تنها 9 روز هوای پاک سهم ریه‌های پایتخت!
گالیا توانگر
صدای نفس‌های به شماره افتاده‌اش را از پشت‌گوشی می‌شنوم. به‌سختی جملات را دنبال هم ردیف می‌کند.
گوینده اخبار تلویزیون می‌گوید: «آلودگی هوا برای گروه‌های پرخطر نظیر افراد مسن، کودکان، زنان باردار، افراد باسابقه بیماری‌های زمینه‌ای در حالت هشدار قرمز است.»
سنش بالاست، نگرانش هستم. با همان دلهره‌ای که سعی دارم مخفی‌اش کنم به او تأکید می‌کنم: «مبادا از خانه بیرون بروی. من خودم می‌آیم و برایت نان می‌گیرم و خریدهایت را انجام می‌دهم.» خس‌خس نفس‌هایش می‌رود و به سرفه پشت سرفه می‌افتد.
عوارض آلودگی هوا شامل بیماری‌هایی مثل سرطان ریه، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، برونشیت، تشدید آسم و ذات‌الریه می‌شوند. البته آلودگی هوا حتی می‌تواند در بروز بیماری‌های روانی همچون افسردگی و اضطراب نیز تأثیر بگذارد.
اما علائم بیماری‌های آلودگی تهران چیست؟ افرادی که هوای آلوده تنفس می‌کنند، ممکن است دچار علائم مختلفی شوند. این علائم باتوجه‌به حساسیت هر فرد نسبت به آلودگی هوا متفاوت است.
علائم کوتاه‌مدت بیماری‌های ناشی از آلودگی هوای تهران عبارت‌اند از: سوزش چشم، خس‌خس سینه یا مشکل در تنفس، تحریک و التهاب مجاری تنفسی (سرفه)، تنگی نفس، به‌ویژه در هنگام فعالیت بدنی، شدت این علائم به‌سلامت فرد و میزان آلودگی که در معرض آن قرار دارد بستگی دارد.
شاخص کیفیت هوا
شاخص لحظه‌ای کیفیت هوای تهران در شامگاه شنبه (4 آذر 1402) روی عدد ۱۵۱ قرار گرفته تا وضعیت قرمز (آلوده برای همه افراد) باشد.
این در حالی است که روزها و هفته‌های اخیر وضعیت هوا در بیشتر مناطق تهران از جمله شادآباد منطقه ۱۸، پیروزی منطقه ۱۳، دانشگاه علم و صنعت منطقه ۶، دانشگاه علم و صنعت منطقه چهار، دانشگاه شریف منطقه ۲، فرمانداری شهرری منطقه ۲۰ و همچنین شهرداری مناطق ۱۹ و ۲۱ در وضعیت قرمز (آلوده برای همه افراد) اعلام شد، گرچه با بارندگی‌های پراکنده تا حدودی از این آلودگی کاسته شد.
در این شرایط به مردم توصیه می‌شود از تردد غیرضرور در فضای باز خودداری کرده و تردد کودکان و همچنین افراد بیمار قلبی و ریوی و زنان باردار نیز مطلقاً ممنوع است.
از ابتدای سال جاری تا هفته اخیر ۹ روز هوای پاک، ۱۷۶ روز هوای قابل‌قبول، ۵۸ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۶ روز هوای ناسالم برای تمامی گروه‌ها در روزشمار شاخص آلودگی هوای پایتخت ثبت شده است.
شاخص کیفیت هوا معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامت افراد است که به ترتیب از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک یا سبز، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط قابل‌قبول یا زرد، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس یا نارنجی، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه یا قرمز، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم یا بنفش و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک یا ارغوانی تعیین شده است.
جولان آلاینده‌ها در پایتخت
پاییز در شهر ما با بوی باران نمی‌آید، اینجا پایتخت است و پاییزش بوی دود می‌دهد، هوای پایتخت نفس‌ها را تنگ کرده و با وجود اینکه آژیر آلودگی به صدا درآمده باز هم شاهد ترددهای عادی هستیم. سؤال این است: تا کی باید آلاینده‌های جوی و این حجم از آلودگی را تحمل کنیم و منتظر باد بمانیم؟ آیا نمی‌شود طور دیگری عمل کرد که مردم کمتر دچار آسیب شوند؟
رضا نیک یکی از فعالان رسانه‌ای بیان می‌کند: «آلودگی هوا برای امروز یک‌شنبه پنجم آذرماه نیز همچنان تداوم دارد و شاخص‌ها اعداد مختلف را نشان می‌دهند که انتظار می‌رفت تصمیم‌گیران استانی در اقدامی عاجل برای حفظ سلامت شهروندان تصمیم‌گیری اضطراری کنند. چتر آلودگی هوا سال‌هاست که بر سر ما پایتخت‌نشینان پهن است، اما مطالبه مردم این است که استاندار می‌تواند با حضور فعال تصمیمات بهتری اتخاذ کند.»
