روشن نگه‌داشتن چراغ تولیدی با عرضه مواد اولیه ارزان
گالیا توانگر
من قبلاً هم این را گفته‌ام، تذکّر داده‌ام، الان هم مجدّداً عرض می‌کنم. واردات کالاهایی که در داخل به‌قدر کافی تولید می‌شود، بایستی به‌صورت یک حرام شرعی و قانونی شناخته بشود؛ آنچه در داخل تولید می‌شود، از خارج وارد نشود.
اینکه ما نگاه کنیم ببینیم کالاهای مصرفی ما، از خوراک گرفته تا پوشاک، تا وسایل منزل، تا کیف و کفش بعضی از بانوان، تا وسایل مدرسه و دفتر و قلم و امثال اینها از خارج بیاید، این مایه شرمندگی است! انسان احساس شرم می‌کند؛ هم در مقابل تولیدکننده داخلی احساس شرم می‌کند، هم در مقابل آن کسی که این جنس را از بیرون برای ما می‌فرستد.
(بیانات رهبر معظم انقلاب در حرم رضوی ۱/۱/96)
مشکلات صنف پوشاک متعددند، اما نباید دست از پافشاری بر رفع مشکلات تولیدکنندگان داخل کشید، چرا که موضوع پوشاک از یک سو مسئله فرهنگ و هویت ایرانی- اسلامی است و از سوی دیگر با رفع تدریجی مشکلات این حوزه، می‌توان تأثیر بسزایش را در اشتغال‌زایی جوانان به‌وضوح دید.
باتوجه‌به مطالعات انجام شده، مهم‌ترین تهدیدهای شناسایی‌شده در صنعت نساجی و پوشاک شامل موارد زیر است؛
بالا بودن هزینه‌های تولید و قیمت تمام‌شده نسبت به کشورهای رقیب. عدم توسعه و نو‌سازی لایه‌های پایین‌دستی صنعت تکمیل منسوجات، تولید پوشاک، خدمات و توزیع.
شبکه توزیع (عمده‌فروشی و خرده‌فروشی) به‌شدت سنتی، ناکارآمد، سازمان‌نیافته و متفرق و هزینه و سهم بالای آن از زنجیره‌های تأمین نساجی بدون ارائه خدمات ارزش افزوده لازم.
عدم وجود حمایت‌های لازم از نام و نشان تجاری ملی منسوجات و پوشاک و در نتیجه کمبود تعداد نام و نشان تجاری قوی داخلی. محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی در طراحی محصولات و ایجاد محتوای فرهنگی و مـد در منسوجات و پوشاک مبتنی بر تقاضای بازار.
خلأ هدف‌گذاری و چشم‌انداز در سطح بنگاه‌های صنعت.
فرهنگ استفاده از پوشاک خارجی.
ضعف در طراحی محصولات مبتنی بر تقاضای بازار.
استفاده از ماشین‌آلات قدیمی و فرسوده در تولید.
به روز نبودن فناوری تولید برخی محصولات.
عدم نگاه زنجیره‌ای دولت و ذی‌نفعان به کل صنایع نساجی و پوشاک.
عدم اتصال مالیات بر ارزش افزوده و عدم اخذ مالیات از مصرف‌کننده نهایی.
ایجاد محدودیت‌های زیاد برای برندهای داخلی.
عدم برنامه‌ریزی صحیح در حوزه صادرات و عدم سازوکار مناسب در تجارت بین‌المللی و حمل‌ونقل پول و کالا.
عدم دسترسی سهل و با قیمت مناسب به مواد اولیه اعم از صنایع پایین‌دستی پتروشیمی و پنبه و ملحقات.
فعالیت ۵۷ هزار و ۴۰۴ تولیدی صنفی
در حوزه پوشاک
محمدباقر مجتبایی، دبیرکل اتاق اصناف ایران با استناد به آمار موجود توضیح می‌دهد: «بر اساس آمارها،
۲۳۰ هزار و ۳۱۵ واحد صنفی تولیدی و توزیعی مجاز به فعالیت در حوزه پوشاک داریم که از این تعداد، ۵۷ هزار و ۴۰۴ واحد، تولیدی و ۱۷۲ هزار و ۹۱۱ واحد، توزیعی هستند. ذکر این نکته نیز مهم است که تنها صنفی که حدود ۹۵ درصد تولید را در اختیار دارد، پوشاک است. بدیهی است، ۱۰۰ درصد توزیع پوشاک نیز در بخش اصناف است.»
وی می‌افزاید: «باتوجه‌به این جمع کثیر و تخصصی، فعالان حوزه پوشاک از آسیب‌دیده‌ترین گروه‌ها در دوره شیوع کرونا بوده‌اند و از جمله ۱۴ گروه اصلی آسیب‌دیده از کرونا برشمرده شده‌اند. با وجود این حمایتی از دولت دریافت نکرده‌اند.»
