ویژگی‌های خاص چهل و دومین جشنواره فیلم فجر
تصویر روز-
چهل و دومین جشنواره فیلم فجر درحالی آغاز شده است که این رویداد، از چند جهت قابل توجه است. جشنواره‌ای که می‌توان آن را یک رویداد انتقالی دانست؛ هم از نظر نسل و هم سوژه و نوع نگاه.
ادامه نوسازی
همان طور که ویترین و اسامی آثار و فیلمسازان این رویداد نشان می‌دهد، فجر چهل و دوم نیز مانند دوره قبلی این جشنواره، برمدار جوانگرایی و نوسازی حرکت می‌کند. در همین جهت نیز بعد از چند دوره، بخش نگاه نو که شامل رقابت فیلم اولی‌هاست، مجددا راه‌اندازی شده است.
نسل تازه‌ای از فیلمسازان پا به عرصه تولید و کارگردانی گذاشته‌اند و جشنواره فیلم فجر هم چون تابع وضع کلی سینمای ایران است و همواره به عنوان ویترین تولیدات سالانه سینمای کشور شناخته می‌شود، نمودار و نمود دهنده این آثار است.
راه‌اندازی مجدد بخش نگاه نو که شامل فیلم‌های اول است، اقدام مثبت و درست این دوره از جشنواره فیلم فجر است، چون فیلم‌های اول، همان طور که گفته شد بسیار زیاد و قابل توجه هستند و منطقی بود که این بخش تفکیک شود. این برجسته‌سازی، هیجان و جذابیت بیشتری هم به جشنواره خواهد بخشید.
نکته مهم این است که آثار بخش نگاه نو یا همان فیلم‌های اول، وجه برنده چهل و دومین جشنواره فیلم فجر هم هستند. چون فیلم‌های این بخش، تنوع ژانری و مضمونی بالایی دارند و آثاری با فرم و محتوایی جسورانه در این بخش حضور دارند.
تنوع گسترده؛ احیای کمدی آبرومند
یکی از نکات برجسته درباره این دوره از جشنواه فیلم فجر، تنوع و تکثر گسترده موضوعی، ژانری و جغرافیایی است. در جشنواره امسال، تقریبا در همه ژانرها، ازجمله ملودرام، کمدی، جنگی، تاریخی، زندگینامه‌ای و... فیلم‌هایی حضور دارند.
به طور مثال، امسال تعداد قابل توجهی فیلم کمدی در جشنواره فجر داریم. مثل «تمساح خونی» جواد عزتی، «آپاراتچی» قربانعلی طاهرفر (که هر دو فیلم اولی هستند)، «شهسوار» ساخته حسین نمازی و... که آثار سرحال و آبرومندی به نظر می‌رسند و نوید این را می‌دهند که نسل جدید سینماگران ایرانی، در پی شکل متفاوت و اصلاح شده‌ای از کمدی هستند.
یکی از آسیب‌های رایج در سینمای یکی دو دهه اخیر، فیلم‌های طنز بی‌مایه و سبک و تهی بوده است. اما جشنواره فجر چهل و دوم را می‌توان یک نقطه عزیمت برای تولید و نمایش فیلم‌های کمدی با سر و شکل درست و خانوادگی و محترمانه دانست.
قهرمانان ملی، یکی دیگر از محورهای مهم آثار چهل و دومین جشنواره فیلم فجر است. امسال در جشنواره فیلم فجر، آثاری درباره شهیدان شیرودی (آسمان غرب)، زین‌الدین (مجنون)، احمد کاظمی (احمد) و طیب حاج رضایی (صبح اعدام) حضور دارد. همچنین فیلم «پرویز خان» به اسطوره ورزشی کشورمان مرحوم پرویز دهداری پرداخته است. ژانر تاریخی نیز در این دوره جشنواره فجر نمایندگانی دارد. «صبح اعدام»، «بهشت تبهکاران» «شور عاشقی» و... نمونه‌هایی در این ژانر هستند.
همچنین درام‌های اجتماعی با رویکردی متفاوت در این دوره از جشنواره فیلم فجر حضور دارند. در ادوار قبلی جشنواره فیلم فجر، آثاری تحت عنوان فیلم اجتماعی به نمایش در می‌آمدند که به موضوعاتی چون خیانت، طلاق، تقابل نسل‌ها، مهاجرت، روابط ناسالم و توهین به طبقات محروم می‌پرداختند. اما درام‌های اجتماعی حاضر در جشنواره فجر چهل و دوم با عبور از سیاه‌نمایی و دیدگاه‌های کلیشه‌ای رایج در این حوزه، متفاوت جلوه می‌کنند.
