نگاهی به بیماری‌های فصل سرد و راه‌های پیشگیری از آن-بخش پایانی
مهار سـرماخوردگی از رعایت بهداشت فردی تا نوشـیدن دم‌نوش‌ها
تارا وحیدی
خیلی از تخت‌های بیمارستانی از افرادی پر شده که دچار سینه‌پهلو شده‌اند و برخی از آنها نیز در بخش آی‌سی‌یو بستری و در معرض خطر مرگ هستند که می‌توانستند با یک واکسن بموقع این بیماری را رفع کنند.
افراد بالای ۶۰ سال، خانم‌های باردار، افراد دارای نارسایی کلیه، بیماران دارای بیماری‌های قلبی و عروقی و همچنین ایدز باید قبل از شروع فصل سرد سال این واکسن را می‌زدند. خیلی از اینها دچار بیماری آنفلوآنزا می‌شوند و عوارض این بیماری در این گروه‌های حساس بیشتر از افراد سالم است.
بهترین کار برای پیشگیری از این بیماری‌ها رعایت بهداشت فردی و اجتماعی است. بچه‌های بیمار از رفتن به مدرسه و کارمندان بیمار از رفتن به محل کار باید امتناع کنند تا ضمن بهبودی زودتر خود، از انتقال بیماری به سایرین جلوگیری شود.
این افراد باید ازدست دادن، روبوسی، بغل کردن و دست زدن به لوازم مشترک خودداری کنند، ضمن اینکه دفع بهداشتی ترشحات مخاطی از بینی با دستمال‌کاغذی و به‌صورت بهداشتی باید انجام شود.
شست‌وشوی مکرر دست با آب و صابون باعث قطع روند انتقال ویروس در فصل زمستان و از یک فردبه‌فرد دیگر می‌شود. تمام اعضای خانواده در صورت وجود فردی که این بیماری را دارد باید شست‌وشوی دست را انجام دهند. به نفع شماست که در این فصل سرد سال اطلاعات عمومی خود را در مورد بروز بیماری‌های ویژه فصل و نیز راهکارهای مهار آنها را بالا ببرید.
اطلاعات عمومی درباره بیماری‌های فصل
بارش برف احتمال سکته قلبی را بیشتر می‌کند. یافته‌های جدید نشان می‌دهد فصل زمستان، سرمای هوا و افزایش فشار اتمسفر با بروز بیماری‌های قلبی ارتباط مستقیم دارد؛ هر درجه، ۷ دهم درصد.
شلغم پخته بهترین صبحـــانه در فصل زمستان است، زیرا بدن را تمیز و مواد سمی را از بدن خارج می‌کند و از مبتلا شدن به بیماری‌های ویروسی شما را در امان نگه می‌دارد.
برف‌وباران دارای دوز بالایی از آلاینده‌‌های خودروها، سرب، سولفات‌ها، نیترات‌ها، فرمالدئید و جیوه است، خوردن چنین برف آلوده‌ای منشأ هزاران بیماری خواهد بود و حتی برای کسانی که به فاویسم مبتلا هستند (به‌ویژه کودکان و سالمندان) می‌تواند مرگبار باشد! ضمناً برف آب بدن را از بین می‌برد و باعث یخ‌زدگی لب‌ها و یبوست می‌شود و آب باران آلوده عامل ام اس و کم‌خونی است.
پژوهش‌های روان‌شناسی ثابت کرده است که انسان هرچه شادتر و از زندگی خود راضی‌تر باشد، علاقه کمتری به خواب نشان می‌دهد، در فصول سرد سال افراد افسرده و غمگین، تمایل بیشتری به خوابیدن و ماندن در رختخواب دارند.
زمانی که گلویتان درد می‌گیرد و یا سینه‌تان خشک می‌شود؛ به جای استفاده از آب‌نبات‌های سرد، زیر زبانتان هل بگذارید.
دم‌نوش این ادویه به همراه کمی عسل برای رفع گلودرد فوق‌العاده است.
مبتلایان آنفلوآنزا آنتی‌بیوتیک مصرف نکنند
سرپرست امور خدمات سرپایی و بستری سازمان غذا و دارو با بیان اینکه بیماری‌های سرماخوردگی و آنفلوآنزا نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارند، می‌گوید: «درمان موارد خفیف تا متوسط این بیماری‌ها عموماً حمایتی است.»
دکتر الناز ذوقی با اشاره به آغاز فصل سرما و شیوع بیماری‌های ویروسی تنفسی مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا و RSV، بر اهمیت رعایت نکات ضروری در پیشگیری و درمان این بیماری‌ها تأکید و اظهار می‌دارد: «این بیماری‌ها ویروسی هستند و به آنتی‌بیوتیک نیازی ندارند. مصرف خودسرانه و غیرمنطقی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به عوارض جانبی، افزایش هزینه‌ها، مقاومت میکروبی (بی‌اثر شدن آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان بیماری‌های عفونی) و در مواردی، عواقب جدی برای بیمار منجر شود.»
