فرشته محیطی

افترا، ساخت دروغ به هدف رسیدن به اهداف نامشروع و باطل است. افترا با نسبت‌دادن سخن یا فعل ناحق یا صفت نادرست به دیگری تحقق می‌یابد، هر‌چند که این نسبت‌دادن می‌تواند برخاسته از اعتقاد جاهلانه افترا‌زننده باشد. بنابراین، گاه ممکن است مفتری بر اساس اعتقاد جاهلانه خویش به جعل و ساخت دروغ بپردازد و آن را به دیگری نسبت دهد و این‌گونه نیست که همواره افترا بر اساس تهمت یا بهتان شگفت‌انگیز 

باشد.

بدترین و بیشترین حجم افترائات، آنهائی است که به خدا و پیامبران نسبت‌داده شده است. البته بخشی از افترائات به توده‌های مؤمنان و مسلمانان نسبت داده می‌شود که ریشه در همان گرایش جاهلانه و اهداف باطل دارد که بدان توجه داده می‌شود.

از نگاه قرآن، مهم‌ترین و اساسی‌ترین اهداف افترا و ساخت دروغ و نسبت‌دادن آن به دیگران، دستیابی به منافع دنیوی(بقره، آیه 79)، گمراهی جاهلانه مردم(انعام، آیه 144)، شکستن ارزش‌ها و تحقیر شخصیت‌های ارزشی(آل عمران، آیه 161؛ نور، آیه 23) و مانند آنها است.

بنابراین، کسانی که دنبال افترا‌زدن هستند، از همه ابزارها و شیوه‌ها برای رسیدن به اهداف خویش بهره می‌گیرند که می‌توان به افترائاتی چون: فرمان خدا به فحشاء و روا‌ بودن آن(اعراف، آیه 28)، شریک قراردادن برای خدا(نساء، آیه 48)، بخل‌ورزی و عدم انفاق خدا(مائده، آیه 62)، نسبت فقر به خدا(آل عمران، آیه 181)، تحریف کتب آسمانی و نسبت‌دادن آن امور تحریفی به خدا(آل عمران، آیه 78)، تحریم حلال و نسبت‌دادن به آن خدا(انعام، آیات 138 تا 150؛ اعراف، آیات 32د و 33)، تنزیه و پاک دانستن خود از عیوب(نساء، آیات 49 و 50)، معافیت از عذاب در قیامت به جز چند روز(بقره، آیه 80؛ أل عمران، آیه 24)، گوساله‌پرستی و جواز آن از سوی خدا(اعراف، آیه 152)، خیانت در امانت و نسبت‌دادن جواز آن به خدا(آل عمران، آیه 75)، اعتقاد به شفاعت بتان(یونس، آیات 17 و 18)، انتساب فرزند به خدا(بقره، آیه 116؛ جن، آیات 1 تا 5)، اعتقاد به تثلیث مشرکانه(نساء، آیه 171)، خیانت در امانت و اغلال(آل عمران، آیه 161)، سحر قلمداد‌کردن معجزات(صف، آیه 6)، افسون‌شدن پیامبران(شعراء، آیه 185؛ اسراء، آیه 101)، نسبت طغیانگری و سرمستی به پیامبران(قمر، آیات 23 تا 25)، نسبت دروغگو به پیامبران(همان)، نسبت زنا به مردان و زنان عفیف(نور، آیه 2)، نسبت آموختن قرآن از بشر به پیامبر(نحل، آیات 101 و 103)، ساختگی دانستن قرآن(یونس، آیات 37 و 38)، نسبت دیوانگی به پیامبران(صافات، آیه 36؛ ذاریات، آیات 39 و 52؛ قمر، آیه 9)، نسبت ناروای شاعر‌بودن(همان)، نسبت کهانت به پیامبر(طور، آیه 29)، مفتری دانستن پیامبر(شوری، آیه 24)، نسبت‌دادن زشتی‌ها و بدی‌ها به پیامبران(نساء، آیه 78؛ اعراف، آیه 131)،دختر دانستن فرشتگان(اسراء، آیه 40)، نسبت ربوبیت‌دادن به فرشتگان(آل عمران، آیه 80)، تفال بد به پیامبران(اعراف، آیه 131)، ساحر و جادوگر‌بودن پیامبران(ذاریات، آیات 39 و 52)، نسبت سفاهت به پیامبران(اعراف، آیه 66)، نسبت بی‌عفتی و فحشاء به همسران پاکدامن(نساء، آیه 20)، ادعای مغفرت الهی با اصرار بر گناه بدون توبه(اعراف، آیه 169)، ادعای پیراستگی و پاکی و امتیارات ویژه از سوی خدا(نساء، آیات 49 و 50)، نسبت بازیگری به پیامبران(انبیاء، آیه 55)، نسبت دروغ به پیامبران در دعوت مردم به عبادت خود(آل عمران، آیات 78 تا 80) و مانند آنها اشاره کرد.

