ترافیک اول مهر و راه‌های مهار آن-بخش دوم
موفقیت در رسیدن به مدرسه بـا برنامه‌ریزی و تدبیـر
چنانچه مدارس «محله مبنا» تعریف می‌شدند، مدارسی که کودکان می‌توانستند با حداکثر چند دقیقه پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری به آن برسند، از بار ترافیکی ابتدای مهر‌ماه به میزان چشمگیری کاسته می‌شد.
در شهرهایی زندگی می‌کنیم که بیش از هر چیز تسلیم خودرو محوری هستند. شاهد این ادعا تحلیل و مرگ تدریجی پیاده‌روهاست که اکنون بیشتر فرصت فراری برای موتورسیکلت‌ها هستند. اگر فقط درباره تهران صحبت کنیم، می‌توانیم مدعی شویم در نبود هماهنگی و انطباق میان نهادهای آموزشی و دستگاه مدیریت شهری، مدارس تهران توزیع مناسبی ندارند و مکان‌یابی آنها بدون دقت کافی انجام گرفته است.
مکان‌یابی دانشگاه‌ها هم داستان عجیب دیگری است و بی‌توجهی به پیوند میان مکان دانشگاه و امکانات حمل‌ونقلی و افزایش استفاده از خودروی شخصی در سال‌های اخیر سبب شده که با آغاز ماه مهر ناگهان شهر با حجم عظیم رفت‌وآمدهای طولانی، خسته‌کننده و غیرضروری مواجه شود. از‌جمله پیامدهای این وضعیت افزایش خطرات ایمنی به‌ویژه برای کودکان در پیرامون مدارس، فشارهای عصبی بر والدین و کادر آموزشی، مزاحمت برای ساکنان اطراف مؤسسات آموزشی، افزایش تصادفات و آلودگی هوا و در مجموع کاهش کیفیت آموزش به سبب خطاهای برنامه‌ریزی شهری و قصور نهادهای آموزشی است. در گذشته کودکان پیاده یا با دوچرخه به مدرسه می‌رفتند، روشی انسانی و سالم برای زندگی در همان آغاز طفولیت؛ اما اکنون تصور این امکان برای کودکان سخت و دشوار است.
دریغ کردن فرصت تحرک از دانش‌آموزان
بیش از 70 درصد آلودگی در شهرها متعلق به اتومبیل‌ها و وسایط نقلیه موتوری است و با آغاز به کار مدارس، حداقل 30 درصد به بار ترافیکی آن افزوده می‌شود.
تا کی باید شاهد مرگ‌ومیر شهروندان ناشی از آلودگی هوا، بروز بیماری‌های خطرناک و یا تعطیلی مدارس به‌خاطر آلودگی هوا باشیم؟
نزدیک به ۱۶ میلیون دانش‌آموز در کشور داریم که از این تعداد، حدود ۵ میلیون نفر دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند.
آمارهای رسمی کشور حاکی از این است که از هر سه دانش‌آموز، یک دانش‌آموز اضافه‌وزن دارد یا چاق است. یعنی از حدود ۱۶ میلیون دانش‌آموز ایرانی، نزدیک به ۵ میلیون نفر دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند. این آخرین آماری است که معاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان سال گذشته مطرح کرد و درباره آن هشدار داد.
حنانه رحیمی، مادر یک دانش‌آموز به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مدرسه پسرم دو خیابان بالاتر است، اما او حاضر نیست این مسیر را پیاده طی کند و می‌گوید: همه بچه‌ها با سرویس می‌آیند و برای من اُفت دارد که پای پیاده به مدرسه بروم.»
از این مادر سؤال می‌کنم: «چرا برایش دوچرخه نمی‌خرید؟» وی پاسخ می‌دهد: «خیابان‌های شرق تهران باریک‌اند و محل عبور دوچرخه ندارند. من و پدرش از لحاظ ایمنی ایاب‌وذهاب فرزندمان با دوچرخه دل‌نگرانیم.»
روح‌الله مصطفوی، پدر دانش‌آموز دیگری می‌گوید: «هم مدیریت شهری و هم خانواده‌ها فرصت تحرک را از دانش‌آموزان گرفته‌اند. اکثر بچه‌ها و حتی والدینشان تا سر کوچه و نانوایی هم با ماشین تردد می‌کنند. همین مسئله باعث شده که اکثر دانش‌آموزان از مشکلات حرکتی و چاقی رنج ببرند.»
