روش‌های کاهش مصرف انرژی در ساختمان و وسایل سرمایشی-بخش نخست
درجه مطبوع حرارت در خانه و محل کار با مدیریت هوشمندانه
گالیا توانگر
کاهش مصرف انرژی و استفاده بهینه از آن برای همه ما، باید تبدیل به یک عادت روزمره شود. به همین منظور همگی شهروندان باید روش‌های صحیح مصرف انرژی را آموخته و با استفاده از آن نه‌تنها در مصرف خود صرفه‌جویی مالی می‌کنند، بلکه به ذخیره انرژی در کل کشور نیز کمک قابل‌توجهی خواهند داشت. دو انگیزه اصلی برای کاهش مصرف انرژی وجود دارد: اول اینکه در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنید تا هزینه قبوض پرداختی کمتر شود. دوم اینکه انگیزه و دغدغه محافظت از محیط‌زیست را تقویت کنید.
مصرف درست انرژی وابستگی بسیاری به الگوی صحیح مصرفی دارد، به این صورت که مناسب‌ترین راه برای مصرف برق، سرمایش و گرمایش خانه برای هر فرد باید مشخص شود تا استفاده بهینه از هر کدام از لوازمی که با انرژی رابطه مستقیمی دارند، صورت بگیرد.
یکی از روش‌های مدرن و مورد تأکید برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها تولید انرژی است. یکی از ارزان‌ترین و در دسترس‌ترین منابع برای تولید انرژی نور خورشید است و همچنین کشورمان به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارد از نور خورشید می‌تواند بهترین بهره را ببرد. شاید در ابتدا نصب پنل‌های خورشیدی هزینه زیادی برای شما داشته باشد، ولی بعد از نصب شما می‌توانید از منبع انرژی رایگان خورشید، برق تولید کنید و این برق تولیدی را می‌توان در قسمت‌های پرمصرف ساختمان مانند موتورخانه‌ها مصرف کرد.
استفاده از پنجره دوجداره
زمانی که اجزای ساختمان نظیر در و پنجره‌ها از استاندارد لازم برخوردار نیستند، ناگزیریم به روش سنتی استفاده از درزگیر در و پنجره برای کاهش مصرف انرژی را در پیش بگیریم. این مورد، از جمله گزینه‌هایی است که برای کاهش مصرف انرژی خانه و کاهش مصرف انرژی ساختمان محل کار، کاربردی است. اغلب در و پنجره‌هایی که این روزها در ساختمان‌سازی استفاده می‌شوند، دارای استانداردهای مناسبی نیستند و گرما و سرما به‌راحتی از میان آنها جابه‌جا می‌شود. باز بودن درز پنجره‌ها موجب می‌شود تا مقدار زیادی انرژی هدر رود. در این شرایط مجبور هستید درجه کولر را زیاد کنید تا فضای خانه به درجه مطبوع برسد. به منظور بهینه‌سازی مصرف انرژی در منزل و خنک کردن خانه با هزینه کم بهتر است همه درزها را بپوشانید و در صورت امکان از در و پنجره‌های دوجداره استفاده کنید.
علی بیگ‌زاده، فروشنده تجهیزات مدرن ساختمانی به گزارشگر کیهان توصیه دارد: «اگر این امکان برای شما وجود داشته باشد که نوع پنجره‌های قدیمی خود را با انواع دوجداره آنها عوض کنید، نه‌تنها از هدررفت انرژی جلوگیری می‌شود، بلکه از ورود آلودگی صوتی به منزل و محل کار نیز جلوگیری خواهد شد.»
استفاده از عایق سرمایشی
عایق حرارتی سرما به ماده یا مجموعه‌ای از موادی گفته می‌شود که جلوی انتقال حرارت از داخل به خارج و برعکس، در محیط‌های سرد را می‌گیرد. استفاده از عایق حرارتی سرما باعث کاهش مصرف انرژی برای سرد کردن فضا می‌شود. این موضوع به صرفه‌جویی در هزینه‌های انرژی و کاهش آلودگی هوا منجر می‌شود. عایق حرارتی سرما با جلوگیری از انتقال حرارت به داخل ساختمان، در کاهش مصرف انرژی برای سرد کردن فضا کمک زیادی دارد.
انتقال حرارت از داخل ساختمان به خارج، از طریق سه روش تشعشعی، هدایتی و جابه‌جایی انجام می‌شود. عایق حرارتی سرما با کاهش این انتقالات حرارتی، به حفظ دمای داخلی ساختمان کمک می‌کند.