توجه به سنت‌ها و میراث فرهنگی نیز یکی از حلقه‌های مفقوده سینمای کشورمان است. در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر، یک فیلم با موضوع عید نوروز و آداب و رسوم آن حضور دارد. علاوه بر این در جشنواره امسال، شاهد حضور پررنگ فیلم‌های پویانمایی هستیم. ضمن اینکه آثاری در حوزه کودکان و نوجوانان هم حضور دارند.
امسال یک فیلم هم درباره مجاهدت‌های جبهه مقاومت در تقابل با داعش نیز حضور دارد. «قلب رقه» روایتی درباره ازخودگذشتگی‌های مدافعان حرم و حوادث خونبار تروریستی در سوریه است.
غیبت نسل قدیم
امسال غیر از «مسعود جعفری جوزانی» خبری از فیلمسازان قدیمی و باسابقه در جشنواره فیلم فجر نیست. این اتفاق نیز تابع وضع کلی سینمای کشور است. متاسفانه نسل قدیمی سینمای کشور، دچار فترت و افول شده و فیلم‌های آن‌ها قدرت و گیرایی گذشته را ندارد. به طور مثال، مسعود کیمیایی که روزگاری یکی از قطب‌های گرمابخش جشنواره فیلم فجر بود، اگر هم فیلمی بسازد، سرد و خاموش خواهد بود. همچنین فیلمسازان مطرح نسل میانه مثل ابراهیم حاتمی کیا اغلب مشغول تولید سریال شده‌اند.
اصلاح اشتباهات
نکته پایانی اینکه رویکرد کلی جشنواره فیلم فجر در دوره اخیر، اصلاحی است. چون به هرحال جشنواره فیلم فجر یکی از جشن‌های سالگرد پیروزی انقلاب محسوب می‌شود و قاعدتاً باید فیلم‌هایی که به نوعی راجع به این نام و مناسبت هستند، در این جشنواره حضور داشته باشند. همان طور که جشنواره‌های برلین، کن، ونیز و... مطابق با سیاست‌های خاص خودشان دست به گزینش آثار می‌زنند. بنابراین اگر جشنواره فیلم فجر، آثاری با موضوعات ملی و مردمی را به تماشا بگذارد، دور از منطق نیست. اما نکته مهم این است که چنین آثاری، وقتی تاثیرگذار خواهند بود که از فرم و ساختار خوبی هم برخوردار باشند. اتفاقا سال گذشته چند فیلم در حوزه سینمای انقلاب و دفاع مقدس حضور داشتند که آثار خوش ساخت و جذابی بودند. امیدواریم امسال هم از ورود آثار ضعیف و بدساخت جلوگیری شده باشد و فیلم‌های خوب و تأثیرگذاری درباره موضوعات ملی ببینیم.
بخش بین‌الملل همچنان در غبار
یکی از بخش‌های مهم و بحث‌برانگیز در جشنواره فیلم فجر، بخش بین‌الملل است. این بخش، بعد از چند دوره استقلال، از سال قبل مجددا بابخش ملی تجمیع شدند. به این ترتیب که فیلم‌های بخش بین‌الملل از دوره چهل و یکم، مجددا همزمان و همراه با فیلم‌های ایرانی در جشنواره به نمایش درمی آیند و رقابت می‌کنند. به گفته مجتبی امینی، دبیر چهل و دومین جشنواره فیلم فجر، در این رویداد 78 کشور شرکت کرده‌اند و فیلم‌های برگزیده بخش بین‌الملل جشنواره فجر از 17 بهمن به نمایش در خواهند آمد.
با این حال، بخش بین‌الملل جشنواره فجر همچنان فاقد چشم انداز و سیاستگزاری مشخصی است. اینکه صرفا چند فیلم از کشورهای مختلف طی چند روز اکران شود، معنای بین‌الملل را برای یک جشنواره، تکمیل نمی‌کند. جشنواره بین‌المللی، یعنی رویدادی که بتواند در سطح سینمای جهان یا بخشی از آن، تأثیرگذار باشد و جریان‌سازی کند.
رابرت مک کی، نویسنده کتاب «داستان» گفته که «کفگیر سینمای هالیوود به ته دیگ خورده و سینماگران هالیوود چشم به گنجینه‌های شرق دوخته اند». سینمای ایران و جشنواره فیلم فجر حداقل از نظر سوژه و محتوا، قابلیت این را دارند که طرح جدیدی را در عرصه جهانی دراندازند و فیلمسازان مستقل و با نگاه‌های متفاوت در دنیا را به خودشان معطوف نمایند. باشد که در دوران آینده، بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر، محفل پررونق و پرخبری از گعده‌ها و نشست‌های این‌گونه فیلمسازان و فیلم‌ها بشود.