نگاهی به آثار عملیات روانی روزهای اخیر بر روی دانش‌آموزان و والدین
«هیستریک عمومی» چگونه باعث ایجاد یا تشدید علائمی شبیه مسمومیت می‌شود؟
یکی از احتمالاتی که در مورد ماجرای مسمومیت‌های اخیر دانش‌آموزان مطرح است، ایجاد هیستریک جمعی در بین آنهاست.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، ماجرای اعلام برخی اخبار مبنی بر مسمومیت دانش‌آموزان از نخستین هفته‌های آذر از شهر قم آغاز و پس از آن به بروجرد و اکنون به برخی دیگر از نقاط کشور رسیده است.اگر چه هنوز عامل اصلی مسمومیت‌ها مشخص نیست اما در بیانیه اخیر وزارت کشور تأکید شد که «از همان لحظات نخست، دستگا‌ه‌های اطلاعاتی و امنیتی، نهایت تلاش خود را برای کشف ابعاد این ماجرا و شناسایی عوامل مؤثر در این حوادث به‌کار گرفته‌اند که به‌محض نتایج قطعی، مراتب در اختیار افکار عمومی قرار خواهد گرفت».
اما در کنار احتمال مسمومیت دانش‌آموزان به واسطه یک عامل بیرونی، این احتمال هم مطرح است که خود اضطراب ناشی از انتشار گسترده اخبار مربوط به مسمومیت‌ها و دامن زدن شدید به این مسئله از سوی رسانه‌های معاند و برخی شبکه‌های اجتماعی باعث ایجاد نوعی «هیستریک عمومی» شده باشد و برخی از دانش‌آموزان به واسطه بار شدید روحی و روانی ناشی از این فضای مسموم تبلیغاتی، دچار بروز برخی علائم شده باشند یا با کوچک‌ترین بهانه طبیعی و روزمره نیز احساس برخی علائم مسمومیت در آنها بروز کند.
در همین ارتباط، مهدی حکم‌آبادی؛ روانشناس در گفت‌وگو با تسنیم درباره اضطراب ناشی از یک تصور و باور غلط و ارتباط آن با بروز برخی علائم مسمومیت در دانش‌آموزان گفت: مسمومیت دانش‌آموزان را می‌توان از چند جهت بررسی کرد که یک بخش آن بررسی موضوع و اعلام نتایج توسط نهادهای مسئول است.
وی یکی از دلایلی که باعث افزایش استرس دانش‌آموزان می‌شود را اخبار رسانه‌ها دانست و افزود: جنبه دیگر در کنترل استرس دانش‌آموزان نقش مدرسه است؛ دست‌اندرکاران هر مدرسه می‌توانند در آرامش دانش‌آموزان نقش مهمی را ایفا کنند و به این موضوع توجه داشته باشند که استرس می‌تواند در تشدید علائم و بدتر شدن حال دانش‌آموزان تأثیرگذار باشد بنابراین حتی اگر حادثه‌ای هم رخ داد باید با والدین همراهی داشته باشند و در حفظ آرامش آنها تلاش کنند، همچنین حفظ ایمنی محیط مدرسه به خصوص از لحاظ بررسی سیستم گرمایشی بسیار مهم است.
حکم آبادی متذکر شد: معلمان هم می‌توانند در کلاس درس با صحبت‌ها و عملکرد خود به کنترل استرس و احساس ترس دانش‌آموزان کمک کنند و از بیان نکاتی که باعث افزایش استرس می‌شود، پرهیز داشته باشند بنابراین آگاه‌‌سازی مدیران و معلمان مدارس می‌تواند در کاهش فضای اضطراب مدرسه تأثیر داشته باشد و وظیفه آگاه‌‌سازی بر عهده وزارت آموزش و پرورش است.
وی درباره وظایف و نقش خانواده‌ها در کنترل استرس دانش‌آموزان یادآور شد: مادری که استرس دارد و با هر اتفاقی نگران می‌شود، این استرس را به فرزند خود منتقل خواهد کرد یا اینکه به دلیل نگرانی، فرزند خود را به مدرسه نفرستند یا حتی برخی والدین دائم از فرزند خود می‌پرسند که آیا علائم و عوارضی دارد یا خیر؟! تکرار این مسائل می‌تواند منجر به افزایش استرس دانش‌آموزان شود و اگر دانش‌آموز به هر دلیلی دچار سرگیجه یا حالت تهوع شود، احساس مسمومیت می‌کند و حتی ممکن است استرس علائم او را تشدید کند.
این روانشناس تصریح کرد: نباید این ذهنیت را در دانش‌آموزان ایجاد کرد که حضور او در محیط آموزشی می‌تواند ریسک مسمومیت به همراه داشته باشد یا با برخی رفتارهای نادرست منجر به شکل‌گیری وسواس فکری در دانش‌آموزان شویم.
سم‌پاشی رسانه‌های معاند
در ماجرای «مسمومیت دانش‌آموزان»
اما در روزهای اخیر یکی از عوامل دامن زدن به استرس و نگرانی والدین و در نتیجه دانش‌آموزان بار روانی ایجاد شده در فضای مجازی درخصوص خبر مسمومیت‌ها و بازنشر گزارش‌ها پرحجم و هدفمند رسانه‌های معاند در این فضا بوده است.
