منظور از سوخت‌های جایگزین چیست؟

رئیس اتحادیه کشوری سوخت‌های جایگزین در گفت‌و‌گو با کیهان، ابتدا تعریفی از انواع سوخت‌های جایگزین ارائه کرد و اظهار داشت: گاز طبیعی اصطلاحاً (NG (Natural Gas و اگر فشرده و کمپرس شود CNG یا گاز طبیعی فشرده شده نامیده می‌شود؛ حال اگر در دمای پایین تبدیل به گاز مایع شود به LNG تبدیل شده که عمدتا برای اهداف صادراتی استفاده می‌شود. ضمنا گاز CNG عمدتا برای مصرف سوخت خودروها به کار برده می‌شود. LPG نیز گازی است که مثل بسیاری از کشورها در ایران نیز استفاده می‌شود اما نه به مقدار مصرف CNG. بخشی از خودروها نیز با استفاده از آب و قسمت هیدروژن آن، سوخت خود را تامین می‌کنند. علاوه‌بر این، امروز از موتورهای برقی نیز استفاده می‌شود که جایگزین مناسبی برای بنزین و گازوئیل است.

علی محمودیان، در مورد وضعیت و اهمیت استفاده از سوخت‌های جایگزین بنزین گفت: کشورهایی که منابع انرژی خود را از کشورهای دیگر خریداری می‌کنند، به دلیل اینکه بابت هر لیتر نفت خام و هر مترمکعب گاز، پول واقعی آن کالا را پرداخت می‌کنند، سوخت‌های جایگزین را به صورت منطقی مصرف می‌کنند، اما در کشور ما به دلیل اینکه تقریبا در همه حوزه‌های انرژی، بنزین به صورت بسیار ارزان تحویل جامعه مصرف می‌شود، چندبرابر سرانه مصرف دنیا بنزین مصرف می‌کنیم. بنابراین وقتی کالایی را بدون ارزش واقعی آن عرضه می‌کنیم، جایی برای کالاهایی که کیفیت بهتری دارند باقی نمی‌ماند.

اختلاف اندک قیمت حامل‌های انرژی 

مشوق استفاده از بنزین

محمودیان با مقایسه میزان قیمت بنزین و مصرف آن بین ایران و کشورهای دیگر، افزود: در کشور فرانسه، قیمت بنزین حدود یک دلار و 50 سنت و قیمت گاز طبیعی 85 سنت و گاز LPG یک دلار است؛ اختلاف قیمت گاز طبیعی و بنزین در این کشور میزان قابل توجهی است و چون این عدد در زندگی افراد اثرگذار است، مردم ترجیح می‌دهند که از گازهای طبیعی استفاده کنند. این درحالی است که اکنون در کشورمان قیمت هر لیتر بنزین آزاد 3 هزار تومان است و قیمت گاز طبیعی هر کیلوگرم 600 تومان است که به عبارتی فقط 2 هزار و 400 تومان از هر لیتر بنزین ارزان‌تر است و این عدد به دلیل اینکه چندان در سبد هزینه مردم تاثیری ندارد، انگیزه‌ای هم برای استفاده از گازهای طبیعی ایجاد نمی‌کند. بنابراین، علت کاهش استقبال استفاده از گاز CNG عدم اختلاف بین قیمت بنزین و CNG است. 

وی ادامه داد: حتی اگر ما از مصرف گاز CNG صرف‌نظر کنیم، در چند سال گذشته برای استفاده از خودروهای برقی که هزینه گمرکی آنها نزدیک به صفر است، استقبال زیادی نشده و این حوزه توسعه چندانی نداشته است؛ دلیل آن نیز اختلاف نداشتن هزینه‌های خودروهای بنزینی و برقی بوده است. اکنون وقتی مصرف‌کننده ایرانی می‌بیند که هزینه ورود خودروهای برقی 30 درصد از بنزینی بیشتر است، طبیعتا به سمت واردات خودروهای بنزینی می‌رود.

 کاهش شدید تبدیل خودروهای بنزینی به دوگانه‌سوز از سال 99

رئیس اتحادیه کشوری سوخت‌های جایگزین درباره وضعیت تبدیل خودروهای بنزینی به دوگانه‌سوز گفت: در سال 99 به طور میانگین، ماهانه 17 هزار خودرو را دوگانه‌سوز می‌کردیم که سالی 204 هزار خودرو می‌شد، اما این روند از سال 1401 تاکنون دچار کاهش شدید شد تا اینکه امروز به طور میانگین، ماهانه 2 هزار خودرو را تبدیل به خودروی دوگانه‌سوز می‌کنیم که در سال به حدود 24 هزار خودروی دوگانه سوز می‌رسد.