وی می‌افزاید: «درمان موارد خفیف تا متوسط این بیماری‌ها عموماً حمایتی است. استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان مانند آب، چای کم‌رنگ و سوپ رقیق، و استفاده از داروهای بدون نسخه (OTC) با مشورت پزشک یا داروساز می‌تواند در کاهش علائم مؤثر باشد.»
سرپرست امور خدمات سرپایی و بستری سازمان غذا و دارو بیان می‌کند: «در صورت بروز علائم شدید؛ مانند تب بالا، لرز شدید، درد عضلانی یا تنگی نفس، مراجعه به پزشک در 24 ساعت ابتدایی بروز علائم بسیار مهم است تا تشخیص و درمان سریع‌تر انجام شود و روند بهبودی تسهیل شود.»
ذوقی خاطرنشان می‌کند: «رعایت توصیه‌های پیشگیری نیز بسیار ضروری است. شست‌وشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون، استفاده از محلول ضدعفونی الکلی، پرهیز از تماس نزدیک با افراد بیمار، تهویه مناسب فضاهای بسته، رعایت فاصله اجتماعی و پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به طور قابل‌توجهی از گسترش بیماری‌ها جلوگیری کنند.»
بیماری‌هایی که در سرما تشدید می‌شوند
به نظر شما سرما باعث چه بیماری‌هایی می‌شود؟ سرما علاوه‌بر ایجاد بیماری‌های مختلف، بیماری‌های زمینه‌ای و مزمن را شدت می‌بخشد و افراد بیمار عوارض و علائم بیشتری را از خود نشان می‌دهند، به‌عنوان نمونه به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم. مثلاً سرما باعث تنگ‌تر شدن رگ‌ها و عروق خونی می‌شود، در نتیجه افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی ریسک بیشتری را در این فصول خواهند داشت. شواهد و آمار پزشکی نیز مؤید افزایش میزان سکته‌های قلبی در فصل زمستان است.
تنگی عروق خونی خود زمینه‌ساز افزایش فشارخون در افراد مستعد فشار بالا است، پس اگر فشارخون دارید در فصول سرد سال بیشتر آن را چک کنند و از دم‌نوش‌های توصیه شده برای تنظیم فشارخون در حد بهینه استفاده کنید.
میرزا کریم عبداللهی، کارشناس طب سنتی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «سینوزیت نیز در فصول سرد سال عوارض بیشتری خواهد داشت. بادهای سرد زمستان و یا قرار گرفتن در باران می‌تواند سینوس‌ها را تحریک کرده و سردردهای شدید را ایجاد کند. التهاب‌ها و عفونت‌های سینوسی در اثر سرما بیشتر خواهد شد، بخورهای گیاهی مانند اکالیپتوس راهکار مناسبی برای کاهش دردهای سینوسی خواهد بود. دردهای سینوسی با ماساژ شقیقه با روغن بنفشه تسکین پیدا می‌کند.»
این کارشناس طب سنتی در ادامه می‌افزاید: «حساسیت‌های فصلی از جمله آسم و تنگی نفس به علت سرمای بیشتر هوا در این فصل بیشتر گزارش می‌شود. سرمای هوا با انسداد مسیرهای تنفسی نفس‌کشیدن را برای افراد با مشکلات آسم سخت‌تر خواهد کرد. خشکی پوست نیز از دیگر حساسیت‌های فصلی است که بیشتر در فصل زمستان گزارش می‌شود. خشکی لب به علت نازکی پوست لب از شایع‌ترین مشکلات خشکی پوست در زمستان است. مصرف به‌اندازه آب و مایعات راهکار مناسبی برای حل این مشکل خواهد بود. انواع دم‌نوش‌های گیاهی نیز پیشنهاد خوبی برای حل مشکلات خشکی پوست است. استفاده مداوم انواع مرطوب‌کننده پس از هر بار حمام یا شستشوی دست‌ها در بسیاری از افراد مفید بوده است، شما نیز حتماً این روتین پوستی را رعایت کنید تا مشکلات خشکی پوست کمتری در زمستان داشته باشید.»
وی در ادامه می‌گوید: «دردهای مفصلی از مهم‌ترین مشکلات افراد مبتلا به آرتروز است. بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز گزارش کرده‌اند که میزان این دردها در فصول سرد سال بیشتر می‌شود. نوشیدن مایعات کافی و غذاهای مناسب و ورزش بهترین پیشنهادها برای کنترل این دردهای عضلانی و مفصلی خواهد بود. نکته منفی در مورد این بیماری عدم درمان کامل علائم آن است و با اتخاذ بهترین روش‌ها فقط می‌توان شدت علائم را کاهش داد.