پیمایشی که در کانال‌های تلگرامی پنج شبکه فارسی‌زبان ایران اینترنشنال، بی‌بی‌سی فارسی، منوتو، رادیو فردا و صدای آمریکا از ساعت ۱۴ شنبه تا ساعت ۱۴ دیروز یکشنبه صورت گرفته نشان می‌دهد که نیمی از مطالب منتشر شده آنها در رابطه با مسمومیت‌ها و حواشی و فضا‌سازی آن بوده است.شبکه فارسی‌زبان اینترنشنال که وابسته به عربستان سعودی است، در موضوع مسمومیت دانش‌آموزان پیشتاز است و به طور گسترده از عنوان «حمله شیمیایی» استفاده می‌کند. این رسانه از ۱۴۰ محتوایی که در دوره زمانی مورد اشاره منتشر کرده، ۹۰ موردش درباره این موضوع بوده است.
بی‌بی‌سی فارسی، صدای آمریکا، رادیو فردا و منوتو نیز همچون اینترنشنال نیمی از مطالب منتشر شده در یک روز گذشته خود را به مسمومیت پرداختند.
در این میان نباید از گزارش‌ها و جهت دهی‌های مشکوک و غیر حرفه‌ای برخی چهره‌ها و رسانه‌های اصلاح‌طلب و آدرس غلط برخی از آنها درخصوص علل و چرایی این اتفاقات قبل از روشن شدن ابعاد آن گذشت.
گزارش مستند BBC جهانی درباره مسمومیت
در مدارس ایرانی
در همین زمینه در شرایطی که شبه‌رسانه‌های معاند و برخی رسانه‌های داخلی خاص مشغول نشان دادن رفتاری غیر حرفه‌ای و دامن زدن به نگرانی خانواده‌ها هستند در روزهای اخیر بی‌بی سی جهانی گزارش مستندی از ماجرای مسمومیت در مدارس ایران منتشر کرد که به علت اینکه با اهداف تخریبگرانه رسانه‌های خاص معاند از جمله بی‌بی سی فارسی همخوانی نداشت این به اصطلاح رسانه‌ها از بازنشر آن خودداری کردند.
در همین زمینه کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «وبسایت BBC جهانی در گزارشی به موضوع مسمومیت در مدارس ایرانی پرداخته و به یافته‌های برخی از متخصصان اشاره کرده است.از جمله اینکه پروفسور «وسلی» روانپزشک و اپیدمیولوژیست کینگز کالج لندن گفته است که چندین عامل اپیدمیولوژیک کلیدی او را به این باور رسانده که این‌ها زنجیره‌ای از مسمومیت نیستند، بلکه در عوض یک مورد بیماری اجتماعی انبوه هستند که در آن علائم بین افراد گسترش می‌یابد.
«آلستر هی» استاد سم‌شناسی محیطی در دانشگاه لیدز هم نتایج آزمایش خون برخی از دانش‌آموزان دختر ایرانی را بررسی کرده، اما گفته است که هیچ سمی شناسایی نشده است و با توجه به آنچه دیده است، بعید می‌باشد که یک عامل عصبی یا یک سم ارگانوفسفره مانند آن‌هایی که در آفت‌کش‌ها استفاده می‌شود، مسئول باشند.قرار نیست برای بنده و شمای فارسی‌زبان بگویند. برخلاف آنها که می‌گویند نبینید، عرض می‌کنم حتماً این شبکه‌ها را با چشمان باز ببینید. این گزارش BBCNews را برای مجریان bbcpersianهم بفرستید، اطلاعاتی که به فارسی به خورد ملت می‌دهند با آنچه برای مخاطب انگلیسی زبان می‌نویسند چقدر تفاوت دارد! فارغ از اصل ماجرا، فقط سناریوهای فریب و جنگ شناختی و روانی را همیشه به خاطر داشته باشید با چشمان باز ببینید. ببینید و بخوانید و به خاطر بسپارید چگونه با روح و روان یک ملت که تا دیروز در میان آنها زندگی می‌کرده‌اند بازی می‌کنند، اشک تمساح می‌ریزند همزمان برای تحریم و آشفتگی و تخریب یک سرزمین و یک جامعه مزورانه عمل می‌کنند. تفاوت نحوه اطلاع‌رسانی را مقایسه کنید...»
جامعه‌شناس پزشکی آمریکایی:
مسمومیت‌ها در ایران، هیستری جمعی است
اثر روانی دوران پساآشوب فضا را برای ایجاد هیستری جمعی فراهم کرده است و جریان‌های ضدایرانی برای حفظ فضای ناامنی و بر هم زدن آرامش جامعه، از تجربیات علمی گذشته بهره‌برداری و احتمالا با شیطنت در مدارس دخترانه، گلوله برف اولیه برای ایجاد هیستری جمعی را فراهم کرده‌اند.