محمودیان در خصوص دلیل اصلی این روند نزولی دوگانه‌سوز کردن خودروها بیان داشت: یکی اینکه وزارت نفت از سال گذشته تا امروز به تعهدات پرداختی‌اش در برابر پیمانکاران عمل نکرده است، زیرا این وزارتخانه بر اساس مصوبه شورای اقتصاد، اگر تبدیل دوگانه‌سوز انجام شود، باید طبق ماده 12 به پیمانکارانی که در خودرو گاز نصب کرده‌اند، پول پرداخت کند تا تجهیزات دوگانه‌سوز به طور رایگان برای متقاضیان نصب شود، اما به دلیل عدم پرداخت هزینه‌ها، پیمانکاران اکنون به دلیل دریافت نکردن پرداختی، انگیزه‌ای برای دوگانه‌سوز کردن خودروها ندارند. یکی دیگر از دلایل کاهش آمار دوگانه‌سوز کردن خودروها اختلاف قیمت اندک بنزین و سوخت‌های دیگر است؛ در سال 98 شاید 1500 تومان ارزش بیشتری نسبت به امروز داشت و درواقع اثر تورمی باعث کاهش ارزش این مقدار پول شده است و تاثیر چندانی روی سبد هزینه خانوارها نمی‌گذارد.

 تقاضای دوگانه‌سوز کردن خودرو زیاد است 

اما روند تبدیل گاز اندک است

وی تاکید کرد: با همه اینها اکنون همچنان تقاضا برای گازسوز کردن بسیار زیاد است اما به دلیل عدم پرداخت پرداختی پیمانکاران توسط وزارت نفت، روند گازسوز کردن خودروها کاهش یافته است. وزارت نفت یک‌سال است که حدود 30 میلیون دلار به پیمانکارانی که این طرح را انجام می‌دهند بدهکار است و این طرح عملا به دلیل عدم پرداخت بدهی به پیمانکاران متوقف شده است.

رئیس اتحادیه کشوری سوخت‌های جایگزین در پاسخ به این سؤال که آیا این میزان تبدیل خودروها به دوگانه‌سوز، قابل افزایش است؟ اظهار داشت: استفاده از همه سوخت‌های جایگزین می‌تواند قابل افزایش باشد، اما باید مشوق‌های معناداری را برای مردم تعریف کنیم. اکنون در کره جنوبی با وجود اینکه این کشور وارد‌کننده گاز LPG از قطر است، برای تشویق مردم به استفاده از سوخت‌های جایگزین، گاز LNG را می‌خرد و تبدیل به CNG می‌کند و به خودروها می‌دهد، اما طرح‌هایی اِعمال کرده که برایش به صرفه باشد؛ مثلا گفته است تردد خودروهایی که از سوخت‌های جایگزین استفاده می‌کنند، در محدوده‌های ترافیک آزاد است و یا تعرفه گمرکی خودروهای دارای سوخت پاک را نزدیک به صفر کرده است و تشویق‌های مالیاتی ارائه می‌کند، همچنین برای نقل و انتقال خودروهای دارای سوخت پاک یا مالیات نمی‌گیرند و یا مالیات بسیار ناچیزی دریافت می‌کنند.

 راه‌های ترغیب 

استفاده از سوخت‌های جایگزین

محمودیان در پاسخ به این سؤال که چه راه‌هایی برای ترغیب مردم به استفاده از سوخت‌های جایگزین و بهبود کیفیت هوا به واسطه آن وجود دارد، گفت: می‌توان برای معاینه فنی خودروهای دارای سوخت جایگزین تسهیلاتی در نظر گرفت، تردد خودروهای دارای سوخت پاک در محدوده‌های طرح ترافیک را آزاد کرد، معافیت‌های مالیاتی برای تعویض خودرو با خودروهای دارای سوخت پاک ارائه کرد. علاوه‌بر اینها یک‌سری طرح‌ها از قبل مانده که باید به درستی اجرا شود، مثلا در طرح ماده 12 که وزارت نفت شروع کرد، خودروهایی که دوگانه‌سوز می‌شدند، تجهیزاتشان به طور رایگان نصب می‌شد، اما همان‌طور که گفتم اکنون وزارت نفت یک‌سال است که حدود 30 میلیون دلار به پیمانکارانی که این طرح را انجام می‌دهند بدهکار است و این طرح عملا به دلیل عدم پرداخت بدهی به پیمانکاران متوقف شده است.

 کاهش چشمگیر تولید خودروی گازسوز

وی در مورد علت کاهش مصرف گازهایی مثل LPG نیز افزود: متاسفانه وزارت نفت یکباره قیمت هر لیتر گاز LPG را حدود ده برابر کرد و این باعث شد همه افرادی که از این سوخت استفاده می‌کردند سراغ بنزین بروند. 

رئیس اتحادیه کشوری سوخت‌های جایگزین در پاسخ به این سؤال که اکنون چقدر خودروهای دوگانه‌سوز تولید می‌شوند، بیان داشت: تولید خودروهای دوگانه‌سوز نسبت به سال گذشته رشد 15 درصدی داشته است، اما از تولید سالی 340 هزار خودروی گازسوز، این میزان به زیر 100 هزار دستگاه و حتی 35 هزار دستگاه رسیده است. بنابراین رشد 15 درصدی به ازای تعداد بسیار کم نسبت به دوران اوج تولید خودروهای دوگانه‌سوز است.

