موانع پیش روی کشاورزان و راهکارهایی برای تسهیل زراعت-بخش پایانی
همکاری مسئولان و کشاورزان برای رفع موانع و حرکت رو جلو
گالیا توانگر
این بار به سراغ خطه شمالی کشور ناحیه تالش رهسپار می‌شوم تا روی خط این جلگه سبز مخملی از چالش‌های پیش روی کشاورزان مطلع گردم. جلگه تالش چیزی حدود 7 کیلومتر است و در نقطه‌ای بالای زمین‌های کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی واقع شده است. انتظار می‌رود این سازمان از آن بلندا چشم بینایی معطوف به مطالبات کشاورزان داشته باشد. یکی از کیوی‌کاران منطقه می‌گوید: «مصرف کود ما بالاست. هیچ کارشناسی هم به زمین‌های ما سرکشی ندارد تا راهی پیش پایمان بگذارد. گویی مسئولان جهاد به تحقیقات خود مشغول‌اند و ما در مزارع راه خویش گرفته و به‌پیش می‌رویم!»
یکی از مشکلات همیشگی کشاورزان در این منطقه به‌ویژه در فصول پر باران این است که سر دهنه‌های آبیاری کشاورزی نیاز به لایروبی هر چند وقت یک‌بار دارند؛ چرا که بر اثر ویلاسازی‌های پی‌درپی در منطقه تخریب می‌شوند. کافی است که غفلتی در این باره داشته باشند، با اولین سیلابی که در پی بارش شدید جاری می‌شود، نهرهای تخریب شده، کاملاً از بین می‌روند و آب رود به داخل شالیکاری‌ها سرازیر می‌شود و نشاها را از بین می‌برد.
توسعه بازاریابی داخلی و خارجی محصولات
شهروز پروایی مریان یک برنج‌کار و کیوی‌کار از منطقه تالش به گزارشگر کیهان می‌گوید: «یکی از بزرگ‌ترین چالش ما امسال ضرر و زیانی است که بابت تهیه کیسه‌های کود متقبل شدیم. چندین بار قیمت کیسه‌های کود بالا و پایین رفت و کشاورزانی که کود مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه کردند، دچار زیان مالی شدند.»
از وی سؤال می‌کنم: «چرا کود را از جهاد کشاورزی نمی‌گیرید؟» وی پاسخ می‌دهد: «چند نوع کود نظیر کود پتاسیم، کود سیاه و کود سفید و... آن هم به تعداد اندک برای هر هکتار در اختیار ما می‌گذارند. مجبوریم مابقی را آزاد تهیه کنیم. به گفته همکارانم و آنچه خودم در رابطه با کود جهاد کشاورزی تجربه کرده‌ام باید بگویم میزان عناصر این قبیل کودها به‌شدت پایین بودند؛ بنابراین چه از لحاظ کمیت و چه از لحاظ کیفیت مجبور به تهیه کود آزاد با نرخ بالا بوده‌ایم.»
از این کیوی کار سؤال می‌کنم: «در رابطه با فروش محصولتان مشکلی نداشتید؟»
وی پاسخ می‌دهد: «امسال چون از ایجاد پیک عرضه در زمان خاصی اجتناب شد، ما خیلی راحت محصول خود را به‌مرور وارد بازار کردیم و فروختیم. دیده شده برخی دلالان با ایجاد پیک عرضه سعی دارند جلوی فروش ما با قیمت منطقی را بگیرند.»
در سؤال دیگری می‌پرسم: «آیا مجوز صادرات هم دارید؟» وی پاسخ می‌دهد: «هر خانواده ایرانی مگر چند کیلو کیوی در طول سال مصرف دارد؟ چرا اجازه صادرات نمی‌دهند تا کشاورز لااقل از بابت فروش محصولش با قیمت معقول مشکلی نداشته باشد. ضمن اینکه برخی از سردخانه‌ها می‌گویند: ما مثلاً در فلان تاریخ می‌توانیم محصول را تحویل بگیریم. در این حالت کشاورز که امکان سردخانه را ندارد تا زمانی که امکان برخورداری از سردخانه را پیدا کند، ناگزیر است کیوی را با قیمت پایین به دلالان بفروشد.»