به گزارش فارس، در ادامه خبرهای مسمومیت‌های سریالی این روزها نامی از «هیستری جمعی» در گزارش‌های خبری شنیده می‌شود. در جامعه‌شناسی و روانشناسی، هیستری جمعی یا برانگیختگی همگانی پدیده‌ای است که طی آن در اثر شایعات یا ترس، توهم‌های تهدید مشترک، چه واقعی و چه خیالی، میان گروهی از جامعه سرایت پیدا می‌کند. موضوعی که با پیدا نشدن اثری از سم یا گاز مسموم‌کننده (طبق گزارش‌های رسمی)، بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است.
رابرت بارتولومیو یک جامعه‌شناس پزشکی، روزنامه‌نگار و نویسنده آمریکایی است. او مدرس ارشد افتخاری در گروه پزشکی روانشناسی در دانشگاه آکلند در نیوزیلند است. او علاوه‌بر انتشار بیش از ۶۰ مقاله دانشگاهی، ۱۶ کتاب علمی را نیز تالیف کرده است. او در زمینه‌هایی مانند هیستری جمعی و بیماری روان‌زای توده‌ای متخصص است و در جریان رویدادهای جاری پدیده‌های جامعه‌شناختی مانند موارد مشکوک به هیستری جمعی یا هراس، اغلب مورد مشورت رسانه‌ها قرار می‌گیرد.
او مقاله‌ای در مورد مسمومیت‌های سریالی اخیر در ژورنال سایکولوژی تودی (Psychology Today) منتشر کرده است. آنچه به عنوان محور اصلی گزارش مطرح شده «بدحالی روان‌زاد جمعی» یا « Mass psychogenic illness» یا همان هیستری جمعی است. او با مثال زدن حوادث مشابه در فلسطین و مصر و افغانستان معتقد است چنین رویدادهایی، مبنای روانی دارد و در برخی موارد اطلاعات دروغ منتشر شده در رسانه هم بر شیوع این هیستری اثر دارد.
تکذیب برخی خبرهای مسمومیت
در کنار پمپاژ بار روانی استرس زا بر ذهن جامعه از سوی رسانه‌های معاند درخصوص علل و ریشه مسمومیت‌ها و اثر آن بر روی ایجاد هیستریک عمومی، برخی خبرها نیز در حالی منتشر می‌شود که اساسا واقعیت نداشته است. در یکی دو روز اخیر مسئولان در یزد و سنندج خبر مسمومیت دانش‌آموزان در این شهرها را تکذیب کردند تا معلوم شود دستگاه شایعه‌‌سازی مشغول کار است.
نگرانی بجا و انتظار روشن شدن ماجرا
در هر صورت نمی‌توان به خانواده‌هایی که در این آشفته بازار شایعات و نامعلوم بودن واقعیت ماجرای مسمومیت‌ها نگران فرزندانشان هستند خرده گرفت اما انتظار از مسئولان امر این است در کنار برخورد با شایعه‌سازان و رسانه‌های مروج استرس و ترس اجتماعی هرچه سریع‌تر ابعاد پنهان ماجرا را شناسایی و اعلام نمایند. البته می‌توان گفت تلاش رسانه‌های ضد انقلاب برای اتهام بستن به مسئولان نظام در این حادثه به علت نا‌منطقی بودن اظهارات، از سوی مردم پس زده شده است و بیشتر شاهد نگرانی خانواده‌ها هستیم تا باور اتهامات معاندین.
چرا ضدانقلاب از ادعای مضحک خود
درباره مسمومیت دانش‌آموزان عقب‌نشینی کرد؟
رسانه‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان در اتاق فکر اولیه خود، این مسمومیت‌ها را به خود جمهوری اسلامی ربط دادند و همان ترفند «کار خودشونه» را داغ کردند.
به گزارش فارس،اما این ادعا، با عدم استقبال در فضای رسانه‌ای داخلی رو‌به‌رو شد و بسیاری این سؤالات را مطرح کردند که مگر می‌شود جمهوری اسلامی که خودش
۸ سال درگیر جنگ تحمیلی بود و هرگز حملات شیمیایی علیه دشمنانش انجام نداده حالا دست به چنین اقدامی علیه دانش‌آموزان خودش بزند؟ مگر فرزندان خود و نزدیکان‌شان در این مدارس تحصیل نمی‌کنند؟ جمهوری اسلامی که آمار سواد زنان را از ۲۴ درصد به نزدیک
۹۰ درصد رسانده و بیشتر کرسی‌های دانشگاه‌ها هم به بانوان اختصاص داده چرا باید دست به چنین کاری بزنند؟
اتفاقاً نوک پیکان انتقادات به سمت رسانه‌هایی است که بودجه و حمایت خود را از کشورهایی می‌گیرند که در زمان جنگ تحمیلی، علیه مردم ایران حملات شیمیایی انجام دادند.
در این میان تکلیف رسانه‌های معاند از طرح چنین ادعایی مشخص است اما تعجب برانگیز رفتار رسانه‌های داخلی است که خوب می‌دانند چنین اقدامی عملاً نشدنی است درست مانند شبهه تقلب در سال ۸۸ که تاجزاده چندی بعد اعتراف کرد تقلب گسترده در انتخابات شدنی نیست.