محمودیان در مورد وضعیت فعالیت جایگاه‌های سوخت CNG گفت: اکنون جایگاه‌های سوخت CNG با 50 درصد از ظرفیت خود در حال فعالیت هستند، یعنی ما امکان تولید 45 میلیون مترمکعب گاز در روز داریم، اما میزان مصرف روزانه به 23 میلیون مترمکعب رسیده است.

 معاینه فنی 

چالش دیگر خودروهای دوگانه‌سوز

وی با بیان اینکه یکی از چالش‌های بزرگ در خودروهای دوگانه‌سوز بحث معاینه فنی است، ادامه داد: مصوبه 25/12/97 هیچ‌گاه تا امروز اجرا نشده است، قرار بود دولت طبق این مصوبه، به ازای هر متر مکعب گازی که مصرف می‌شود، 392 ریال از مصرف‌کننده اضافه‌تر گرفته شود تا خدمات رایگان برای مصرف‌کننده، مثلا برای تعویض مخزن خودرو یا دیگر موضوعات مرتبط با معاینه فنی خودرو ارائه شود؛ با این حال از سال 98 تاکنون چیزی حدود هزار و 300 میلیارد تومان در این حوزه جمع‌آوری شده که از این میزان حتی یک ریال به مالکان خودروهای گازسوز برای دریافت خدمات معاینه فنی و گرفتن گواهی سلامت پرداخت نشده است. 

رئیس اتحادیه کشوری سوخت‌های جایگزین در پاسخ به گلایه مردم نسبت به ارجاع خودروهای گازسوز در هنگام معاینه فنی به مراکز خصوصی حتی بیرون از شهر که توجیه منطقی ندارد و یک چرخه غیرضروری به نظر می‌رسد، افزود: یک‌سری قانون بین‌المللی در دنیا وجود دارد، مثل استاندارد 17025 که اعلام می‌کند، ناظر و مجری هرگز نمی‌توانند یکی باشند، چرا که این وضعیت باعث فساد می‌شود؛ این اتفاق تا همین چند ماه قبل می‌افتاد، مثلا کسی که آزمایش انجام می‌داد خودش مجری بود و خدمات دیگری نیز ارائه می‌کرد، این افراد که همزمان ناظر و مجری بودند، به یک خودرو اعلام می‌کردند که مخزن ماشینش مردود است و مخزن جدید به آن می‌دادند و بدین‌ترتیب برای ماشین بعدی که مراجعه می‌کرد، مخزن آن را هم مردود و مخزن ماشین قبلی را به ماشین جدید ارائه می‌کردند که بر اساس گزارش سازمان‌های نظارتی ازجمله وزارت صمت و سازمان استاندارد، علت این تخلفات یکی بودن ناظر و مجری بود. بنابراین مراکزی که متخلف بودند، جریمه شدند و این روند نادرست، اصلاح شد. شاید برای مردم سخت باشد که از نقطه‌ای به نقطه دیگر مراجعه کنند، اما این وضعیت باعث فساد و تخلف نمی‌شود.

 سالانه 3 میلیارد دلار صرف بنزین 

و آلوده شدن هوا می‌شود

محمودیان در مورد اهمیت استفاده از سوخت‌های جایگزین بنزین در کشور برای دستیابی به هوای پاک، گفت: متاسفانه یکی از اقداماتی که امروز برای مقابله با آلودگی هوا می‌شود، تعطیلی مدارس و اداره‌جات است، حال آنکه برای رسیدن به هوای پاک، داشتن یک استراتژی تضمین شده، کاربردی و بلندمدت ضروری به نظر می‌رسد، ضمناً این اقدام باید همه‌جانبه باشد و مثلا سازمان حفاظت محیط زیست به تنهائی توان مدیریت این کار را ندارد.

وی در پایان اظهارداشت: ریشه اینکه ما هوای پاک نداریم، آن است که ارزشمندترین دارایی خودمان را ناآگاهانه و با کمترین حس مسئولیت‌پذیری می‌سوزانیم و از بین می‌بریم. باید دانست که حداقل باید سالانه 3 میلیارد دلار از کشور خارج کنیم که بتوانیم بنزین مصرف کنیم و این سوزاندن بنزین منجر به آلودگی هوا می‌شود. وقتی کسی تب می‌کند، ممکن است عامل آن، عفونت، سرماخوردگی و یا وجود یک غده در بدن باشد که باید آن را آسیب‌شناسی کرد، در مورد هوای پاک نیز باید به صورت ریشه‌ای به موضوع نگاه کرد، نه اینکه فقط مدارس و اداره جات را در مواقع اضطرار تعطیل کنیم. ریشه حل مشکل آلودگی هوا در رسیدگی به حمل‌ونقل، منطقی کردن قیمت حامل‌های انرژی و ارائه مشوق‌های معنادار برای مصرف‌کنندگانِ سوخت‌های جایگزین بنزین است.