موانع قرب و دوستی(2) (پرسش و پاسخ)
پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی چه موانعی موجب می‌شود که انسان‌ها یکدیگر را نمی‌توانند دوست داشته باشند و سبب واگرایی و تباعد آنها از یکدیگر می‌شود؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سؤال به مباحثی همچون: 1- جایگاه و اهمیت دوستی با مردم 2- موانع دوستی شامل: الف) سرشت پلید ب) بدخلقی پرداختیم. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم:
3- عیبجویی از دیگران
یکی دیگر از موانع و آفات دوستی، عیبجویی از دیگران است. به طور طبیعی صفت عیبجویی در انسان موجب فرار و تنفر مخاطب از او خواهد شد و هیچ‌گونه جاذبه‌ای برای انسان به وجود نمی‌آورد. امام علی(ع) می‌فرماید: «من تتبّع خفیات العیوب، حرّمه الله مودّات القلوب» کسی که عیب‌های نهانی را واکاوی کند، خداوند از دوستی دلها محرومش می‌کند. (غررالحکم، ح 8800) همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید: «من لم یؤاخ الا من لا عیب فیه، قلّ صدیقه» هر کس تنها با افراد بی‌عیب برادری کند، دوستانش کم می‌شوند. (بحارالانوار، ج 78، ص 278)
4- مناقشه و خرده‌گیری
در تعاملات اجتماعی اگر کسی به دنبال خرده‌گیری و جدال باشد، به طور طبیعی مخاطبینش و دوستانش را از دست خواهد داد و این رذیله اخلاقی مانع و آفت برقراری دوستی و مودت با دیگران خواهد بود. امام علی(ع) می‌فرماید: «من ناقش الاخوان، قلّ صدیقه» هر کس در کار برادرانش نقاش و خرده‌گیری کند، دوستانش کم می‌شوند، (غررالحکم، ح 8772) همچنین آن حضرت می‌فرماید: «من جانب الاخوان علی کل ذنب، قلّ اصدقاوه» کسی که بر اثر گناهی، از برادرانش کناره‌گیری کند، دوستانش کم می‌شوند. (همان، ح 8166)
5- مراء و جدل
جدال و مراء به هر نوع بحث و گفت‌وگوی طرفینی گفته می‌شود، خواه به حق و یا به باطل باشد، که اگر به منظور روشن شدن حق،نشان دادن راه و ارشاد جاهل باشد، عملی پسندیده و شایسته تقدیر است. و بلکه در بسیاری از موارد واجب است. اما اگر برای خودخواهی و اظهار تفوق بر دیگران، و به کرسی نشاندن حرف خویش باشد، نتیجه‌ای جز دور شدن از حق، تاریکی دل، ریشه‌دار شدن خصومت‌ها و راسخ شدن طرفین در انراف و اشتباه خود نخواهد داشت. (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم، مورخ ۳/11/۹۲) امام علی(ع) می‌فرماید: «لامحبه مع مراء» با جدل تخریبی و ستیزه‌گری، دوستی ای در کار نیست (المناقب، خواندی، ص 375)
6- خجالت دادن دیگران
در تعاملات اجتماعی اگر کسی تلاش کند مخاطبان و دوستان خود را در موضع خجالت و شرم و شرمندگی قرار دهد، طبیعی است که این خصلت جاذبه‌ای برای دیگران ندارد و این فرد دوستی‌اش با دیگران از بین می‌رود. امام صادق(ع) می‌فرماید: «من احتشم اخاه حرمت وصلته و من اغتمه، سقطت حرمته» هرکس برادرش را خجالت دهد، پیوند با او نارواست و هرکه غمگینش سازد، حرمتش شکسته است.(تحف‌العقول، ص 370)
7- تنگ‌نظری
تنگ‌نظری در تعاملات اجتماعی، مانع دوستی با دیگران و جاذبه رفتاری انسان می‌شود، چراکه این آفت بینشی موجب می‌شود که مخاطبین محدود شوند و جذب حداکثری هرگز با این بینش تنگ‌نظرانه به وجود نمی‌آید. امام علی(ع) می‌فرمایند: «زیاده الشح تشین الفتوهًْ، و تفسدالاخوهًْ» تنگ‌نظری بسیار، جوانمردی را زشت و برادری را تباه می‌کند.(غررالحکم، ح 5508)
8- آشفتگی و پریشانی
آشفتگی و پریشانی رفتاری انسان یکی دیگر از موانع دوستی به‌شمار می‌آید که جاذبه‌ای برای مخاطبان به وجود نمی‌آورد و موجب واگرایی آنان می‌شود. امام علی(ع) می‌فرماید: «العسریشین الاخلاق و یوحش الرفاق» پریشانی، اخلاق انسان را زشت می‌کند و دوستان و رفاقت‌ها را می‌پراکند.(همان، ح 1599)
ادامه دارد