نگاهی به مستند «اسرائیلیسم»
آغاز یک زلزله 10 ریشتری در کوچه پس‌کوچه‌های آمریکا
آرش فهیم
سال‌ها تبلیغ برای رژیم صهیونیستی با تکیه بر رسانه، چهره‌های مشهور و آثار هنری، تصویری دور از واقعیت برای خیلی از شهروندان غربی و به‌ویژه یهودیان ایجاد کرده بود. امپراطوری رسانه‌ای نظام سرمایه‌داری غرب، با پشتوانه قدرت اقتصادی و نظامی، طی 70 سال اخیر، تلاش کرده در ماجرای اشغال فلسطین، جای ظالم و مظلوم، حق و باطل و جلاد و شهید را تغییر دهد و حقایق آن منطقه برای نسل گذشته در اروپا و آمریکا، سانسور شده بود. اینک اما نسل تازه‌ای از ویرانه امپریالیسم رسانه‌ای درحال رشد و خودنمایی است که سازمان‌دهی کهنه و ظالمانه مدیریت افکار عمومی را تغییر می‌دهد و درحال ساماندهی نظمی عادلانه و تازه است. جریان‌های نو و مترقی رسانه‌ای و فرهنگی و دانشگاهی در همان جبهه‌ای برخاسته است که روزگاری کانون اصلی سانسور واقعیت بود. اینکه در جشنواره برلیناله که از مراکز اصلی تبلیغات رسانه‌ای در اروپاست ناگهان یک فیلمساز جوان اسرائیلی به نام «یووال آبراهام» که برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه شد و با حمایت خودش از فلسطین همه را غافلگیر کرد، اینکه آوی موگرابی کارگردان اسرائیلی صراحتا از این سخن می‌گوید که اسرائیل یک دهه آینده را نخواهد دید، اینکه ناتالی پورتمن بازیگر یهودی و متولد اورشلیم علیه زادگاه خودش سخن می‌گوید، اینکه در جشنواره‌هایی مثل کن که یک زمانی مهمان ویژه‌ای از اسرائیل داشت پرچم فلسطین برافراشته می‌شود و... گویای تغییر در فضای رسانه‌ای و فرهنگی جهان، برخلاف اراده و علاقه صاحبان و مدیران این‌گونه مراکز و رسانه‌ها است.
مستند «اسرائیلیسم» را هم می‌توان نمونه جدیدی از این جریان قلمداد کرد. «ارین اکسلمن» و «سم آیلرتسن» دو مستندساز ساکن آمریکا، این اصلی‌ترین حامی اسرائیل، سازندگان این مستند هستند. سوژه آنها نیز قابل توجه است؛ این دو مستندساز سراغ اعضای اصلی‌ترین کانون دفاع از صهیونیسم در جهان یعنی یهودیان مقیم آمریکا رفته‌اند و واقعیت امروز اسرائیل را از زبان و زاویه دید آنها واکاوی می‌کنند. این اثر، یکی از مستندهای محبوب اپل‌تی‌وی است و در چند جشنواره جهانی هم تحسین شده است و در ایران، توسط سکوی عماریار به صورت برخط به نمایش درآمده است. «اسرائیلیسم» مستندی با فرم چشم‌نواز و قدرتمند است و علاوه‌بر روایت پرملات و سرشار از محتوا و اطلاعات ناب و تکان‌دهنده، دارای ضرباهنگ، تصاویری سنجیده و استاندارد و موسیقی متنی است که آن را در جایگاه یک اثر هنری با عیار بالای زیباشناختی هم اعتبار بخشیده است.
