آیا شمشیر، اسلام را گسترش داد؟
علامه محمدتقی جعفری
آیا اسلام به ضرب شمشیر و اجبار، کشورها را گشود و مغلوبان را به اجبار مسلمان کرد، یا مسلمانان از طریق منطق و از راه قلب‌ها و عقل‌ها، گسترش وسیع و سریع جغرافیایی خود را رقم زدند؟ در این‌باره دانشمندان و متفکران اسلامی به کسانی که از سر میل به دانستن و روحیه علمی و محققانه این سوال را پیش می‌کشند و همچنین به بدخواهان مغرضی که از سر بیماری و دشمنی این شبهه را ایجاد می‌کنند، پاسخ‌های علمی و منطقی و مجاب‌کننده داده‌اند که در آثار ایشان موجود است. ما در ادامه پاسخ یکی از همین دانشمندان ارجمند به این سوال و شبهه را می‌آوریم.
* * *
عده‌ای از متفکران و نویسندگان که می‌خواهند درباره پیشرفت اسلام تحلیلی به‌جای بیاورند، می‌گویند: شمشیر، اسلام را پیش برده است.
اولا- یعنی هزار اولا- این از آن اول‌هاست که وقتی گفتیم اولا، یعنی هزارمین آن، شمشیر به قلب راه ندارد. تاریخ، میلیون‌ها شمشیر به خود دیده است. شمشیر فقط بدن را تکه‌تکه می‌کند. منطقه روح آدمیان و جان آدمیان، ممنوع‌تر از آن است که شمشیر به آن راه پیدا کند.
ای مسلمانان! در حالی که شمشیر در دستان شماست، بفرمایید اویس قرنی، مالک اشتر، عمار یاسر، مقداد بن اسود و هزاران هزار انسان وارسته بسازید. یا خواجه نصیرالدین طوسی، ابن سینا و ابن رشد بسازید. شمشیر که الان هم در دست خیلی‌هاست، شمشیری که اصلا مقایسه با آن دو سه شمشیر زنگ خورده در صدر اسلام نیست. چه شمشیری را می‌گویید؟ اولا در آن زمان، شمشیر در دست امپراتوران ایران و روم بود...
ثانیا؛ آیا شمشیر در دست مسلمان‌ها بود یا در دست مغول؟ وقتی مغول به کشورهای اسلامی تاخت و تاز کرد، چه کرد؟ بعد، خود همین مغول اسلام آورد و در تمدن اسلامی شرکت کرد. همان شمشیر نیز در دست او بود! بدین‌جهت به شما می‌گویم بدون فکر مسائل را قبول نکنید، مسائل عمیق‌تر از این حرف‌هاست. مطلب را بشنوید و مطالعه کنید. زیرا در این‌جا مسئله انسان مطرح است. در قضاوت هیچ‌وقت عجله نکنید. آیا شما می‌دانید که این مسئله را چه کسانی مطرح می‌کنند؟ تا حال شاید صدها نویسنده نوشته‌اند که اسلام با شمشیر پیش رفته است. حال می‌بینید که چقدر این سخن بی‌اساس بوده است. قبضه شمشیر در دست چنگیز و هولاکوخان و آباقاخان و... بود، ولی همین مغول آمد و دید که انسان وجود دارد. در این مکتب(اسلام) بحث از انسان است که حتی مغول آن را پذیرفت و سپس در تمدن اسلامی، فعالیت و شرکت کرد.
ثالثا: کشور اندونزی چقدر مسلمان دارد؟ حدود صد و پنجاه میلیون نفر. (1) آیا یک نفر سرباز[مسلمان] آنجا رفته است؟ مقلد نباشید... این‌جا مغز باید به‌کار بیفتد و ببینید آیا این حرف درست است؟
کشور چین در حدود چهل یا شصت میلیون مسلمان دارد. حتی یک چاقوی مسلمانان به آن دیار نرفته است. فقط تجار و بازرگانان ایرانی برای تجارت به آنجا می‌رفتند و درباره اسلام صحبت می‌کردند. اکثر نقاط هند و اکثر نقاط آفریقا که اسلام را پذیرفته‌اند، هیچ‌کدام از آنها سرباز اسلام را ندیده‌اند. ما بیاییم در اصل حقیقت، خوب بحث کنیم. یا ایده‌ای که من دارم، مطلب را آشتی بدهم، بهتر از این است که قضیه را منحرف کنم. آشتی کنید. شمشیر یعنی چه؟
عین این جریان که در خود اسلام وجود داشت، درباره تشیع نیز وجود دارد. مطلب اصلا شمشیر نبود، شمشیر به دل راه ندارد. تاریخ پر از شمشیر و سرهای بریده است. تاریخ پر از اسلحه و قطعات سر و دست و بدن است. شمشیرها نمی‌توانند ایده بدهند و با روح کاری ندارند. حتی شمشیر تضادی با روح ایجاد می‌کند. اگر حرفی برای گفتن داشته باشید، دست به شمشیربردن نمی‌خواهد، اگر واقعا مطلب داشته باشید، نوبت به مشت نمی‌رسد.(2)
____________
1- این سخنرانی در سال 1375، ایراد شده و آمارها هم مربوط به همان زمان است.
2- علامه محمدتقی جعفری، امام حسین(ع)، شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، صص 484-483 به نقل از جستارهایی از تاریخ اسلام، نوشته محمدسعید مدنی