این کشاورز ادامه می‌دهد: «خواهرخانم من ساکن مسکو است. آنجا کیوی را کیلویی بالای 200 هزار تومان می‌خرند، بعد ما این‌جا به دلال از قرار کیلویی 15 تا 20 هزار تومان می‌فروشیم.»
وی درباره مشکلات مشهود پیش روی برنجکاران نیز توضیح می‌دهد: «فروشگاه‌های منطقه‌ای تالش مملو از برنج هندی، پاکستانی و تایلندی هستند. ما محصول خودمان، مازاد در انبار مانده، بعد در این حجم برنج خارجی وارد می‌کنند. در حال حاضر 6 کیسه 80 کیلویی برنج که هر کیلو تولید آن برایم 65 هزار تومان آب‌خورده در انبار دارم و مجبورم کیلویی 50 هزار تومان بفروشم که روی دستم نماند.»
کشت دست‌نیافتنی ارگانیک
برمی‌گردم به زمین‌های کشاورزی در جنوب کشور و این بار پای صحبت‌های کشاورز دزفولی سعید والی زاده می‌نشینم. وی از عمده‌ترین چالش‌های پیش روی کشاورزان منطقه دزفول به گزارشگر کیهان چنین می‌گوید: «زمین‌های این‌جا دست یک عده سهامدار است و شرکتی محسوب می‌شود. خود سهامداران در تهران ساکن‌اند و زمینشان را به کشاورزان سنتی اجاره می‌دهند. در این منطقه الگوی کشتی هم ارائه نمی‌شود. میزان مصرف کود برای کشاورز سنتی معلوم نیست. برای کشاورزان منطقه توجیه نشده که از هورمون‌های رشد گیاهی به چه میزان استفاده کنند که کمترین زیان را برای سلامتی مصرف‌کننده داشته باشد؟ این‌گونه کشت ارگانیک یک خیال دست‌نیافتنی شده است. روراست به شما بگویم: از هر 7 نفر فوتی در منطقه ما 5 نفر ایشان مرگشان بر اثر سرطان بوده است.»
وی در ادامه می‌گوید: «نظارتی بر الگو و شیوه کشت وجود ندارد. کشاورز هم به دلیل سود نمی‌آید به استاندارد سلامت محصول فکر کند، برای او سود و تناژ محصول مهم است؛ چرا که او هم برای اجاره زمین میانگین بین 80 تا 100 میلیون پرداخته است.»
این کشاورز به کدر بودن آب کشاورزی منطقه هم اشاره کرده و تأکید دارد: «این آب از رودخانه‌ها می‌آید و باید کیفیت آب رودخانه‌ها از نظر آلودگی‌های شهری که در مجاورتشان است، بررسی شود.»
فناوری‌های نوین آموزشی در بخش کشاورزی
استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی، موجب افزایش اثربخشی ایده‌ها و تحول در بخش کشاورزی کشور خواهد شد.
سید مجتبی خیام نکویی معاون وزیر جهاد کشاورزی به افزایش اثربخشی و تحول با به‌کارگیری فنّاوری‌های نوین آموزشی در بخش کشاورزی اشاره کرده و می‌افزاید: «مهم‌ترین عنصر که منجر به تحول و اثربخشی فناوری‌ها می‌شود پاسخگویی به یک چالش اساسی است.»
وی تصریح می‌کند: «باید ایده‌ها را در زمینه چالش‌های پیش روی کشور مورد توجه قرار دهیم که از آن جمله موضوع پسماندهای بخش کشاورزی است.»
خیام نکویی در ادامه می‌گوید: «با وجود این که سالانه ۱۳۱ میلیون تن تولید غذا در کشور تولید می‌شود، به طور متوسط حداقل ۲۵ درصد در فرآیند تولید تا مصرف که حدود بیش از ۳۰ میلیون تن از تولیدات این بخش است به ضایعات تبدیل می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «اگر با استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه آموزش بتوانیم این میزان ضایعات را حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش دهیم، رقم قابل ملاحظه‌ای است که علاوه‌بر نفع اقتصادی، تأثیر زیادی در اثربخشی این فناوری‌ها در بخش‌های مختلف را شاهد خواهیم بود.»
معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان این که با جلوگیری از اسراف می‌توانیم به سمت خودکفایی پیش رویم، می‌گوید: «برای مثال در حوزه برنج، ضایعات این بخش تقریباً معادل واردات است، اگر بتوانیم ضایعات را کاهش دهیم، می‌توانیم به سمت خودکفایی گام برداریم.»
وی می‌افزاید: «با دور ریختن روزانه یک‌دانه برنج توسط هر نفر، در مجموع ۸۷ میلیون دانه برنج دور ریخته می‌شود که معادل غذای ۲۳ هزار نفر است.»
خیام نکویی یکی از مؤثرترین راه‌های کاهش ضایعات برای رسیدن به خودکفایی را آموزش دانسته و اضافه می‌کند: «نحوه آموزش مهم‌ترین تأثیرگذاری را نسبت به دیگر مؤلفه‌ها بر روی مخاطب دارد و کسانی که وارد این حوزه می‌شوند چند عامل را باید در نظر بگیرند که نخستین عامل زیست‌بوم مخاطبشان است.»
وی دومین عامل را محدوده سنی مخاطب برشمرده و می‌گوید: «در این بخش باید تولید محتوایی که با روش‌های جدید آموزشی می‌شود، قابلیت تعمیم برای سطوح خاص سنی را داشته باشد که هر چقدر مخاطب اختصاصی‌تر بشود اثربخشی آن بیشتر می‌شود.»
معاون وزیر جهاد کشاورزی، سومین عامل را توجه به هرم یادگیری عنوان کرده و می‌افزاید: «در هرم یادگیری بیشترین اثربخشی را گزینه‌های چالشی دارد، چرا که در هرم یادگیری بیشترین اثربخشی به چالش کشیدن فرد در ماندگاری آن موضوع و رفع مشکل است.»
خیام نکویی با بیان اینکه هرچه مخاطب اختصاصی‌تر شود، اثربخشی افزایش می‌یابد و با تأکید بر ضرورت توجه به هرم یادگیری بیان می‌کند: «هرم‌های یادگیری در دنیا دائماً در حال بهینه‌سازی است و با فناوری‌های نوین به‌ویژه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات رشد چشمگیری پیدا کرده است، بنابراین برای تعریف یک محتوا و بیشترین اثربخشی روی مخاطب باید گزینه‌های چالشی تعریف شود تا مخاطب در تعامل با آنها بتواند گزینه درستی را از نظر آموزشی انتخاب کند.»
وی خاطرنشان می‌کند: «برخی مطالب حین انتقال به مخاطب ملموس هستند؛ اما بعضی از آنها باید با استفاده از فناوری‌های نوین ساده‌سازی شوند، هرچه در فنّاوری آموزشی با استفاده از فناوری‌های نوین بیشتر به دنبال ساده‌سازی باشیم اثربخشی بالاتری خواهیم داشت.»
مطالبه کشاورزان از مجلس دوازدهم
پیگیری اجرای صحیح قانون توزیع عادلانه آب، از انتظارات کشاورزان و روستاییان از نمایندگان مجلس دوازدهم است.
محمد شفیع ملک‌زاده، نماینده کشاورزان در اتاق اصناف کشاورزی کشور درباره انتخابات مجلس و انتظارات کشاورزان، می‌گوید: «اکثر نمایندگان مجلس با رأی کشاورزان، دامداران و روستاییان وارد مجلس می‌شوند و کشاورزان و روستاییان حضور حداکثری در انتخابات دارند، اما انتظارات کشاورزان از نمایندگان خیلی زیاد نیست.»