چاقی، بلای جان یک‌سوم دانش‌آموزان
طبق آمارهای موجود نزدیک به پنج میلیون دانش‌آموز دچار اضافه‌وزن هستند و این مسئله بسیار نگران‌کننده است و می‌تواند پیامدهای منفی برای نظام سلامت و نظام اجتماعی کشور به دنبال داشته باشد.
سلامت دانش‌آموزان، کنترل وزن و موضوع تحرک دانش‌آموزان به عنوان یکی از مطالبات جدی باید در دستور کار قرار گیرد.
متأسفانه اکنون به‌ازای هر سه دانش‌آموز، یک دانش‌آموز دارای اضافه‌وزن است و این آمار خبر از عمق فاجعه‌ای می‌دهد که حال یا چه‌بسا در آینده نزدیک گریبان کشور را خواهد گرفت.
دانش‌آموزان چاق نیاز به ارزیابی پزشکی کامل توسط متخصص اطفال یا پزشک خانواده دارند. در صورت نبود اختلال جسمانی، تنها راه کاهش وزن، کاهش کالری مصرفی و افزایش سطح فعالیت بدنی است. کاهش وزن پایدار تنها زمانی رخ می‌دهد که انگیزه‌ای وجود داشته باشد. از آن‌جایی که چاقی اغلب بیش از یک عضو خانواده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، تبدیل تغذیه سالم و ورزش منظم به یک فعالیت خانوادگی می‌تواند شانس کنترل وزن موفق را برای کودک یا نوجوان افزایش دهد. یکی از راهکارهای افزایش سطح فعالیت بدنی پیاده‌روی در مسیر تردد خانه به مدرسه و بالعکس است.
از راه‌های مدیریت چاقی در کودکان و نوجوانان می‌توان به تغییر عادات غذایی، آهسته غذا خوردن، ایجاد یک‌روال مناسب برای آن به همراه برنامه‌ریزی برای وعده‌های غذایی مناسب (غذاهای کم‌چرب، حذف فست‌فودها) و کنترل مواد غذایی دانش‌آموزان در مدرسه به انضمام افزایش سطح فعالیت بدی دانش‌آموزان با پیاده‌روی نام برد. این نکته را در نظر بگیرید که چاقی اغلب می‌تواند به یک مسئله مادام‌العمر تبدیل شود چرا که بیشتر نوجوانان وزن ازدست‌رفته خود را باز به دست می‌آورند چون تمایل دارند به عادت‌های قبلی خود یعنی خوردن و ورزش نکردن برگردند؛ بنابراین یک نوجوان چاق باید یاد بگیرد که غذاهای سالم در مقادیر متوسط بخورد و لذت ببرد و برای حفظ وزن مطلوب به طور منظم ورزش و پیاده‌روی کند. از طرفی هم والدین یک کودک چاق می‌توانند با تأکید بر نقاط قوت و ویژگی‌های مثبت فرزندشان به جای تمرکز بر مشکل وزن، عزت‌نفس او را بهبود بخشند.
این نکته را هم فراموش نکنید هنگامی که یک کودک یا نوجوان مبتلا به چاقی، مشکلات عاطفی هم دارد، روان‌پزشک کودک و نوجوان می‌تواند با پزشک تغذیه برای تهیه یک برنامه درمانی جامع همکاری کند. چنین طرحی شامل اهداف معقول کاهش وزن، مدیریت رژیم غذایی و فعالیت بدنی، اصلاح رفتار و مشارکت خانواده است.
دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه با این مقدمه که بالا بودن آمار اضافه‌وزن و چاقی در بین دانش‌آموزان بسیار نگران‌کننده است، می‌افزاید: «چاقی و اضافه‌وزن، زمینه‌ساز بروز بسیاری از بیماری‌های متابولیک است که این بیماری‌ها از یک طرف توان و کارایی فرد را کاهش می‌دهد و از طرف دیگر، بار اقتصادی زیادی را بر خانواده و جامعه برای درمان تحمیل خواهد کرد. به همین دلیل، چاقی و اضافه‌وزن دانش‌آموزان هم به لحاظ فردی و خانوادگی و هم به لحاظ اجتماعی، دردسرهایی را ایجاد خواهد کرد که نباید از آن غفلت شود. یکی دیگر از عوامل اهمیت چاقی نوجوانان این است که آنها سازنده نسل آینده هستند و موفقیت آینده جامعه ما در گرو سلامت همین دانش‌آموزان است؛ بنابراین نباید این مسئله را به شوخی گرفت.»
