کم و کیف مرابطه با دیگران(1)(پرسش و پاسخ)
پرسش:
از منظر آموزههای وحیانی اسلام کم و کیف مرابطه با دیگران در بحث دیگرسازی چگونه باید باشد؟
پاسخ:
معنای کمی مرابطه
حد و اندازه مرابطه با دیگران به این است که یک فرد به چه میزان از حیطه فردی خود خارج و با دیگران تعامل و ارتباط پیدا میکند. آموزههای وحیانی اسلام، کنارهگیری از مردم، انزوا و رهبانیت را مردود میشمارد و تاکید بر تعامل و مرابطه با دیگران دارد و آن را حتی واجب نیز میشمارد. قرآن کریم در سوره آل عمران آیه 200 خطاب به مومنین میفرماید: با یکدیگر مرابطه و همبستگی و پیوند داشته باشید. همچنین پیامبر اکرم(ص) میفرماید: با یکدیگر مذاکره و ملاقات و گفتوگو کنید «تذاکروا و تلاقوا و تحدثوا» (الکافی، ج 1، ص 41) یکی از ویژگیهای سیره عملی پیامبر اکرم(ص) «طبیب دوار» است. یعنی آن حضرت برای معالجه بیماران نمینشست تا آنها برای معالجه بیایند، بلکه خود حضرت سراغ بیماران میرفت.
معنای کیفی مرابطه
معنای کیفیت مرابطه با دیگران، این است که این مرابطه بر محور چه ملاک و پیوندی استوار است؟
چون پیوندهایی که انسان با افراد دارد مختلف است، و چگونگی این نوع پیوندها اثرگذار است در اینکه انسان بتواند روی دیگران تاثیر سازندگی و یا تخریبی داشته باشد. به طور کلی در ارتباطات و تعامل با دیگران، انسان وظیفه دارد در سه بعد اعتقادی، اخلاقی و عملی تاثیرگذار باشد. انسان به طور معمول در پنج محیط، خودساخته میشود و با دیگران ارتباط و تعامل دارد: 1- محیط خانوادگی 2- محیط آموزشی و تحصیلی 3- محیط شغلی 4- محیط رفاقتی و دوستی 5- قضا و محیط جمعی اجتماعی که این فضای پنجم حاکم بر چهار محیط دیگر است، و از آن به فضای حاکم بر جامعه نام میبرند. هر یک از این فضاها نسبت به دیگری ممکن است اثر مثبت یا منفی داشته باشند. به بیان دیگر تاثیر و تأثر محیطها بر یکدیگر متقابل است.
شرایط تربیتکننده
کسی که میخواهد در ارتباطات و تعاملات خود، بر دیگران در سه بعد اعتقادی، اخلاقی و عملی تاثیرگذار باشد، ابتدا خود او باید در محیطهای پنجگانه فوق ساخته شود و مراحل خودسازی را روی نفس خود پیاده کند، تا بتواند وارد مرحله دیگرسازی شود. اولویت اول در خودسازی محیط خانوادگی است، و شاکله انسان ابتدا در محیط خانوادگی شکل میگیرد. امام صادق(ع) میفرماید: مومن علم و ادب شایسته را برای اهلبیت و خانوادهاش به میراث میگذارد، و آن قدر روی خانوادهاش کار میکند که همه را بهشتی میکند (مستدرکالوسائل، ج 12، ص 201) در ادامه روایت خادم و همسایه را هم مطرح میکند. اینها هم جنبه کمی دارند و هم جنبه کیفی. بنابراین اولین محیط در مرابطه، محیط خانوادگی است که شامل سه بعد اعتقادی، اخلاقی و عملی میشود.
شرایط تربیت شونده
در ارتباط با مخاطبین و کسانی را که میخواهیم با آنها تعامل و ارتباط سازندگی داشته باشیم، شرایط سنی در اولویت قرار میگیرد. در آموزههای وحیانی اسلام آمده است، اول صغیر، بعد کبیر. چون صغیر یک صفحه بکر و تازه و روحش پاک است و هیچ نقشی ندارد و تو باید روی او در سه بعد اعتقادی، اخلاقی و عملی شکل و نقش مطلوب را بنگاری. امام صادق(ع) به یکی از اصحاب خود فرمودند: «علیک بالاحداث» بر تو باد به نوجوانان، فانهم اسرع الی کل خیر» زیرا آنان برای هر امر خیری شتابانترند. (بحارالانوار، ج 23، ص 236)
مجالست با خوبان
مجالست یا همنشینی همان مرابطه با دیگران است که در هر محیطی میتواند اتفاق بیفتد. روایت معروفی است که عبدالله ابن عباس از پیامبر(ص) نقل میکند: قیل یا رسولالله! ای الجلساء خیر؟ ای پیامبر خدا! کدام همنشینها خوب هستند؟ حضرت سه ویژگی برجسته را نام میبرند: «من یذکرکمالله رویته و یزید فی علمکم منطقه و یرغبکم فیالاخره عمله»: 1- کسی که نگاهش تو را به یاد خدا بیندازد 2- سخنش بر علم تو بیفزاید 3- و عملش تو را به آخرت راغب کند. (مستدرکالوسائل، ج 8، ص 327)
ادامه دارد