وی می‌افزاید: «انتظار کشاورزان از نمایندگان در وهله اول فراهم‌کردن امکانات لازم برای تولیدشان است مخصوصاً در تأمین نهاده‌ها که به‌سختی پیدا می‌شود و کیفیت لازم را ندارند؛ مثلاً در تهیه بذر و ادوات کشاورزی که امروز ادوات کشاورزی ما بیشتر فرسوده هستند، موضوع دیگر بحث حمایت است که باید تسهیلات کم‌بهره در اختیار کشاورز قرار بگیرد، چون کشاورز سرمایه لازم را ندارد، بحث دیگر تسهیل سرمایه‌گذاری است که با مشکلات اداری طولانی که ایجاد کردیم، متقاضی سرمایه‌گذاری یا از همان اول جرات ورود را ندارد یا در بین راه پشیمان می‌شود و برمی‌گردد، چون فرآیند سنگینی دارد و موضوع دیگر بحث تنظیم بازار است، زیرا بیشترین چیزی که ضربه به کشاورز می‌زند نداشتن بازار محصولات کشاورزی است.»
نماینده کشاورزان در اتاق اصناف کشاورزی کشور، در ادامه می‌گوید: «انتظار کشاورز از یک نماینده مجلس این است همین‌طور که کشاورز به او اعتماد می‌کند و رأی می‌دهد، ایشان هم یک نماینده واقعی برای کشاورز باشد برای پیگیری مسائل و مشکلات کشاورزان مطالبه‌گر خوبی باشد.» ملک‌زاده درباره ظرفیت مجلس برای تحقق مطالبات کشاورزان، تصریح می‌کند: «قاعدتاً نمایندگان مجلس از لحاظ قانونی این ظرفیت را دارند، تمام اختیارات را قانون به نمایندگان داده است، به دلیل اینکه خود این نمایندگان باید قوانینی که در کشور هست را وضع کنند و قانونگذار هستند.»
وی می‌افزاید: «موضوع نظارت است نماینده‌ها وظیفه مهم‌شان نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرائی و دولت است اگر این دو کار و خواسته‌های موکلینشان را به‌درستی انجام بدهند، قطعاً با ظرفیتی که دارند می‌توانند با توانمندی عالی، مشکلات بخش کشاورزی را حل بکنند، اما متأسفانه در برخی مسائل به جد ورود نمی‌کنند و انتظارات را برآورده نمی‌کنند، طرح و لوایح بسیار مهمی که کمک می‌کرد به پیشرفت بخش کشاورزی برای تولید و کم‌کردن هزینه کشاورز، اما جدی گرفته نشده و دنبال نکردند؛ ولی اگر قولی را که به کشاورز می‌دهند در روزی که رأی می‌خواهند، اگر اینها اتفاق بیفتد صددرصد نیاز‌های کشاورز هم برآورده می‌شود.» وی در مورد مصوبات مجلس برای کشاورزان، توضیح می‌دهد: «کار‌های خوبی انجام شده به‌عنوان‌مثال قانون خرید تضمینی محصولات کشاورزی که با کمک نمایندگان یک شورای خاص تعیین قیمت محصولات کشاورزی برای خرید تضمینی مشخص شد، موضوع دیگر استمهال وام‌هاست که مجلس کمک کرد تسهیلاتی را که دولت به کشاورزان داده بود و نتوانستند بازپرداخت کنند این را در قالب مصوبات به کشاورزان در استمهال وام‌ها و کاهش میزان سود و بدهی آنها کمک شد، در موضوع بیمه کار‌های بسیار خوبی شده است، اما خواست‌ها و نیازها، بیش از این هستند و نمایندگان باید کمک کنند مخصوصاً در موضوع آب که بیشترین مشکل الان بحث آب است، قانون توزیع عادلانه آب را داریم؛ ولی به‌درستی اجرا نمی‌شود که نمایندگان باید ورود کنند.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «کنتور‌های حجمی و هوشمند که در اختیار کشاورز قرار بگیرد که کشاورز مصرف بهینه آب را داشته باشد و کمک‌هایی شد از طریق مجلس و تسهیلات خوبی را لحاظ کردند برای اینکه کشاورزان از امکانات برای روش‌های آبیاری نوین استفاده کنند.»