دکتر رحمانی، درباره نقش والدین هم می‌گوید: «مقصر عمده این مسئله، والدین هستند؛ اما اگر خود دانش‌آموز این موضوع را بپذیرد و از آسیب‌هایش آگاهی داشته باشد، دست به رفتارهای پرخطر تغذیه‌ای نخواهد زد و حتی‌المقدور سعی می‌کنند با پای پیاده مسیر خانه و مدرسه را روزانه طی کنند. واضح است که سرزنش دانش‌آموزان در این حوزه جایگاهی ندارد و برعکس، آسیب‌زا هم هست. دانش‌آموزان ما عاقل هستند و اگر والدین مزایا و معایب هر تصمیمی را به آنها بگویند و البته خودشان هم الگوی مناسبی برای دانش‌آموز از لحاظ تغذیه‌ای و پیاده‌روی باشند، دانش‌آموز را برای گرفتن تصمیم به‌جای اجبار، مختار بگذارند، قطعاً دانش‌آموزان روش‌های مناسب سبک زندگی را انتخاب خواهند کرد.»
سوار شدن دانش‌آموزان در حیاط مدرسه به سرویس
حسین حق‌شناس، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان از تصویب طرح استفاده از حیاط مدارس برای سوار شدن دانش‌آموزان به سرویس مدرسه خبر داده و می‌گوید: «در جلسه، درخواست‌های شهرداری اصفهان در خصوص شناور‌سازی ساعت آغاز فعالیت سازمان‌ها و ادارات، زمان بازگشایی مدارس و حضور دانش‌آموزان، ایجاد آرامش، کاهش بار ترافیکی سطح شهر در ساعات اوج و ایمنی ترافیکی بررسی شد. نخستین مصوبه این جلسه درباره پیشنهاد شهرداری برای شناور‌سازی ساعات کار، با توجه به آغاز بازگشایی مدارس و اختیارات استانداران، موافقت با یک ساعت شناور‌سازی برای همه دستگاه‌ها و ادارات به‌غیر از بانک‌ها، کارهای امدادی و بیمارستانی و نظامی بود.»
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: «شهرداری به منظور تقسیم بار ترافیکی شهری درخواست شناور‌سازی ساعات شروع مدارس را داشت که در این جلسه مصوب شد آغاز زمان فعالیت مدارس با هماهنگی آموزش‌وپرورش انجام شود. همچنین به منظور افزایش استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، کاهش ترافیک و ارتقای ایمنی مقرر شد برنامه‌های آموزشی همچون پلیس مدرسه و ایمن‌‌سازی برای کارکنان دستگاه‌ها توسط پلیس راهور با همکاری شهرداری تهیه و در ادارات اصفهان و شهرهای دیگر استان اجرا شود.»
آن‌طور که حق‌شناس می‌گوید: «مناسب‌‌سازی ایستگاه‌ها، ناوگان حمل‌ونقل عمومی و تأمین خدمات ایاب و ذهاب دانش‌آموزان استثنایی با توجه به بازگشایی مدارس، در دستور کار شهرداری اصفهان قرار می‌گیرد.»
از دیگر مصوبات جلسه کمیته فنی شورای ترافیک استان، این است که فرمانداری شهرستان اصفهان ضمن تشکیل جلسات تخصصی نسبت به ساماندهی سرویس مدارس و ایجاد تعادل در نرخ‌گذاری اقدام کند و آموزش‌وپرورش همکاری لازم را با پلیس راهور و شهرداری از طریق ابلاغ به مدیران مدارس داشته و گزارش آن را اعلام کند.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان همچنین خبر می‌دهد: «مصوب شد که برای ممانعت از ایجاد بار ترافیکی در معابر مجاور مدارس، از حیاط مدارس به منظور سوار کردن دانش‌آموزان در سرویس با رعایت نکات ایمنی لازم استفاده شود.»
به گفته او، این طرح در سال جاری برای تعدادی از مدارس اجرا و از سال آینده در همه مدارس دارای شرایط لازم اجرا می‌شود.
چگونه بچه‌ها را سروقت به مدرسه برسانیم؟
بموقع رسیدن به مدرسه یکی از بااهمیت‌ترین مشکلاتی است که همواره هم پدر و مادر و هم فرزندان دچار آن هستند. با رعایت کردن چند مورد ساده می‌توانید از این استرس دائمی خلاص شوید.
