سوره امام حسین(ع) (شبهه ها و پاسخ ها)
شبهه: چرا سوره فجر به سوره امام حسین(ع) معروف شده است؟
پاسخ: آیات و سوره‌هایی در قرآن‌کریم وجود دارد که در شأن اهل‌بیت(ع) نازل شده است. یکی از آن سوره‌ها، سوره فجر است که به عنوان «سوره حسین بن علی(ع)» معروف است.
در حدیثى امام صادق(ع) می‌فرمایند: «اقْرَءُوا سُورَهَ الْفَجْرِ فِی فَرَائِضِکُمْ وَ نَوَافِلِکُمْ، فَإِنَّهَا سُورَهُ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ(ع)، مَنْ قَرَأَهَا کَانَ مَعَ الْحُسَیْنِ(ع)یَوْمَ الْقِیَامَهِ فِی دَرَجَتِهِ مِنَ الْجَنَّهِ»؛ سوره فجر را در هر نماز واجب و مستحبّ بخوانید که سوره حسین بن على(ع) است، هر‌کس آن را بخواند، با حسین بن على(ع) در قیامت در درجه او از بهشت خواهد بود.(1)
معرفى این سوره به عنوان سوره حسین بن على(ع) ممکن است به خاطر این باشد که مصداق روشن «نفس مطمئنه» که در آخرین آیات این سوره مخاطب واقع شده حسین بن على(ع) است، همان‌گونه که در حدیثى از امام صادق(ع) ذیل همین آیات آمده است: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی قَوْلِهِ: «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ ارْجِعِی إِلى رَبِّکِ راضِیَهً مَرْضِیَّهً» یَعْنِی الْحُسَیْنَ ابْنَ عَلِیٍّ(ع).(2)
و یا به خاطر اینکه لیالى عشر (شب‌های ده‌گانه) یکى از تفسیرهایش شب‌های ده‌گانه آغاز محرم است که رابطه خاصى با حسین بن على(ع) دارد.
و به هرحال این همه پاداش و فضیلت از آن کسانی است که تلاوت آن را مقدمه‌ای براى اصلاح خویش و خودسازى قرار دهند.(3)
گویا ائمه معصومین(ع) از این جهت این سوره را سوره حسین نامیده‌اند که قیام و شهادت آن حضرت، در آن تاریکى طغیان، مانند طلوع نور فجر، از نو منشأ حیات و حرکت شد، خون پاک او و یارانش به زمین ریخت و نفوس مطمئنه آنها با فرمان ارجعى و با خشنودى به سوى پروردگار شتافت تا همیشه از دل‌های پاک بجوشد و آنها را با هم پیوسته دارد و الهام بخشد تا از این الهام و جوشش، نور حق در میان تاریکی‌ها بدرخشد و راه حیات با عزت باز و پایه‌های ظلم و طغیان، بی‌پایه شود و طاغیان را دچار خشم و نفرین کند...؛ این نفوس مطمئن بودند که هیچ انگیزه‌ای جز حق، آنها را بر نینگیخت و هیچ مصیبتى مضطربشان نکرد؛ به آنچه در راه حق و صلاح بود، آرى و به آنچه طغیان و شر و فساد بود، نه
گفتند.(4)
برخى مفسران بر‌آنند که مقصود از «فجر» در این آیات، فجر آغاز محرم یا فجر روز عید قربان یا صبحگاه ماه رمضان یا فجر صبح جمعه است؛ ولى آیه فوق معناى وسیعى دارد که همه این موارد را شامل می‌شود، به طورى که برخى مفسران گفته‌اند: هر نورى که در دل تاریکى می‌درخشد مقصودِ این آیه است.
بنابراین، درخشش اسلام و نور محمدى (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در تاریکى جاهلیت، یکى از مصادیق آن است، همان‌طور که سپیده دم قیام مهدى(عج) در تاریکى ظلم و ستمِ جهان یکى دیگر از مصادیق آن است و قیام عاشوراى حسینى در آن دشت خونین کربلا و شکافتن پرده‌های تاریک ظلم بنی‌امیه و نشان دادن چهره واقعى آن دیوصفتان، مصداق دیگر بود.(5)
نتیجه:
معروف شدن سوره فجر به سوره امام حسین(ع) می‌تواند به دلیل روایاتی باشد که از حضرات معصومین در این زمینه وارد شده و این سوره به عنوان سوره امام حسین معرفی شده است؛ همچنین می‌تواند به خاطر جایگاه معنوی آن حضرت و اینکه یک مصداق کامل و تمام برای «نفس مطمئنه»ای باشد که در انتهای این سوره بدان اشاره شده
است.
* مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
_____________
1. عبد على بن جمعه عروسى حویزى، تفسير نور الثقلين، تحقیق: سید‌هاشم رسولى محلاتى، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1415 ق، ج 5، ص 571.
2. همان، ص 577.
3. ناصر مکارم و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374 ش، ج 26، ص 439.
4. محمود طالقانی، پرتوى از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1362 ش، چاپ چهارم، ج 4، ص 82.
5. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 26، ص 442؛ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، 1387 ش، چاپ اول، ج 22، ص 192.