رضا یوسفی، فروشنده محصولات عایق‌کاری در ساختمان برایمان در مورد چگونگی انتخاب نوع عایق توضیح می‌دهد: «عایق حرارتی سرما می‌تواند به صورت شیمیایی و فیزیکی تولید شود. در روش شیمیایی، مواد شیمیایی غیرقابل اشتعال به عنوان عایق استفاده می‌شوند. در روش فیزیکی، هوا به عنوان عایق استفاده می‌شود. مواد استفاده شده در تولید عایق حرارتی سرما شامل فایبرگلاس، پنبه‌ای، فوم پلی‌استایرن، سلولزی و ... می‌شود. هر کدام از این مواد ویژگی‌های خاصی دارند که باید با توجه به شرایط ساختمان و نیازهای آن، مورد استفاده قرار گیرند.
برای انتخاب عایق حرارتی سرما مناسب باید به بررسی فاکتورهای مؤثر بر انتخاب توجه کرد. به عنوان مثال، شرایط آب‌وهوایی منطقه، نیاز به حفظ دمای داخلی ساختمان، زمان‌بندی پروژه و .... عایق حرارتی سرما باید استحکام کافی را داشته باشد. همچنین، عایق حرارتی سرما باید توانایی مقابله با خوردگی و شرایط آب‌وهوایی سخت را داشته باشد. برای انتخاب بهترین عایق حرارتی سرما، باید عایق‌های موجود را با هم مقایسه کرد. باید به مزایا و معایب هر نوع عایق حرارتی سرما توجه شود تا بهترین گزینه را انتخاب کرد.»
وی درباره مزایای استفاده از عایق سرمایشی در ساختمان می‌گوید: «استفاده از عایق حرارتی سرما در ساختمان‌ها، به صرفه‌جویی در هزینه‌های انرژی، بهبود رفتار حرارتی ساختمان و بهبود رفاه‌بخشی داخلی ساختمان منجر می‌شود. برای انتخاب بهترین عایق حرارتی سرما باید به فاکتورهای مؤثر بر انتخاب توجه کرد و عایق‌های موجود را با هم مقایسه کرد. همچنین، نگهداری و تعمیرات دوره‌ای عایق حرارتی سرما بسیار حائز اهمیت است.
استفاده از عایق حرارتی سرما، دمای داخلی ساختمان را پایدار نگه می‌دارد و باعث بهبود رفتار حرارتی ساختمان می‌شود.
عایق حرارتی سرما باعث کاهش نویز (آلودگی صوتی) و تغییرات دمای داخل ساختمان می‌شود و رفاه‌بخشی داخلی ساختمان را بهبود می‌بخشد.
استفاده از عایق حرارتی سرما در ساختمان‌های مسکونی، برای کاهش هزینه‌های انرژی و بهبود رفتار حرارتی ساختمان بسیار حائز اهمیت است.
در ساختمان‌های تجاری نیز، استفاده از عایق حرارتی سرما به صرفه‌جویی در هزینه‌های انرژی و باعث بهبود رفتار حرارتی ساختمان می‌شود.»
نکاتی برای کاهش مصرف در وسایل سرمایشی
رضا یوسفی، فروشنده لوازم سرمایشی تأکید دارد: «از لوازم سرمایشی مجهز به ترموستات استفاده کنید. ترموستات یک سیستم هوشمند است که به شما اجازه می‌دهد دمای خانه را در درجه حرارت مشخصی ثابت نگه دارید. دستگاه‌هایی که به ترموستات مجهز هستند معمولاً تا ۱۰ درصد مصرف پایین‌تری دارند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «در هنگام خرید کولر آبی به برچسب مصرف انرژی توجه کنید و با توجه به برچسب انرژی و مشخصات فنی، کولر آبی مناسب با نوع نیازتان را خریداری کنید.
عایق‌کاری کانال کولر آبی ضمن افزایش کارایی کولر 15 درصد برق مصرفی کولر را کاهش می‌دهد.
به خاطر داشته باشید استفاده همزمان از چند وسیله گرما مانند اجاق، سماور، لامپ‌هایی که گرمای زیادی تولید می‌کنند، موجب بالا رفتن دمای خانه شده و نیاز به استفاده از کولر را افزایش می‌دهد.
تعویض بموقع پوشال‌های کولر آبی یکی از موضوعات مهمی است که کمتر به آن توجه می‌شود، سعی کنید بموقع و هر ساله پوشال کولر آبی را تعویض کنیم تا کولر کارکرد بهتر و انرژی کمتری مصرف کند.
با نصب سایه‌بان بر روی کولرها، هزینه برق مصرفی را کاهش دهیم.»
