکیان بر لزوم تدوین برنامه‌ای منسجم و عملیاتی برای تحقق شعار سال خبر داده است.
بر اساس این گزارش، مسعود پزشکیان در این گفت‌وگوی تلفنی که در آخرین روز از تعطیلات آغاز سال ۱۴۰۴ انجام شد، با تأکید بر عزم دولت در تحقق شعار سال «سرمایه‌گذاری برای تولید»، تصریح کرده است: سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی باید با ایجاد بسترهای مناسب، مسیر سرمایه‌گذاری و رشد تولید در کشور را هموار سازند.
حالا اما با گذشت هشت ماه از سال 1404 و قرار گرفتن در نیمه دوم سال، نه تنها در گفتارهای رسانه‌ای مسئولین رسمی، که حتی در میان صفحات رسانه‌های مکتوب و مجازی کشور نیز کمتر از شعار سال سخن به میان می‌آید و این وضعیت را طبعا می‌توان یک آسیب جدی تلقی کرد. بخشی از این مسئله را طبعا باید مربوط به رخداد جنگ تحمیلی 12روزه و تبعات آن بر فضای رسانه‌ای کشور دانست. با این وجود، شکی در این نیست که مقاومت بلندمدت در برابر خوی استکباری آمریکا، جز با حل بنیادین مشکلات اقتصادی کشور و فائق آمدن بر جنگ اقتصادی دشمن میسر نخواهد شد، لذا پر بیراه نیست اگر مسئله اقتصاد را باز هم مسئله نخست کشور یا حداقل در ردیف نخستین مسائل اصلی کشور بدانیم و تلاش پیگیر و خستگی‌ناپذیر برای حل و فصل مسائل مربوط به آن در هر شرایطی را دستور کار اصلی مسئولین کشور تلقی کنیم؛ چرا که طی بیش از یک دهه اخیر، میدان اقتصاد، به عرصه اصلی تقابل نظام سلطه با اراده ملت عزیز ایران و نظام جمهوری اسلامی بدل شده است.
آسیب به تولید با سیاست‌های تورم‌زا
ما پیش از این در کیهان طی گزارش‌های مفصل و متعددی به بررسی راهکارهای تحقق شعار سال جاری پرداخته‌ایم. حالا اما سؤال این است که همزمان با قرار گرفتن در نیمه‌پایانی سال جاری، دولت، مجلس و سایر قوا و دستگاه‌های کشور چقدر در این زمینه گام برداشته‌اند؟ به نظر می‌رسد برای بررسی این موضوع، ابتدا باید به بازخوانی لوازم اصلی تحقق شعار سال جاری و سپس، بررسی وضعیت آنها از ابتدای امسال تاکنون پرداخت. چرا که تحقق هر امری در گرو فراهم آمدن لوازم اصلی آن است! سرمایه‌گذاری برای تولید اما در چه شرایطی محقق خواهد شد و چرخ تولید ملی در چه فضائی به گردش خواهد افتاد؟
کارشناسان اقتصادی با دیدگاه‌های متفاوت، تقریباً در این نکته اشتراک نظر دارند که ثبات و پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد، مهم‌ترین پیش‌زمینه سرمایه‌گذاری پایدار در حوزه تولید و به راه افتادن چرخ تولید ملی در هر اقتصادی محسوب می‌شود.
یک پژوهشگر حوزه اقتصاد در همین زمینه می‌گوید: «امروز بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل دارند در تولید فعالیت کنند، اما نوسانات اقتصادی و نبود پیش‌بینی‌پذیری، آنها را مردد کرده است. بی‌ثباتی در نرخ ارز، تورم مزمن، و وام‌های بانکی گران‌قیمت باعث می‌شود تولیدکننده آینده خود را مبهم ببیند.