«اسرائیلیسم» در ژانر مستند مشاهده‌ای ساخته شده است. یعنی سازندگان این مستند به‌جای موضعی از قبل مشخص و مرور وقایع از فاصله دور، و محدود کردن منبع‌شان به تصاویر آرشیوی و مصاحبه، خودشان در دل میدان حضور پیدا کرده‌اند و سوژه مورد نظر را از نزدیک بازنمایی نموده‌اند. راهبرد آنها، بیطرفی در مقابل موضوع و افشاگری قطره‌چکانی است. یعنی برخلاف مستندهای سیاسی و تبلیغی رایج، روایت در این مستند، خیلی آرام و منطقی پیش می‌رود و از لحن هیجانی و تهییجی خبری نیست. حتی یک ربع اول فیلم، مخاطب ابتدا شک می‌کند که شاید محتوای این مستند در جهت حمایت از اسرائیل باشد. چون دقایق آغازین، راویان مستند، از دلایل علاقه و حمایت پیشین خودشان از رژیم صهیونیستی صحبت می‌کنند؛ جوانانی برخاسته از خانواده‌های یهودی و ساکن در آمریکا، چگونه مورد شست‌وشوی مغزی پیرامون خودشان قرار می‌گیرند و تحت تبلیغات پرطمطراق و غلیظ، تصوری زیبا و نیکو از اسرائیل پیدا می‌کنند و حمایت از رژیم اشغالگر قدس را یک امر بدیهی فرض می‌کنند. ما در این مستند با جوان‌هایی همراه می‌شویم که فراتر از حامی، بلکه فدایی رژیم صهیونیستی بودند و به عنوان سرباز و نیروی تبلیغاتی، جوانی و عمرشان را پای این رژیم کذایی گذاشته بودند. اما همین غرق شدن در فضای نظامی اسرائیل و دیدن دنیای صهیونیسم از نزدیک، تصورات و ذهنیات قبلی آنها را دگرگون کرده است. حالا در «اسرائیلیسم» ما نظاره‌گر ماجراهای مربوط به این تحولات و دیدن واقعیات جاری در اسرائیل از نگاه عاشقان سابق این رژیم هستیم. یک جریان رو به گسترش که درحال تبدیل شدن به یک نهضت آلترناتیوخواه قدرتمند در کانون‌های حامی رژیم صهیونیستی است.
این مستند فراتر از مسائل مربوط به اسرائیل و فلسطین، همچنین نشان می‌دهد که تبلیغ، رسانه و آموزش، چگونه می‌تواند یک انسان را به هوادار رژیمی آپارتاید و خونریز- مثل رژیم صهیونیستی- تبدیل کند و چگونه اهداف سیاسی یا منافع اقتصادی باعث می‌شود دولت‌های به ظاهر دموکراتیک و مدعی آزادی-مثل دولت آمریکا- هم برای دفاع از این رژیم، در مسیر اعمال خشونت و سرکوب نسل جدید حقیقت‌طلب و آزادی‌خواه در کشورشان قرار می‌گیرند. و مهم‌تر از آن، این نظام تبلیغی و آموزشی، امروز فروپاشیده است. نکته‌ای که «آبه فاکسمن» رئیس قدیمی لیگ ضد افترا(مهم‌ترین سازمان مبارزه با یهودستیزی در آمریکا) به عنوان یکی از مصاحبه شوندگان این مستند اعتراف می‌کند و می‌گوید: «این واقعا ناراحتم می‌کند که یک بچه یهودی بایستد و بگوید «عدالت برای فلسطینی‌ها» و نگوید عدالت برای اسرائیلی‌ها؛ اذیتم می‌کند، آزارم می‌دهد، این یعنی ما شکست خوردیم. ما در آموزش و اقناع و موارد دیگر شکست خوردیم!» و در ادامه می‌گوید که نسل جدید یهودیان آمریکا، از دست رفته‌اند. این همان شکافی است که بین دو نسل در آمریکا و غرب درقبال مسئله فلسطین ایجاد شده است. گسلی که در ظاهر موجب ناآرامی، تضاد و درنتیجه زلزله شده است، اما آینده آن، جز ترمیم و صلح نخواهد بود؛ این افق روشنی است که «اسرائیلیسم» آن را نوید می‌دهد؛ اسرائیل نخواهد ماند و با اتحاد جوانانی از کوچه پس‌کوچه‌های نیویورک، میشیگان، واشنگتن و... با جبهه مقاومت، بزودی غده سرطانی اسرائیل از صحنه روزگار محو خواهد شد!