درحالی که رویکرد سنتی آمریکا در خلیج‌ فارس این بوده که بین ایران و کشورهای عرب خلیج‌فارس شکاف ایجاد کرده و حضور خود را به بهانه‌های امنیتی در این پهنه آبی تثبیت کند، اما روند تحولات در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که اعراب در مسیر موازی با سیاستهای واشنگتن حرکت می‌کنند. پس از توافق ایران و عربستان سعودی که نقطه شروعی بر پایان تنشهای دیپلماتیک بین دو کشور بود، اکنون مقدمات همکاری نظامی بین جمهوری اسلامی و برخی شیخ‌نشین‌ها هم فراهم شده است. در همین راستا، هیئتی از مقامات ارشد نظامی ایران از جمله سرلشگر محمد باقری، رئیس‌ستادکل نیروهای مسلح و سرتیپ کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش به عمان سفر کردند تا درباره مسائل امنیتی با مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کنند. سرلشکر باقری با تأکید بر اینکه در این سفر همکاری‌های دوجانبه بین دو نیروی مسلح ایران و عمان مورد بحث قرار گرفت؛ گفت که مسائل منطقه و راه‌های توسعه صلح و همکاری و امنیت و آرامش در منطقه از دیگر محورهای مورد گفت‌وگو بود.

انتقال دستاوردهای امنیتی ایران به اعراب

محمد باقری روز دوشنبه در دیدار با شهاب 

بن‌طارق آل‌سعید، معاون نخست‌وزیر عمان در امور دفاع با تاکید بر لزوم مقابله همه‌جانبه با قاچاق مواد مخدر گفت:«با انسداد مرزهای شرقی ایران، مسیر قاچاق تغییر کرده و باندهای قاچاق در دریا فعال‌تر شده‌اند و این برای همه کشورها ازجمله عمان نیز مخاطره‌آمیز است. لذا ما آماده هرگونه همکاری مشترک اطلاعاتی و عملیاتی برای مقابله با این پدیده شوم هستیم». باقری تاکید کرد:«ایران در زمینه مبارزه با تروریسم، جنگ‌های نوین و تجهیزات، دارای تجارت زیادی است و آماده‌ایم این تجربیات را بدون هیچ چشم‌داشتی در اختیار برادران عمانی خود بگذاریم». باقری تاکید کرد:«بیگانگان همواره تلاش دارند تا از اختلافات میان کشورهای منطقه بهره‌برداری کنند اما ما باید از طریق مذاکرات این بهانه‌ها را از دشمنان بگیریم».

رئیس‌ ستادکل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی اظهار داشت:«روابط میان دو کشور ایران و عمان می‌تواند به عنوان یک الگو و نمونه مورد توجه به دیگر کشورهای منطقه قرار بگیرد، چرا که این مسیر و گسترش آن در میان بقیه کشورها، به تامین و ارتقا امنیت در منطقه کمک می‌کند. امروز امنیت منطقه‌ در گرو همکاری‌های سازنده و روابط دوستانه کشورهای منطقه با یکدیگر بر اساس منافع مشترک، امنیت جمعی و منطقه است که بدون حضور و دخالت کشورهای فرامنطقه‌ای به‌ دست خواهد آمد». باقری همچنین از مقامات نظامی عمان برای سفر به کشورمان و آشنایی با امکانات و توانمندی‌های نظامی ایران در راستای تقویت روابط دفاعی دو کشور دعوت به عمل آورد.