وی در ادامه می‌گوید: «سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا بر برگزاری صحیح جلسات کمیته اضطرار آلودگی هوا نظارتی وجود دارد؟»
علیرضا فخاری استاندار تهران شامگاه یک‌شنبه ۲۸ آبان‌ماه در جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوا از عدم پیگیری جدی آلودگی هوا انتقاد کرده است، باتوجه‌به اینکه مسئول رسیدگی به آلودگی هوا شخص مستقیم استاندار است آیا این انتقاد نباید همراه با راهکار عملی باشد؟
استاندار تهران با انتقاد از دستگاه‌های متولی برای ارائه راهکارهای عملیاتی مقابله با آلودگی هوا هشدار داده و از عدم پیگیری جدی موارد مربوط به آلودگی هوا در طول سال اظهار می‌دارد: «همواره فصل سرما توأم با پدیده وارونگی دما و افزایش غلظت آلاینده‌ها بوده است و مسئولین باید در طول سال برنامه‌های مؤثر در راستای کاهش میزان آلاینده‌ها را تدوین و در فصل سرما آن را اجرا کنند.»
تأثیر آلودگی هوا بر بیماران آسمی
تأثیر آلودگی هوا بر بیماران آسم به‌قدری زیاد است که می‌تواند زندگی طبیعی این بیماران را مختل کند و روی شدت علائم مؤثر باشد.
اگر به آسم مبتلا هستید، سعی کنید از زندگی در مکان‌های آلوده پرهیز کنید. به‌خاطر داشته باشید که رعایت نکات ساده‌ای مثل بیرون نرفتن در هوای آلوده و یا انتقال محل زندگی به مکانی تمیزتر می‌تواند به شما کمک کند تا زندگی راحت‌تری را تجربه کنید. اگر شدت تنگی نفس و علائم مربوط به آسم در شما تغییر کرده است و یا حال افزایش است، بهتر است از یک پزشک متخصص برای درمان کمک بگیرید.
از دکتر طباطبایی، متخصص بیماری‌های تنفسی سؤال می‌کنم: «آیا هوای آلوده موجب آسم می‌شود؟»
وی به گزارشگر روزنامه کیهان پاسخ می‌دهد: «تحقیقات نشان می‌دهد که سطوح بالای آلودگی هوا می‌تواند موجب بروز آسم در کودکان و بزرگسالان شود. طبق آمارهای به‌دست‌آمده کودکانی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.»
در سؤال دیگری از وی می‌پرسم: «آیا استفاده از ماسک برای کاهش تأثیر آلودگی هوا بر بیماران آسم مفید است؟» این متخصص بیماری‌های تنفسی می‌گوید: «حقیقت این است که استفاده از ماسک تأثیر زیادی بر کاهش علائم در بیماران مبتلا به آسم ندارد و آلاینده‌ها و ذرات ریز آلودگی از ماسک نیز عبور می‌کنند و وارد ریه می‌شوند.»
و در آخر سؤال می‌کنم: «روش نگهداری از بیماران آسمی در هوای آلوده چگونه است؟»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «به‌منظور کاهش تأثیر آلودگی هوا بر بیماران آسم بهتر است در هوای آلوده افراد مبتلا به آسم را در خانه نگهداری کنید و در صورت امکان در خانه دستگاه تصفیه هوا روشن کنید. درصورتی‌که لازم است فرد مبتلا به آسم به بیرون از منزل برود، شیشه‌های ماشین را باز نکنید تا آلودگی وارد فضای ماشین نشود.»
آلودگی هوای تهران و افزایش مراجعه به بیمارستان
منابع خبری روز شنبه چهارم آذر از مراجعه دوبرابری ساکنان تهران به اورژانس در هوای آلوده پایتخت خبر داد. مراجعه شهروندان به اورژانس بیمارستان‌ها با علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه، سردرد و سرگیجه از یک تا ۲۷ آبان افزایشی چشمگیر داشته است.
محمد اسماعیل توکلی رئیس اورژانس استان تهران افزایش تماس‌های مردمی با اورژانس در روزهای سرد سال و آلوده شدن هوا را تأیید کرده و می‌گوید: «از یک تا ۲۷ آبان، بیش از ۲۶ هزار نفر با مشکلات تنفسی و قلبی با اورژانس تهران تماس گرفتهاند؛ یعنی روزانه حدود هزار نفر.»
به گفته او، تهرانی‌ها تقریباً ۱۱ هزار بار در روز با اپراتورهای اورژانس تماس می‌گیرند، اما تعداد این تماس‌ها در آبان نسبت به ماه‌های قبل آن حدود چهار درصد رشد داشته است. در ۱۴ سال گذشته، مأموریت‌های اورژانس با موضوع مشکلات تنفسی و قلبی حدود ۱۵ درصد افزایش داشته است.
