ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود و دسترسی به منابع طبیعی و خدادادی نفت و گاز و همچنین بازار بزرگ داخلی و بازارهای صادراتی ظرفیت بسیار خوبی در توسعه صنعتی دارد. همین موضوع نیز سبب شده که رشته صنایع نهایی از جمله صنعت ساختمان، لوازم خانگی، خودرو و قطعات، شوینده، مبلمان و مصنوعات، تجهیزات الکترونیک، چاپ و بسته‌بندی در این سال‌ها با توسعه و رشد قابل توجهی مواجه شوند.
یکی از مهم‌ترین موضوعات در صنایع یاد شده ضرورت توجه به زنجیره تامین مواد اولیه آنها است. صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از صنایع مادر و راهبردی در کشور، در این سال‌ها توانسته در کنار صادرات و کسب درآمدهای ارزی، مواد اولیه صنایع پایین‌دستی را نیز تامین نماید. بررسی وضعیت موجود صنعت پتروشیمی حاکی از آن است که با توجه به برنامه‌ریزی‌های سال‌های گذشته، ظرفیت‌های مناسبی در تولید محصولات پایه پتروشیمی در کشور ایجاد شده است. این مهم ضرورت توجه به تکمیل و توسعه زنجیره ارزش و تبدیل این محصولات پایه به صدها محصول متنوع و با ارزش افزوده بالاتر را بیش از پیش می‌نماید؛ چرا که در حال حاضر علی‌رغم تامین بخشی از نیاز مواد اولیه صنایع داخلی توسط صنعت پتروشیمی، کماکان بخشی از مواد اولیه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی از خارج کشور تامین می‌شود. لذا نیاز است که با برنامه‌ریزی‌های هدفمند، فعالان صنعت پتروشیمی با مشارکت حداکثری بخش خصوصی اقدام به توسعه زنجیره ارزش محصولات پایه موجود در کشور نمایند.
از طرف دیگر رشد فزاینده‌ای که با راه‌اندازی پروژه‌های جدید پتروشیمی به لحاظ حجم و تنوع محصولات این صنایع حاصل می‌شود، بیش از پیش بستر مناسبی را برای توسعه صنایع پایین‌دستی به عنوان مصرف‌کنندگان محصولات پتروشیمی فراهم خواهد نمود. در همین رابطه نیز ارزش افزوده بالاتر، اشتغال پایدار و رقابت تولیدات داخلی در بازارهای جهانی و همچنین ایفای نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در گِرو توسعه و تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی است. از این رو حمایت و پشتیبانی از سرمایه‌گذاری در توسعه و تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی مورد تاکید دولت، مجلس و وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی است. چرا که توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی می‌تواند مصداق واقعی تحقق شعار سال (یعنی تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌زا) محسوب شود.
در طول یک سال گذشته دولت سیزدهم اقدام به تعریف طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی با هماهنگی هلدینگ‌های تخصصی و بخش‌های خصوصی نموده است. مهم‌ترین اهداف این طرح‌ها را می‌توان در قالب توسعه متوازن و تبدیل محصولات پایه به محصولات با ارزش افزوده بالاتر، ایجاد تنوع بیشتر در محصولات و ارتقای ارزش سبد محصولات صنعت پتروشیمی، تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع پایین‌دستی و تکمیلی صنعت پتروشیمی، ارتقا نقش صنعت پتروشیمی در شاخص‌های کلان اقتصادی کشور، زمینه‌سازی برای بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش و ایجاد اشتغال پایدار با توسعه صنایع پایین‌دستی برشمرد.
در پایان باید به این مهم اشاره کرد که پیشبرد طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی نیازمند یک نگرش متفاوت است. باید بپذیریم که صنعت پتروشیمی وارد فاز جدیدی از توسعه شده که نیازمند به کارگیری خلاقیت و نوآوری در توسعه است، تحقق این امر نیز صرفا با حضور بخش خصوصی صورت خواهد گرفت.
عباس غلامی
مدیر توسعه‌ صنایع پایین‌دستی پتروشیمی