معاون نخست‌وزیر عمان هم با بیان اینکه برنامه‌ها و همکاری‌های خوبی در زمینه‌های آموزشی، انتقال تجربیات و برگزاری رزمایش‌های مشترک بین ایران و عمان برقرار است، گفت، ما در وزارت دفاع بسیار علاقه‌مندیم تا از تجربیات و امکانات ایران استفاده کنیم. شهاب بن طارق با اشاره به اهمیت منطقه خلیج‌فارس و تنگه هرمز، گفت:«مسئولیت این منطقه به لحاظ جغرافیایی برعهده دو کشور ایران و عمان است و ما باید امنیت دریانوردی در این منطقه را برعهده بگیریم و اجازه ندهیم موضوعات کوچک به بهانه‌ای برای دیگران تبدیل شود چراکه دشمنان نمی‌خواهند آرامش در این منطقه حاکم باشد». معاون نخست‌وزیر عمان با تاکید بر اینکه سطح روابط نظامی ایران و عمان در حوزه زمینی هم باید‌اندازه حوزه دریایی ارتقا یابد، پیشنهاد داد تا فرماندهان نیروی زمینی دو کشور از منطقه ظفار بازدید کنند و گفت ما هیچ نگرانی بابت توسعه روابط دو طرف نداریم. از سوی دیگر، فرمانده ارتش ایران هم با مطر بن‌سالم البلوشی، فرمانده ارتش عمان دیدار و گفت‌وگو کرد و دو طرف در این دیدار درباره موضوعات مختلف تبادل نظر کرده و موضوعات نظامی مورد اهتمام دو کشور را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

سفر مقامات نظامی ایران به مسقط، درحالی است که نیروی مسلح عمان از روز دوشنبه رزمایشی را در آب‌های ساحلی خود آغاز کرده است که تا روز پنجشنبه گذشته ادامه داشت. رزمایش «خنجر بران» توسط نیروی دریایی عمان و با پشتیبانی نیروی هوایی این کشور و مشارکت تعدادی از رزم‌ناوهای یگان‌های دریایی کشورهای دوست برگزار می‌شود. هدف از این رزمایش تبادل تجربیات عملیاتی و تمرینی با کشورهای دوست است. رسانه‌های عمانی به اسامی کشورهای دوست حاضر در رزمایش خنجر بران اشاره‌ای نکرده‌اند اما حضور مقامات نظامی ایران در مسقط، این فرضیه را تقویت می‌کند که احتمالا نیروهای مسلح کشورمان هم در این رزمایش حضور دارند و در صورت صحت این موضوع، این اولین همکاری نظامی ایران و کشورهای عرب منطقه است و مقدمه‌ای برای همگرایی بیشتر در آینده خواهد بود.

تلاش برای بریدن پای آمریکا از منطقه

دیدار مقامات نظامی ایران و عمان، فصل جدیدی از افزایش همکاری‌ها در منطقه است تا خودشان تضمین و ثبات امنیت‌شان را به دست بگیرند. دیدار مقامات دو کشور نشان می‌دهد که اعراب سعی دارند روابط خود را با جمهوری اسلامی در همه حوزه‌ها تقویت کنند. هر چند تاکنون هیچ‌گونه همکاری نظامی بین ایران و شیخ نشین‌های خلیج‌فارس وجود نداشت، اما به نظر می‌رسد در آینده نزدیک گشایش‌هایی در این زمینه حاصل شود. تقویت همکاری امنیتی بین جمهوری اسلامی و کشورهای عربی گامی در جهت کاهش تنشها و افزایش ثبات منطقه است. آمریکا در چند دهه گذشته با حضور قدرتمند در خلیج‌فارس، ثبات و امنیت این منطقه را به خطر‌انداخته بود اما اکنون سران عرب به این باور رسیده‌اند تنها چیزی که از حضور آمریکایی‌ها در منطقه نصیب آنها شده، بی‌ثباتی و ناامنی است.

ایران همواره حضور قدرت‌های خارجی در منطقه را عامل تشدید بحران توصیف نموده و تأمین امنیت منطقه را برعهده کشورهای حوزه خلیج‌فارس دانسته است. این درحالی است که دولت‌های عربی نقش آمریکا را در منطقه خلیج‌فارس برای بقای رژیمهای خود حیاتی می‌دانستند. با این حال افزایش بی‌عملی آمریکا در پاسخ به نیازهای امنیتی اعراب همانند آنچه در ماجرای حمله به آرامکودر سال 2019 روی داد و از طرف دیگر افول جایگاه اقتصادی و نظامی آمریکا و سربرآوردن رقبایی چون چین و روسیه موجب شده عربستان سعودی و دیگر شیوخ عرب در یک‌سال گذشته در سیاستهای خود بازنگری کرده و قصد دارند تا وابستگی خود به آمریکا را کاهش دهند. هر چه همکاری و تعامل بین ایران و اعراب بیشتر شود، هژمونی آمریکا در خلیج‌فارس هم تضعیف خواهد شد.