رئیس اورژانس تهران توضیح می‌دهد که بیشترین تماس‌ها در این زمینه درباره کودکان پنج‌ساله و افراد بالای ۵۵ سال با بیماری زمینه‌ای و آسم است. حجم تماس‌ها نیز در مناطق پرتردد شهری، بازار تهران و مرکز شهر بیشتر است.
بیشتر مراجعان افراد بالای ۷۰ سال با بیماری زمینه‌ای هستند. مراجعه بیماران بدحال تنفسی معمولاً از ساعت ۱۰:۳۰ دقیقه صبح شروع و با افزایش غلظت آلودگی هوا در بعدازظهرها، بیشتر می‌شود. دست‌کم روزی سه بیمار بدحال به اورژانس بیمارستان بقیه‌الله (عج) مراجعه می‌کنند.پرستاران اورژانس عادت کرده‌اند به اینکه در فصل سرد باید منتظر افزایش ورودی‌هایی با علائم تنفسی باشند، اما تعداد مراجعه‌ها با قرمزشدن شاخص آلودگی هوا به طور چشمگیری بیشتر می‌شود.
طی آمار منتشره در بیمارستان قلب شهید رجایی طی روزهای اخیر با آلوده‌تر شدن هوا، تعداد مراجعان نیز ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر شده است.
پزشکان این بیمارستان تأکید کردند آلودگی هوا به‌خودی‌خود مشکل قلبی ایجاد نمی‌کند، اما برای افرادی که با مشکلات قلبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند می‌تواند خطرناک و مرگ‌آفرین باشد.
به گفته داریوش گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، در نیمه دوم سال به دلیل وارونگی دمایی و پایداری هوا، شاخص‌ها در شرایط ناسالم قرار می‌گیرند.
به گفته او، در این سال‌ها منابع آلایندگی در کشور افزایش‌یافته، به‌طوری‌که ۹۴ درصد انرژی در ایران بر مبنای سوخت‌های فسیلی است. بر اثر این آلاینده‌ها و تبعاتش، هر سال بیش از ۲۰ هزار ایرانی جان خود را از دست می‌دهد.
راهکارهای خانگی برای کاهش عوارض آلودگی هوا
شاید بهتر باشد این سؤال را به این صورت مطرح کنیم که برای مقابله با عوارض آلودگی هوای تهران چه بخوریم؟ طب سنتی بیشتر روی داروهای گیاهی و تغذیه سالم متمرکز است. شما برای کاهش عوارض آلودگی هوا می‌توانید از این مواد تغذیه کنید: روغن‌زیتون، بذر کتان، آووکادو، کلم‌بروکلی، گوجه‌فرنگی، زردچوبه، ویتامین دی، سلنیوم و بتاکاروتن، آویشن و...
از فرهاد سربندی، کارشناس درمان‌های سنتی سؤال می‌کنم: «دم‌نوش‌های مناسب برای آلودگی هوا چیست؟» وی پاسخ می‌دهد: «پنج نوشیدنی به شما کمک می‌کنند تا با آلودگی هوای تهران مبارزه کنید و سلامت ریه‌های خود را بهبود ببخشید: چای لیمو، زنجبیل و نعناع یکی از طبیعی‌ترین پاک‌کننده‌ها است که با عملکرد آنتی‌اکسیدانی و ادرارآوری خود، بدن شما را سم‌زدایی می‌کند. لیموی موجود در چای ذهن شما را شاداب می‌کند، زنجبیل به شما انرژی می‌دهد و نعناع فلفلی گلوی شما را آرام می‌کند.
نوشیدنی آب گرم عسل برای کمک به ریه‌های شما در مبارزه با آلاینده‌ها بسیار عالی است. این به این دلیل است که عسل دارای خواص ضدالتهابی است که در کاهش التهاب مؤثر است. دم‌نوش زردچوبه و زنجبیل، زردچوبه حاوی کورکومین است که ضدالتهاب، آنتی‌اکسیدان، ضدسرطان و همچنین دارای خواص ضد سمی است. این دم‌نوش به حذف سموم مضر از بدن کمک می‌کند و درعین‌حال از اندام‌ها در برابر آسیب بیشتر محافظت می‌کند.
چای سبز فواید بی‌شماری برای سلامتی دارد و حتی برای پاک‌سازی ریه‌ها هم مفید است. این دم‌نوش مملو از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که ممکن است به کاهش التهاب در ریه‌ها کمک کند.
چای ریشه شیرین‌بیان می‌تواند به‌عنوان یک ماده اصلی برای کاهش سرفه، احتقان و تب در نظر گرفته شود. همچنین مشخص است که مصرف منظم این نوشیدنی سم‌زدا به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و پاک‌سازی ریه‌ها کمک می‌کند.»