استفاده از ادبیات به عنوان یک سلاح ضد کمونیستی
فرانسیس استونر ساندرس
ترجمه حسین باکند
علاوه بر جان هانت که پیشه اول او نویسندگی بود، چند رمان‌نویس فعال دیگر مایه فخر و مباهات سازمان شدند. در پاریس، پیتر متیسن فارغ‌التحصیل دانشگاه ییل، که بعدها1 به خاطر نوشتن کتاب پلنگ برفی نامش بر سر زبان‌ها افتاد. او از مؤسسان و نویسندگان پاریس ریویو بود و در حین کار برای سازمان سیا رمان پارتیزان‌ها را نوشت. از دیگر جذبیات کورد مه‌یر، چارلز مک‌کاری بود، که بعدها به عنوان پاسخ آمریکا به جان لوکاره (جاسوس نویسنده انگلیس) دیده می‌شد.
«جیمز میچنر نیز در این جمع حضور داشت؛ این نویسنده در حرفه طولانی‌مدت خود آثاری پرفروش با عناوینی به ظاهر ساده مانند «لهستان»، «آلاسکا»، «تگزاس» و «فضا»، به‌جای گذاشت و دوره خلق این آثار با دوره همکاری او با سازمان سیا همراه بود. در اواسط دهه ۱۹۵۰ مینچنز از حرفه نویسندگی خود به عنوان پوششی برای حذف رادیکال‌هایی که به یکی از عملیات‌های آسیایی سازمان سیا نفوذ کرده بودند استفاده می‌کرد. برای این منظور، او در «بنیاد آسیا»ی سازمان سیا قرار گرفت. او بعداً گفت که «یک نویسنده هرگز نباید به عنوان یک عامل مخفی برای هیچ کس یا هیچ چیز عمل کند.»
در اواخر سال 1961، هاوارد هانت به بخش تازه‌تأسیس عملیات داخلی تریسی بارنز پیوست. بارنز، که به عنوان معاون مدیر دایره جنگ روانی خدمت می‌کرد، از طرفداران سرسخت استفاده از ادبیات به عنوان یک سلاح ضد کمونیستی بود و برای تقویت برنامه انتشاراتی سازمان سیا سخت تلاش می‌کرد. هاوارد هانت بعدها نوشت:
«بخش جدید، آن دسته از کارکنان و پروژه‌هایی را می‌پذیرفت که سایر بخش‌های سازمان سیا آنها را نمی‌خواستند، پروژه‌های عملیات پنهانی که به من محول می‌شد، تقریباً همگی مرتبط با انتشار کتاب و نشریات بودند. ما به کتابهای «مهم» یارانه می‌دادیم، به عنوان مثال کتاب «طبقه جدید» اثر میلوان جیلاس (مطالعه قطعی درباره الیگارشی‌های کمونیستی) که یکی از آثار منتشر شده توسط شرکت فردریک ای. پراگر بود، از این حمایت‌ها بهره‌مند شد.»
هری هابارد در کتاب «روح فاحشه» نوشته میلر2 می‌گوید: من تحت نام‌ها و عناوین مختلف در نوشتن رمان‌های طرفدار سازمان سیا کمک می‌کردم... علاوه بر این، بر تولید یک یا دو اثر علمی نظارت داشتم، نیاز به گفتن ندارد که گهگاهی هم در مجلات، درباره خطر جدید کمونیسم قدیمی می‌نوشتم. حتی کتابهای راهنمای سفر می‌توانست حاوی بینش ماموران سازمان سیا باشند، چند تن از آنها که در اروپا فعالیت می‌کردند از کتابهای راهنمای شرکت معروف فودور3 به عنوان پوشش استفاده می‌کردند. یوجین فودور، که سابقاً ستوان دفتر خدمات استراتژیک OSS بود، بعدها از این روش دفاع کرد و گفت مشارکت‌کنندگان سازمان سیا [در تولید این کتابهای راهنما] «همگی بسیار حرفه‌ای و با‌کیفیت بالا بودند. ما هرگز اجازه ندادیم سیاست به کتاب‌ها قاچاق شود.»
لیمن کرک پاتریک، دستیار اجرائی مدیر سازمان سیا، هر سال مقاله «ارتش‌های جهان» را برای دایرةالمعارف بریتانیکا می‌نوشت که متعلق به ویلیام بنتون، معاون سابق وزیر امور خارجه در امور عمومی بود. گاهی نقد کتاب‌ها در نیویورک تایمز یا دیگر روزنامه‌های معتبر توسط نویسندگان تحت قرارداد سیا نوشته می‌شد. جورج کارور، مأمور سیا، مقالاتی را با نام خود در مجله «فارن افرز» منتشر می‌کرد (البته بدون اینکه به نام کارفرمایانش اشاره‌ای کند). در انگلستان، مونتی وودهاوس مقالاتی برای مجله «اینکانتر» و «تایمز لیترری ساپلمنت» می‌نوشت.
پدیده نویسنده به عنوان جاسوس و جاسوس در قامت نویسنده به هیچ وجه چیز جدیدی نبود. دبلیو سامرست موام از جایگاه ادبی خود به عنوان پوششی جهت مأموریت‌هایش برای سرویس مخفی بریتانیا در طول جنگ جهانی اول استفاده کرد. مجموعه داستان‌های شرح حال بعدی او با عنوان «آشِندِن» برای افسران اطلاعاتی حکم کتاب مقدس را داشت. کامپتون مکنزی در دهه ۱۹۳۰ برای MI5 کار می‌کرد و بعدها به دلیل افشای نام اعضای اس‌آی‌اس (سرویس اطلاعات مخفی) در کتاب «خاطرات اژه» خود، توسط دولت اعلیحضرت تحت پیگرد قانونی قرار گرفت. گراهام‌گرین بسیاری از مطالب داستانی خویش را از تجربیاتش به عنوان مامور مخفی MI5 در طول جنگ جهانی دوم و (گفته می‌شود) پس از آن، اقتباس کرده است. اشاره او به MI5 به عنوان «بهترین آژانس مسافرتی جهان» یک قول معروفی است.
کارول برایتمن خاطرنشان کرد: «روشنفکران، یا دست‌کم گروهی از روشنفکران، همواره نوعی شیفتگی نسبت به سازمان‌های اطلاعاتی داشته‌اند، ورود به سرویس‌های اطلاعاتی، به خصوص در دانشگاه‌های خاصی مانند ییل، برایشان نوعی تجربه گذار به بلوغ فکری محسوب می‌شد.»
پانوشت‌ها:
1- یعنی در سال ۱۹۷۸.
2- این کتاب روایتی داستانی از فعالیت‌های سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) را به تصویر می‌کشد و شخصیت‌های آن ترکیبی از افراد واقعی و تخیلی هستند. این اثر با بیش از ۱۳۰۰ صفحه، طولانی‌ترین رمان نورمن میلر محسوب می‌شود.
3- شرکت انتشاراتی تولید کتابهای راهنمای سفر.