پرسش:

خداوند در قرآن کریم از یک سو  رسالت ‌انذار پیامبر اکرم(ص) را محدود به همان مکه و اطراف آن دانسته، اما از طرف دیگر، اسلام و آموزه‌های وحیانی آن را جهانی معرفی می‌کند، آیا این دو موضوع قرآن تناقض‌آمیز نیست؟

پاسخ:

آیات موهم تناقض

خدای متعال در قرآن کریم از یک سو خطاب به پیامبراکرم(ص) می‌فرماید: «برای اینکه (مردم) ام‌القری (مکه) و کسانی را که پیرامون آنند، هشدار دهی» (انعام- 92) و از طرف دیگر مخاطب قرآن را جهانیان و رسالت پیامبراکرم(ص) را جهان شمول معرفی می‌کند و می‌فرماید: «این (قرآن) به جز پندی برای عالمیان نیست»(تکویر-27)

یا در آیه دیگری می‌فرماید: «بزرگ (و خجسته) است کسی که بر بنده خود فرقان (کتاب جدا سازنده حق از باطل) را نازل فرموده، تا برای جهانیان هشدار دهنده‌ای باشد.» (فرقان-1)

پاسخ شبهه

1- شیوه و مراحل تبلیغ باید تدریجی و گام به گام باشد.«(ای پیامبر!) ماموریت و تبلیغ علنی‌ات را از خویشان نزدیک‌ خود شروع کن» (الشعراء- 214) در مرحله بعد مردم مکه (ام‌القری) و منطقه، سپس همه مردم جهان «کافه للناس» و «رحمهًْ للعالمین» بنابراین از جهت شیوه و مراحل تبلیغ، بین این دو دسته از آیات هیچ‌گونه تعارض و تناقضی نیست، و فقط اشاره به مراحل مختلف تبلیغ شریعت اسلام دارد.

2- قریه در زبان قرآن به معنی هر گونه آبادی است، اعم از اینکه کوچک یا روستا باشد، و یا بزرگ و شهر. چنانکه آیه شریفه: «و اگر مردم شهرها ایمان آورده، و به تقوا گرویده بودند، قطعا برکاتی از آسمان و زمین برایشان می‌گشودیم.» (اعراف- 96) دلالت برآن دارد که «قریه» شامل همه نقاط مسکونی جهان می‌باشد. بنابراین هیچ تناقض و منافاتی بین این دو دسته از آيات نیست. 

3- در تفسیر الدرالمنثور، ذیل آيه 92 سوره انعام از قول ابن‌عباس نقل شده است که منظور از «ام القری» مکه، پیرامون مکه و تمام آبادی‌هایی است که در مشرق و مغرب (یعنی در سر تا سر جهان خاکی) قرار گرفته‌اند.

4- تاکید بر «ام‌القری» نشان از آن دارد که خدای متعال عنایت خاصی به مکه دارد، زیرا مکه معظمه، حرم امن خداوند است که دعوت اسلامی از آنجا شروع شده، و به سایر نواحی عالم منتشر گردیده است. (المیزان، ج 7، ص 388)

5- کلمه «ام» به معنی اصل، اساس، ابتدا و آغاز هر چیزی است، و اگر به مکه، «ام‌القری» می‌گویند، به خاطر این است که اصل و آغاز پیدایش تمام خشکی‌های روی زمین است. 

بنابراین، «و من حولها» کسانی که پیرامون آن هستند، تمام مردم زمین را شامل می‌شود. و آیاتی نظیر «لانذرکم به و من بلغ» این قرآن به من وحی شده است تا با آن به شما هشدار دهم و به هر کسی که قرآن در دسترسش قرار گیرد (انعام- 19) و آیه شریفه: «این پیامبر(ص) و کتابش، فقط مایه به خود آمدن جهانیان است.» (انعام-90) همچنین در آیه شریفه دیگر می‌فرماید: (ای پیامبر!) بگو: ای مردم! من پیامبرخدا(ص) برای همه شما انسان‌ها هستم.» (اعراف-158) و امثال آن، همچنین دعوت‌نامه‌های  فراوانی که پیامبراکرم(ص) برای زمامداران بزرگ دنیا، مانند کسری، و قیصر، پادشاهان روم و ایران و مصر نوشت، گواه دیگری بر این موضوع است. 

بنابراین با استناد به این ادله می‌توان گفت که میان آیات مطرح شده در شبهه، هیچ‌گونه اختلاف و تنافضی وجود ندارد.