عوامل و آثار افترا و پیامدهای آن

کسانی گرفتار افترا و نسبت‌های دروغین جعلی می‌شوند که گرفتار اموری چون: نادانی و جهل علمی(زخرف، آیات 19 و 20؛ نجم، آیات 27 و 28)، گمان گرایی(همان)، عدم تعقل(مائده، آیه 103؛ یونس، آیات 16 و 17)، کفر و بی‌ایمانی(مائده، آیه 103؛ نحل، آیه 105)، دنیاطلبی و کسب منافع دنیوی(اعراف، آیه 169)، روحیه استکباری(انعام، آیه 93)، پیروی از گام‌های شیطان (بقره، آیات 168 و 169) و اغواهای شیطانی(نحل، آیات 62 و 63) و مانند آن باشند. 

در حقیقت کسانی که از مسیر عقلانیت و علمیت و آخرت‌گرایی و ولایت الهی خارج می‌شوند، در دام افترا و نسبت‌های ناروا به دیگری می‌افتند. 

به سخن دیگر، از نظر قرآن، ایمان به خدا و اهداف الهی موجب می‌شود تا انسان از افترا نسبت به دیگری دور شود و در مسیر حق و عدالت سخن بگوید و در دام افترا نیفتد.(نحل، آیه 105)

بنابراین، کسانی که گرفتار افترا به‌ویژه به خدا و پیامبران و حتی نسبت به مؤمنان می‌شوند، مردمانی بی‌ایمان و گرفتار روحیات دنیاگرایی و شیطانی هستند. از همین‌رو خدا افترا را حرام و گناهی بزرگ می‌داند که نباید در دام آن بیفتند.(نساء، آیه 112؛ احزاب، آیه 58)

افترا گناه و جرم است و افترا به خدا و پیامبران گناهی عظیم به شمار می‌رود. بنابراین، اهل افترا جزو مجرمان(یونس، آیه 17)، ظالمان(آل عمران، آیه 94؛ انعام، آیات 21 و 93 و 144)، کافران(زمر، آیه 32؛ عنکبوت، آیه 68) و گمراهان(انعام، آیات 140 و 144) و فاسقان(نور، آیه 4) هستند و به همین سبب گرفتار لعن و نفرین خدا می‌شوند(مائده، آیه 64؛ توبه، آیه 30) و به سبب فریفتگی در دین(آل عمران، آیه 24) مورد غضب الهی(اعراف، آیه 152) قرار گرفته و به عنوان زیانکاران(اعراف، آیه 53؛ انعام، آیه 140)، گرفتار ذلت و خواری در دنیا و آخرت می‌شوند(اعراف، آیه 152)  و از هدایت الهی(صف، آیه 7) و رستگاری محروم می‌گردند.(انعام، آیه 21؛ یونس، آیات 17 و 69) بر اساس گزارش‌های قرآنی، کسانی که افترا می‌زنند نه‌تنها در دنیا یا آخرت گرفتار عذاب می‌شوند، بلکه حتی در عالم برزخ نیز گرفتار عذاب خواهند شد.(انعام، آیه 93) 

بنابراین، مفتریان در دنیا گرفتار عذاب‌های الهی از جمله عذاب استیصال و ریشه‌کنی(طه، آیه 61) و آتش دوزخ در آخرت(نحل، آیات 57 و 62)، بلکه عذاب‌های برزخی نیز می‌شود.(انعام، آیه 93) البته هر‌چه افترا سنگین‌تر باشد، عذاب الهی نیز سخت‌تر و چند‌برابر خواهد بود.(هود، آیات 18 تا 21؛ حاقه، آیات 44 تا 47)

برخی از افترائات به عنوان جرم تلقی می‌شود و در همین دنیا باید مجازات کیفری نسبت به آنها اعمال شود. از همین‌رو در آموزه‌های قرآنی، افترا به مردان و زنان عفیف موجب اجرای حد یعنی هشتاد تازیانه(نور، آیه 4)، عدم قبول گواهی شخص افترا‌زننده(همان)، و احکام فاسق(همان) می‌شود و در نهایت لعنت خدا در دنیا و آخرت(نور، آیه 23) نصیب افترا‌زنندگان می‌شود.