گزارشی از برنامه محفل ۱۴۰۳
انقلاب قرآنی در رسانه با «محفل»
محمدامین نجفیان
برنامه تلویزیونی محفل، یک برنامه قرآنی است که از رمضان 1402 در ماه مبارک رمضان از شبکه سوم تلویزیون پخش می‌شود و توانسته علاوه‌بر ارتقای کیفی سطح برنامه‌سازی رسانه ملی در زمینه برنامه‌های قرآنی و مذهبی، در حوزه جذب مخاطب نیز تا حد زیادی موفق عمل نماید به نحوی‌که بعید نیست زمینه‌ساز جریان ساخت برنامه‌های مشابه نیز در آینده شود. در واقع، سیاست‌گذاران رسانه ملی با ساخت «محفل» نشان دادند که از یک طرف توانمندی ساخت برنامه‌های پربیننده و جذاب در این بستر وجود دارد و از سوی دیگر، دین‌گریزی مخاطب نیز تنها القای رسانه‌ای برخی محافل رسانه‌ای است و در صورت وجود یک برنامه استاندارد و با کیفیت، مخاطب ایران با گرایش‌های مذهبی تمایل همراهی با آن را دارد.«محفل»، برنامه‌ای است که برخلاف روند سال‌های اخیر برنامه‌های افطار، گفت‌وگو محور نیست.«محفل» در ۳۰ شب ماه رمضان با حضور ۵ میزبان بین‌المللی، ۳۰۰ تماشاگر و ۱۵۰ میهمان از سراسر جهان روانه آنتن شبکه سه می‌رود. «رضوان درویش» از سوریه، «حسنین الحلو» از عراق، «حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان»، «احمد ابوالقاسمی» و «حامد شاکرنژاد» امسال با محفل قرآنی لحظات منتهی به افطار شبکه سه را رقم زده که اجرای آن به عهده رسالت بوذری است و تهیه‌کنندگی آن را سیدمحمدحسین‌هاشمی گلپایگانی بر عهده دارد.
انقلاب قرآنی تلویزیون با «محفل»
«حسنین الحلو» داور عراقی برنامه «محفل» در گفت‌و‌گویی که اخیرا انجام داده، مخاطبان محفل را حدود 40 میلیون نفر اعلام کرده است. وی همچنین ابراز کرد: بعد از نزول قرآن کریم ما انقلابی برای قرآن نداشته‌ایم، این برنامه اولین انقلاب قرآنی در جهان از نزول آن تاکنون است. اگر برنامه «محفل» در ایران 20 الی 40 میلیون ببینده دارد من مطمئن هستم در خارج از ایران چندین برابر این برنامه بیننده دارد.
به جرات می‌توان محفل را موفق‌ترین برنامه قرآنی بعد از انقلاب اسلامی نامید؛ این برنامه نه تنها موفق‌ترین برنامه بعد از انقلاب است بلکه به گفته داور عراقی، این برنامه اولین انقلاب قرآنی در جهان بود.
«محفل»، «عصر جدید» نیست
شبکه سه سیما که در سال‌های اخیر، اهتمام زیادی به ساخت برنامه‌های مسابقه محور و دورهمی با حضور داوران مختلف داشته است، علاوه‌بر محفل، برنامه غیرمذهبی و پربیننده‌ای همچون «عصرجدید» با اجرای احسان علیخانی را داشته که از نظر میزان تاثیرگذاری و جذب مخاطب اتفاق مهمی در برنامه‌سازی رسانه ملی بود، به همین خاطر برخی رسانه‌ها و کارشناسان «محفل» را با «عصرجدید» مقایسه کردند. سیدمحمدحسین‌هاشمی گلپایگانی، تهیه‌کننده «محفل» می‌گوید این برنامه تلنت نیست و به داورهایشان داور نمی‌گویند. او می‌افزاید: «دوستان در شبکه سه خواستند جسارتی به خرج دهند تا برنامه‌ای متفاوت برای افطار داشته باشند. این نوع برنامه‌سازی خیلی مرسوم نبود و یک محفل قرآنی شکل گرفت. این‌جا تلنت نیست؛ یعنی ما این‌جا به داورهایمان داور نمی‌گوییم. این‌ها میزبان‌اند. ما ۵ میزبان داریم این‌ها از افراد دعوت می‌کنند قرآن می‌خوانند و حال‌مان با قرآن خوش است. هدف‌مان این بوده که حال خوش قرآنی را به مردم در لحظه افطار انتقال دهیم.»