ایران همیشه از به دست گرفتن امنیت منطقه توسط همسایگان استقبال کرده و درصدد است از فرصت همگرایی سیاسی به وجود آمده بین تهران و اعراب در ماه‌های اخیر، استفاده کرده و پلی به سمت همکاری‌های نظامی بزند. کاهش وابستگی اعراب به آمریکا در حوزه امنیتی، خود به خود به خروج نیروهای این کشور از خلیج‌فارس منجر خواهد شد.

کشورهای عربی به لحاظ امنیتی و نظامی به آمریکا وابسته بودند اما با خروج نیروهای خارجی، ایران می‌تواند در تامین امنیت اعراب در مبارزه با تروریسم و دزدی دریایی کمک شایانی بکند. ایران اکنون یکی از قدرت‌های بزرگ نظامی جهان به‌ویژه در عرصه پهپادی و موشکی به شمار می‌رود و غربی‌ها هم به این مسئله اعتراف کرده‌اند و لذا همگرایی اعراب با جمهوری اسلامی، به نفع امنیت منطقه خواهد بود. کشورهای عربی در سال‌های گذشته در راستای سیاستهای «ایران هراسی» واشنگتن، سالانه میلیاردها دلار برای خرید تسلیحات از آمریکا هزینه می‌کردند اما با آشتی بین تهران و همسایگان، هزینه‌های امنیتی اعراب نیز کاهش خواهد یافت. از طرفی، اگر کشورهای منطقه تمایل داشته باشند می‌توانند برای ارتقای امنیت خود از تجهیزات و توانمندی‌های تسلیحاتی ایران بهره‌مند شوند و مانعی در این زمینه وجود ندارد و مقامات تهران هم از آن استقبال می‌کنند. 

ایران در جنگ عراق و سوریه با تروریستها به خوبی نشان داد که در کمک به همسایگان از هیچ اقدامی دریغ نمی‌کند و بدون چشم داشتی حاضر است تجارب خود را در اختیار متحدانش قرار دهد، و این مسئله برای شیخ‌نشین‌ها هم صدق می‌کند و اگر آنها هم نیاز به کمک داشته باشند، تهران دریغ نخواهد کرد. بنابراین، با توافقات انجام شده بین مقامات ایرانی و عمانی، می‌توان امیدوار بود که در آینده رزمایش‌های مشترکی هم بین نیروهای مسلح کشورمان با ارتش‌های عربی در خلیج‌فارس و حتی فراتر از آب‌های ساحلی برگزار شود. ایران همواره در راستای تنش زدایی با اعراب گام برداشته و حسن نیت خود را در این زمینه اثبات کرده است و اکنون همه چیز به سران عرب بستگی دارد تا در این زمینه تصمیم‌گیری کنند تا با کمک همدیگر آرامش و امنیت را به خلیج‌فارس برگردانند. 

حضور نیروهای دریایی ایران در رزمایش‌های مشترک با چین و روسیه در اقیانوس هند و دریای سیاه و گشت‌زنی ناوهای ارتش در آب‌های بین‌المللی و لنگر‌انداختن در سواحل برزیل، نشان داد که ایران اکنون یک قدرت بین‌المللی به شمار می‌رود که امنیت خود را فراتر از آب‌های ساحلی دنبال می‌کند. لذا کشورهای همسایه می‌توانند در برقراری امنیت و ثبات در منطقه روی توانمندی‌های ایران حساب باز کنند.