نوشیدن آب کافی و دم‌نوش‌های گرم انتخاب مناسبی برای کنترل دردهای این بیماری مزمن است. دم‌نوش‌های گرم مانند دارچین و زنجبیل با گرم نگه داشته کردن بدن میزان ورم و درد مفاصل را خیلی کمتر خواهند کرد.
دم‌نوش‌ها و گیاهان دارویی ضدالتهاب نیز انتخاب عالی برای کاهش این دردها به مقدار زیادی هستند. زنجبیل از بهترین گیاهان دارویی ضدالتهابی برای کاهش علائم دردهای آرتروز است. مصرف زنجبیل تازه در کنار وعده‌های غذایی و یا تهیه دم‌نوش زنجبیل پیشنهاد بسیاری از متخصصین طب سنتی است. ماساژ با روغن زنجبیل نیز انتخاب خوبی برای کاهش این دردها است.
دم‌نوش آویشن علاوه بر خواص ضدباکتری و ویروسی خودانتخابی عالی برای کاهش دردهای آرتروزی است. بسیاری از افراد از این دم‌نوش برای تسکین دردهای مفصلی خود استفاده نموده و بهترین جواب‌های ممکن را گرفته‌اند.»
سرما و بیماری‌های خودایمنی
متخصصین ثابت کرده‌اند که بسیاری از بیماری‌های خودایمن مانند لوپوس و ام اس در هوای سرد تشدید می‌شوند. افراد با این بیماری‌ها بهتر است کمتر در مجاورت هوای خیلی سرد باشند و کارهای خود را ترجیحاً در آب‌وهوای مناسب‌تر انجام بدهند. افراد معمولی بر اثر مکانیزم‌های تنظیمی خود به‌راحتی می‌تواند دمای بدن را در محدوده مناسبی تنظیم کند؛ ولی این تنظیم در افراد با بیماری‌های خودایمن سخت‌تر است. اگر بیماری خودایمن فرد کنترل شده و تخت نظر باشد کنترل دما در سرما بهتر انجام خواهد گرفت.
آیا تابه‌حال شنیده‌اید که بعضی افراد در هوای سرد درجه‌هایی از افسردگی را تجربه می‌کنند. روزهای سرد سال از آنجا که با روزهای کوتاه و کم‌نور شناخته می‌شوند روی خلق‌وخوی افراد خیلی تأثیر دارد. مثلاً ممکن است فردی را بشناسید که در فصول گرم سال بشاش و خوش‌برخورد است؛ ولی در فصول سرد سال بیشتر دوست دارد تنها و در منزل باشد.
این درجه‌هایی از افسردگی فصلی است، در چنین مواقعی مصرف مقدار کافی ویتامین D و نوشیدن مایعات کمک زیادی خواهد کرد.
ابتدا از راهکارهای ساده و ابتدایی شروع می‌کنیم، در مواجه با سرما حتماً از پوشش مناسب استفاده نمایید. پوششتان در چنین مواقعی نه کم و نه خیلی زیاد باشد، پوشش اضافی نیز به علت عرق کردن زیاد باعث سرمای بیشتر بدن خواهد شد.
گرمی‌جات حتماً بدن شما را در مقابل بیماری‌های مختلف فصل سرما ایمن‌تر خواهد کرد، مانند انواع مغزی‌جات مانند گردو و کشمش. نوشیدنی‌های گرم مانند قهوه و نسکافه نیز پیشنهادهای خوبی هستند. گیاهان دارویی و دم‌نوش‌های گیاهی به علت افزایش سیستم ایمنی گزینه مطلوب‌تری برای این منظور هستند.
دم‌نوش‌های با طبع گرم قطعاً جواب بهتری در اکثریت افراد خواهد داشت، دم‌نوش‌های بادرنجبویه، سنبل‌الطیب، گل‌گاوزبان، به‌لیمو، بابونه بهترین انتخاب‌های ممکن گیاهی هستند و بسیاری از افراد از مصرف این دم‌نوش‌ها در فصول سرد بهترین نتایج درمانی را گرفته‌اند. در انتخاب دم‌نوش‌های گیاهی بهتر است دم‌نوش‌هایی با خواص ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدان و سرشار از ویتامین C را انتخاب نمایید تا سیستم ایمنی بدنی شما را در مقابل بسیاری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی این فصل ایمن نماید. دم‌نوش پونه کوهی، بابونه، چای ترش و نعناع فلفلی از بهترین دم‌نوش‌های مورد استفاده برای این منظور است.