انسان در قبال هر نعمتی که به او داده می‌شود، مسئولیت دارد و از آن سؤال می‌شود که آیا به درستی استفاده کرده یا خیر؛ خواه این نعمت شخصی و اختصاصی باشد، خواه نعمت‌های عمومی؛ خواه مادی و خواه معنوی.
خدا به‌صراحت می‌فرماید: ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ؛ سپس در همان روز قیامت است که از نعمت در دنیا پرسیده خواهید شد.(تکاثر، آیه 8)
بر اساس روایات تفسیری این نعمت مهم که از آن پرسش می‌شود، نعمت ولایت است که مردمان چگونه با آن مواجه شده و آیا مسئولیت خویش را در قبال آن به درستی انجام داده‌اند یا نه؟
البته انسان باید بداند که فرقی میان نعمت‌های بزرگ و کوچک نیست؛ زیرا هر نعمتی برای آن است که انسان بتواند از آن برای رسیدن به کمالات بایسته و شایسته اش بهره گیرد؛ زیرا در قیامت باید پاسخگوی نعمت‌هایی باشد که به او داده شده است.
از نظر قرآن کسی که به درستی نعمتی را می‌شناسد و به درستی از آن برای کمالات فردی یا اجتماعی، شخصی یا عمومی بهره می‌گیرد، همان انسان شاکر نعمت است؛ زیرا شکر حقیقی، استفاده درست از نعمت است که از آن به شکر عملی نیز یاد می‌شود، هر چند که شکر زبانی نیز در جای خود لازم است. خدا نعمت به ما می‌دهد تا ببیند در برابر نعمت مسئولیت خود را به درستی انجام می‌دهیم تا جزو شاکرین باشیم یا کفران نعمت می‌کنیم و مسئولیت خویش را نسبت به آن انجام نمی‌دهیم و به درستی از آن بهره نمی‌گیریم.
از نظر قرآن، عاقل در سن چهل سالگی چنین در قالب دعا از خدا می‌خواهد: پروردگارا، بر دلم بیفکن تا نعمتى را که به من و به پدر و مادرم ارزانى داشته اى سپاس گویم و کار شایسته‏‌اى انجام دهم که آن را خوش دارى و رضای تو در آن است.(احقاف، آیه 15)
حضرت سلیمان نبی(ع) به خدا عرضه می‌دارد: پروردگارا، به دلم بینداز تا نعمتى را که به من و پدر و مادرم ارزانى داشته‌اى سپاس بگزارم و به کار شایسته‏ اى که آن را مى ‏پسندى بپردازم و مرا به رحمت‏ خویش در میان بندگان شایسته‏ ات داخل کن.(نمل، آیه 19)
آن حضرت(ع) پس از استفاده درست از نعمت قدرت عاصف بن برخیا در انتقال تخت ملکه سبا می‌گوید:گفت: این از فضل پروردگار من است تا مرا بیازماید که آیا سپاسگزارم یا ناسپاسى مى ‏کنم و هر کس سپاس گزارد تنها به سود خویش سپاس مى‏ گزارد و هر کس ناسپاسى کند بى‌گمان پروردگارم بى‌‏نیاز و کریم است.(نمل، آیه 40)
پذیرش مسئولیت در قبال نعمت و استفاده درست و شاکرانه از آن، نه تنها موجب افزایش برکت در زندگی است، بلکه موجب سعه وجودی شخص می‌شود؛ زیرا این تاثیر شکرگزاری عملی نسبت به نعمت و مسئولیت‌پذیری در قبال آن شکری است که آثارش در نفس انسانی بروز و ظهور می‌کند؛ چنان‌که خدا در آیه بالا با عنوان «یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ» برآن تاکید کرده است؛ یا در جایی دیگر در‌باره افزایش سعه وجودی به دنبال شکر گزاری عملی و بهره‌گیری درست و مسئولانه از نعمت می‌فرماید: لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ؛ اگر شکر کنید شما را زیادت می‌کنم و بر شما می‌افزایم.(ابراهیم، آیه 7)
پس انسان در قبال هر نعمتی از نعمت‌های کوچک و بزرگ مسئول است و باید پاسخگو باشد. این پاسخگویی حقیقی زمانی تحقق می‌یابد که به درستی نعمتی را بشناسیم و آن را به درستی در راستای کمال خود یا دیگران به کار گیریم.