غذای فرزند را از شب پیش آماده کنید. یکی از دلیل‌های دیر رسیدن به مدرسه، آماده نبودن غذای فرزندان از شب قبل و هنگامی است که این کار در صبح انجام می‌گیرد. به همراه فرزندان هر شب تغذیه بین وعده را انتخاب کرده، در ظرف مخصوص بریزید و در یخچال قرار دهید.
لباس‌های فردا را شب قبل آماده کنید. این برنامه بیشتر پدر و مادرهای باتجربه برای سروقت رسیدن به مدرسه فرزندان است. لباس‌های مناسب مدرسه را در بخش جدای کمد بگذارید. برای روز بعد همه لباس‌هایی که باید پوشیده شود را با کمک فرزندتان آماده کنید. جوراب و لباس زیر را از یاد نبرید.
حمید ربانی یک کارمند بانک به گزارشگر کیهان می‌گوید: «هنوز که هنوز است این عادت حاضر کردن وسایل و لباس‌هایم برای روز بعد کاری از ایام مدرسه با من است و این عادت را به فرزندانم هم انتقال داده‌ام. نباید با مهیا نبودن این موارد بر اضطراب بموقع رسیدن بچه‌ها به مدرسه و یا و خودمان به محل کار بیفزاییم.»
کیف مدرسه را شب آماده کنید. به‌جز اینکه دقت می‌کنید فرزندان درس و مشق را سریع انجام دهند و آن را کنار بگذارند، برای به وقت رسیدن به مدرسه از آنها بخواهید کیف فردا را بر اساس برنامه روز بعد، هر شب پس از تمام شدن تکالیف ببندند.
برای دیر رسیدن به مدرسه جریمه در نظر بگیرید. برخی والدین برای دیر رسیدن فرزندان به مدرسه جریمه‌هایی مانند کاهش یافتن ساعت تلویزیون دیدن یا کم کردن پول‌توجیبی در نظر می‌گیرند و اعتقاد دارند این شیوه خوب جواب می‌دهد. در مرحله نخست تلاش کنید با نظم بودن را به فرزندان آموزش دهید و اگر مجبور شدید از این شیوه‌ها هم کمک بگیرید.
بعضی اوقات خودتان هستید. پدر و مادرها نیز در برابر دیر رسیدن به مدرسه بچه‌ها بی‌تقصیر نیستند. برای نظم دادن به کارهای صبح خودتان برنامه بریزید. چنانچه همیشه کلیدها را گم می‌کنید، روی جاکفشی یا جایی نزدیک در ورودی جایی برای آن در نظر بگیرید.
صبح‌ها قدری زودتر بیدار شوید، یک فنجان چای در آرامش بنوشید تا اضطراب را به فرزندان ندهید.
حواستان به باک ماشین باشد، عصرها بنزین بزنید که صبح‌ها نخواهید بنزین بزنید و دیر نشود.
صبح‌ها تمام کارها را صحیح به ترتیب معلومی انجام دهید. قدم‌های اساسی و مهم هر روز صبح را استاندارد‌سازی کنید و مانند یک برنامه روزانه به همان ترتیب دائمی پشت‌هم عمل کنید. این‌طوری هیچ‌وقت دور خود نمی‌چرخید و چیزی را نیز از یاد نمی‌برید. می‌توانید این برنامه‌ریزی را با رنگ‌های مختلف روی کاغذ بنویسید و روی در یخچال بچسبانید.
صبح‌ها را با شادی و نشاط بگذرانید. بازی کردن در ایستگاه اتوبوس یا تبدیل کردن خارج شدن از منزل به یک مسابقه می‌تواند بچه‌ها را برای سروقت آماده شدن تشویق کند. به طور مثال برخی مادر و پدرها برای ترغیب بچه‌ها به سروقت رسیدن به مدرسه به آنها می‌گویند، چنانچه زود برسیم و زمان داشته باشیم می‌توانیم از سوپر نزدیک مدرسه خوراکی بخریم.
برای ساعت خواب جدی باشید. خواب کافی و مناسب در شب، بیدار شدن صبح‌های مدرسه را راحت‌تر می‌کند. در مورد دیر نشدن ساعت خواب جدی باشید. چنانچه بچه‌ها خوب بخوابند، صبح بدون سختی بیدار می‌شوند، ولی چنانچه خواب بمانند، دیر رسیدن به مدرسه حتمی است.
از صبحانه‌های ساده استفاده کنید و هر چه که می‌توانید را از شب قبل آماده کنید. صبحانه ساده مانند یک لیوان شیر با دو تکه نان و پنیر یا کره و عسل باشد.