«محفل» و ارتباط با توده مردم
یکی از امتیازات ویژه برنامه قرآنی «محفل» ارتباطی است که با توده مردم برقرار کرده است که بدون شک علاوه‌بر کیفیت این برنامه، نفس و ماهیت قرآن کریم و عظمت کلام خدا نیز در این تاثیرگذاری و همه‌گیری مؤثر بوده است. علیرضا معاف معاون سابق قرآن و عترت وزارت ارشاد نیز معتقد است که «یکی از امتیازهای محفل این است که از بینندگان خاص برنامه‌های معارفی و قرآنی توانسته عبور کند و به توده‌های مردم راه پیدا کند. بر اساس نظرسنجی‌های دقیق صدا و سیما و نهادهای مسئول نظرسنجی در کشور، بخشی از مخاطبان محفل کسانی هستند که نوعا مخاطب خیلی از برنامه‌های شبکه قرآن و برنامه‌های دینی معارفی صدا و سیما نیستند و این موفقیت بزرگ برای برنامه است که توانسته فرم تلویزیونی خوب تولید کند و در قالب یک برنامه تلویزیونی مباحث قرآنی را برای مردم، جذاب کند و عشق مردم را به قرآن افزایش دهد.»
ایده ساخت برنامه محفل از کجا آمد؟
برنامه‌های مذهبی زیادی درباره قرآن و مذهب در رسانه ملی ساخته شده‌اند که با وجود احترام به ماهیت و اهمیت آنها، نتوانستند فراگیر و مخاطب پسند شوند اما چه می‌شود که «محفل» این‌گونه جذاب و دلنشین می‌شود. گلپایگانی تهیه‌کننده «محفل» درباره ایده ساخت و جزئیات آن می‌گوید: « ایده محفل از آنجایی آمد که ما به دنبال ساخت برنامه‌ای بودیم که با محوریت قرآن باشد. برداشت ما این بود که به هر حال قرآن از برنامه‌های تلویزیونی فاصله دارد و برنامه قرآنی شکیل و درخور شأن قرآن در تلویزیون جمهوری اسلامی نداریم. ما به دنبال این بودیم که برای ماه مبارک رمضان، یک برنامه قرآنی با مخاطب بالا و جذاب داشته باشیم.ما به یک قاری جوان نیاز داشتیم که نسل جوان به این موضوع توجه کنند و البته بسیار خوشخوان و توانمند باشد که آقای حامد شاکرنژاد را انتخاب کردیم. نیاز به یک پیشکسوت حوزه قرآن داشتیم که حاج احمد ابوالقاسمی را انتخاب کردیم که البته بسیار قاری خوبی هستند. دنبال یک روحانی بودیم تا در عین این که قرائت و تلاوت قرآن داریم، مفاهیم قرآن را انتقال بدهد. به حاج آقای قاسمیان رسیدیم که یک روحانی هستند که با نسل جوان در ارتباطند و خودشان دانشگاهی هستند و در دانشگاه شریف درس خوانده‌اند. آقای حسنین الحلو از کشور دوست و همسایه ما یعنی عراق در برنامه حضور داشتند که خود ایشان به عنوان یک چهره تلویزیونی در عراق شناخته شده‌اند و تحت عنوان مجری در برنامه وجیها بالحسین حضور دارند و کاملا به فضای برنامه‌سازی آشنا هستند. آقای رضوان درویش هم یک انشاد خوان و استاد لحن شناخته شده در جهان اسلام هستند.»
کدام برنامه «محفل» محبوب‌تر شد؟
انتخاب بهترین برنامه محفل یا محبوب‌ترین بخش آن انتخاب سختی است چرا که قسمت‌های مختلفی از این برنامه توانستند در جلب نظر مخاطبان تلویزیونی موفق عمل کنند. اما به استناد برخی بازخوردهای فضای مجازی این برنامه، حضور «داوود کیم»، خواننده کره‌ای در برنامه محفل پس از مسلمان شدن موج قابل توجهی را در شبکه‌های اجتماعی به وجود آورد و کلیپ‌ها و عکس‌های این خواننده کی پاپ کره‌ای در مجازی وایرال شد. «کیم جای» خواننده موسیقی کی پاپ کره‌ای 26 اسفندماه 1402 در سری دوم برنامه «محفل» حاضر شد؛ او در این برنامه لباسی هم به یاد غزه پوشید و از دلیل مسلمان شدنش برای مخاطبان گفت. پیش از این تصاویر مختلفی از حضور این خواننده کره‌ای در ایران و رستوران‌های ایرانی، امام‌زاده صالح و حتی سفرش به مشهد و حرم مطهر امام رضا(ع) دیده شده بود؛ تصاویری که بخشی از آنها را هم خودش در صفحه اجتماعی خود اطلاع‌رسانی کرده بود.او در بدو ورودش عکسی هم با حامد شاکرنژاد یکی از داوران و میزبانان برنامه «محفل» منتشر کرد تا از همان ابتدا مشخص شود که دلیل سفر او به ایران چه بوده است؛ با این حال همچنان کنجکاوی‌های زیادی نسبت به حضور در ایران، ماجرای گرویدنش به اسلام و زندگی شخصی این خواننده کره‌ای وجود داشت که او این ماجراها را در برنامه «محفل» تعریف کرد.
کیم جای بعد از گرویدن به اسلام نام داوود کیم را برای خود برگزید.