وقتی کسی نتواند حتی شش ماه بعد قیمت مواد اولیه را پیش‌بینی کند، طبیعتاً ریسک تولید بالا می‌رود و سرمایه‌ها به سمت فعالیت‌های کم‌زحمت‌تر اما پر‌سودتر می‌رود. در سطح کلان، نوسان ارز و تورم دو مانع اصلی هستند. این بی‌ثباتی‌ها باعث می‌شود هیچ طرح تولیدی قابل‌پیش‌بینی نباشد.»
بر همین اساس، مسئله ثبات بازار، ثبات نرخ ارز و کنترل تورم از نظر رهبر معظم انقلاب نیز از چنان اهمیتی برخوردار است که ملاحظه آن را از مقدمات اصلی هر تصمیم اقتصادی دولت‌ها می‌دانند. چرا که از نظر ایشان، تولید، ستون فقرات اقتصاد ملی به شمار می‌رود و شاه‌بیت تأکیدات معظم‌له در تمام سال‌های گذشته، حمایت از تولید ایرانی، رونق تولید، جهش تولید و در یک‌کلام، حمایت از تولید داخل بوده است. از طرفی پر واضح است که تورم و بی‌ثباتی اقتصاد، بساط دلالی و فعالیت‌های اقتصادی کاذب را رونق داده و به تولید ضربه می‌زند.
در هر تصمیم اقتصادی این مسائل را لحاظ کنید!
ایشان هشتم شهریورماه 1402 در همین زمینه، خطاب به رئیس‌جمهور وقت (شهید رئیسی) و اعضای هیئت دولت می‌فرمایند: «هر تصمیمی می‌خواهید بگیرید در زمینه مسائل اقتصادی، نگاه کنید ببینید تأثیرش روی مسئله فاصله طبقاتی چگونه است، تأثیر مثبت است یا تأثیر منفی است؛ محاسبه کنید این را. یا مثلاً فرض کنید ثبات بازار، کاهش تورّم، ثبات نرخ ارز، رشد تولید؛ اینها نقاط برجسته است. همه این نقاط هم نقاط کمّی است؛ یعنی قابل اندازه‌گیری است، قابل سنجش است، چیزهایی نیست که نشود اینها را اندازه‌گیری کرد. در همه تصمیم‌ها ببینید این تصمیم اقتصادی‌ای که می‌خواهید بگیرید چه اثری روی این شاخص‌ها می‌گذارد؛ با توجه به آن اثری که روی شاخص‌ها می‌گذارد، [ببینید باید] تصمیم بگیرید یا نگیرید.» با این متر و مقیاس، متأسفانه باید بگوییم که دولت چهاردهم در فراهم‌سازی شرایط پایه‌ای برای سرمایه‌گذاری در حوزه تولید، توفیق چندانی نداشته است.
در همین زمینه، گزارش مهرماه مرکز آمار ایران درباره نرخ تورم نشان می‌دهد که تورم نقطه‌ای شهریورماه رکورد 28ماهه را شکسته است. طبق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه به نقطه در آخرین ماه تابستان 45.3درصد ثبت شد که از اردیبهشت سال 1402 بی‌سابقه است.
بر اساس این گزارش، تورم ماهانه در شهریور نسبت به ماه مرداد 0.9 واحد درصد افزایش یافت و به 3.8درصد رسید. تورم سالانه شهریور ماه نیز رقم 37.5 درصد ثبت شد که رکوردی 17ماهه برای این شاخص محسوب می‌شود. از سویی دیگر، متاسفانه عمده تصمیمات اقتصادی اعلام و اعمال شده دولت به صورت رسمی و غیررسمی، همگی به این فضای تورمی دامن می‌زند و طبعا به تولید ضربه خواهد زد.
سیاست‌هایی مثل افزایش قیمت سوخت، افزایش چندباره قیمت نان و افزایش قیمت دلار رسمی یا تصمیم به حذف ارز ترجیحی از این قبیل است. در بخش‌های بعدی گزارش بیشتر به این مسائل و تبعات آن بر تولید ملی خواهیم پرداخت.