از این فروشنده وسایل سرمایشی سؤال می‌کنم: «در مناطق گرمسیر و شرجی که رطوبت هوا بالا است، مانند شمال و جنوب کشور انتخاب مناسب وسایل سرمایشی ضرورت دارد چرا که مردم از کولر گازی استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه کولرهای گازی برق قابل‌توجهی مصرف می‌کنند و در نتیجه میزان مصرف ماهیانه برق یک خانوار از میزان نرمال بقیه مشترکان بالاتر رفته و مشمول جریمه می‌شود، بسیاری سؤال می‌کنند که دمای آسایش کولر گازی چه دمایی است که هم خنکی لازم حاصل شود و همچنین کمترین افزایش قبض برق را داشته باشیم؟»
وی پاسخ می‌دهد: «سرویس بموقع کندانسور کولر گازی و شست‌وشوی مداوم فیلترها و شبکه داخل کولر گازی که موجب صرفه‌جویی به میزان 10 تا 15 درصد در مصرف برق کولر می‌شود.
درزگیر مناسب اطراف کولر، قرار نگرفتن در معرض تابش مستقیم خورشید، سرویس بموقع و تمیز کردن فیلترهای هوا و رادیاتور، تأثیر زیادی در کاهش مصرف انرژی دارد.
خاموش کردن یکی از کولرهای گازی در منزل موجب کاهش 30 درصدی مصرف برق خانوار می‌شود.
در زمان‌هایی که دمای هوا معتدل است، می‌توانید به جای استفاده از کولر از پنکه استفاده کنید و مصرف برق خود را به میزان چشمگیری کاهش دهید.»
فرهنگ‌سازی در کاهش مصرف انرژی
کاهش مصرف انرژی یعنی استفاده درست از منابع و جلوگیری از هدر رفتن آن. یعنی یاد بگیریم از انرژی تنها در مواقع ضروری استفاده کنیم و به همه نزدیکانمان اطلاع‌رسانی کنیم تا با رعایت نکاتی ساده جلوی هدر رفتن انرژی را بگیرند.
این که تنها خودتان به فکر روش‌های کاهش مصرف انرژی در خانه و محل کار باشید و سایر افراد چیزی در این مورد ندانند، کمکی به کاهش بهینه‌سازی انرژی نخواهد کرد. بهتر است به همه اعضای خانواده و همکارانتان آموزش دهید که صرفه‌جویی در مصرف انرژی یعنی چه و چطور انجام می‌شود؟ به آنها بگویید که درجه حرارت کولر را روی دمای مناسبی تنظیم کنند. تنها ایجاد تغییراتی کوچک در عادات روزمره افراد خانواده و کارمندان یک شرکت می‌تواند تأثیر زیادی روی کاهش مصرف انرژی ایجاد کند.
مسعود خواجه‌وند مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان قزوین با اشاره به اهمیت اطلاع‌رسانی در فرهنگ‌سازی و همراه کردن مردم در فعالیت‌ها می‌گوید: «دستگاه‌های خدمت‌رسانی رسالت مهم خدمت‌رسانی به مردم را دارند و در صنعت آب و برق نیز مهم‌ترین هدف ما تأمین رفاه مردم است.»
وی در ادامه بیان می‌کند: «در حوزه انرژی به دلیل وجود ناترازی باید بتوانیم مصرف را مدیریت کنیم و در این راستا نقش رسانه‌ها بسیار برجسته و تأثیرگذار است.»
خواجه‌وند تصریح می‌کند: «به‌ویژه در پیک تابستان مدیریت مصرف برای ما بسیار اهمیت دارد و باید با کمک مشترکان خانگی از این دوره بدون خاموشی عبور کنیم که خوشبختانه همراهی مردم بسیار خوب بوده است.»
مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان قزوین بیان می‌کند: «امسال هم خوشبختانه با برنامه‌ریزی صورت‌گرفته مصرف انرژی برق در بخش صنعت و کشاورزی بدون کمترین چالشی مدیریت شده و بخش دولتی نیز همراهی کرده تا بتوانیم شرایط را مدیریت کنیم. قزوین در ردیف استان‌های موفق در کاهش روند مصرف انرژی خانگی است که این وضعیت را مرهون همکاری همه نهادها، ارگان‌ها، مردم و رسانه‌ها می‌دانیم.»
مدیرعامل شرکت توزیع برق استان قزوین این نوید را می‌دهد که اصلاح، نوسازی و بهسازی شبکه‌های برق روستایی از کارهایی است که در دستور کار قرار دارد و سال گذشته ۱۳۱ روستا اصلاح شد و امسال هم اصلاح شبکه برق ۱۷۱ روستای استان قزوین نیز در دستور قرار دارد.
خواجه‌وند اظهار امیدواری می‌کند با احداث نخستین شهرک انرژی در استان قزوین و واگذاری زمین به سرمایه‌گذاران شاهد تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و کمک به تأمین انرژی مورد نیاز استان باشیم. وی خواستار تداوم همکاری رسانه‌ها برای اطلاع‌رسانی و نهادینه شدن فرهنگ مدیریت مصرف انرژی می‌شود.