پوشاک زمستانی چقدر گران شد؟
افزایش نرخ پوشاک زمستانی نسبت به سال گذشته در اقلام مختلف متفاوت است؛ مثلاً نرخ یک پالتوی زنانه زمستانی تقریباً دوبرابر شده، چراکه با کمبود مواد اولیه مواجه بودیم، اما نرخ تمام‌شده مانتو زنانه که کالای چهارفصل است حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد افزایش داشته است. همچنین در زمینه کت‌وشلوار که مانند مانتو زنانه چهارفصل است، نرخ محصول دوخته شده با پارچه‌های معمولی ۲۰ تا ۳۰درصد و مدل‌های لاکچری ۶۰ تا ۷۰درصد افزایش داشته است. در بخش پوشاک بچگانه به دلیل مشکلات مواد اولیه و کمبود تولید به دلیل دردسرهایی که تولید پوشاک بچگانه دارد تا ۱۰۰ درصد هم افزایش نرخ داشتیم. به‌طورکلی در بخش تولید لباس بچگانه ارائه کارهای خوب، پرخرج و دوخت آن پردردسر است و باتوجه‌به کمیاب بودن پارچه، نرخ تمام‌شده بیشتر هم می‌شود. کیفیت لباس‌های داخلی اگر بهتر از مشابه خارجی نباشد کمتر نیست؛ بااین‌حال نرخ پوشاک داخلی نسبت به مشابه ترک حداقل ۲۰درصد ارزان‌تر است. باتوجه‌به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور ممکن است خریداران تصور کنند در بازار پوشاک گران‌فروشی اتفاق می‌افتد، اما مردم باید بدانند که به دلیل مشکلات تأمین مواد اولیه و افزایش نرخ ارز، نرخ تمام شده پوشاک افزایش‌یافته و تصور گران‌فروشی درست نیست.
مجید افتخاری عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک از آغاز عرضه پوشاک زمستانی خبر داده و می‌گوید: «پوشاک زمستانی به طور متوسط نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند. این افزایش قیمت در پارچه‌هایی که مواد اولیه داخلی دارند، بیشتر بوده و علت این وضعیت تصمیمات وزارت صنعت، معدن و تجارت در زمینه محدودیت واردات برخی از این مواد است تا جایی که برخی مواد اولیه تولید داخل افزایش قیمت بیش از ۱۰۰ درصدی داشته‌اند.»
افتخاری می‌افزاید: «علاوه‌بر محدودیت واردات مواد اولیه داخلی، در زمینه واردات نخ و پنبه رانت و انحصارهای عجیب‌وغریب وجود دارد که دلیل دیگر افزایش قیمت بیشتر مواد اولیه داخلی از خارجی است؛
مثلاً قیمت برخی از مواد اولیه از جمله نخ در اروپا ۳.۸ دلار اما در ایران پنج دلار است. در این شرایط تولیدکنندگان داخلی به دلیل افزایش بهای تمام شده، نه می‌توانند بازار داخلی را تأمین کنند و نه می‌توانند صادرات کنند.
عدم جذابیت بازار زمستان
برای تولیدکنندگان
مجید افتخاری عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک درباره وضعیت بازار فصل زمستان می‌گوید: «به دلیل محدود بودن فصل زمستان و شرایط اقلیمی کشور، با وجود افزایش قیمت اول فصل اغلب فعالان این صنعت از بازار زمستان به‌عنوان یک بازار معیوب یاد می‌کنند؛ چرا که دمای هوا زیاد کم نمی‌شود و در نهایت ناچار به حراج‌های نامتعارف برای فروش کالاهای خود می‌شوند. از طرف دیگر نوروز از دو ماه قبل از شروع، بازار فصل زمستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»
به گفته این مقام مسئول نکته دیگر این است که تولید پوشاک زمستانی در تابستان انجام شده و بنابراین قطعی برق و آب در تابستان در قیمت تمام شده کالاها اثر داشته است. همچنین افزایش اجاره‌بها، دستمزد و هزینه‌های سربار کارخانه‌ها نیز دلیل دیگر افزایش قیمت تمام شده پوشاک زمستانی است.
وی با اشاره به محدود بودن بازار زمستان به آبان تا بهمن‌ماه، تصریح می‌کند: «اگر مجموع سود ابتدای سال و پایان سال را در نظر بگیریم، به دلیل شرایط اقتصادی و افزایش قاچاق، به نظر می‌رسد سوددهی تولیدکنندگان در سال گذشته بیشتر از
امسال باشد.»
مواد اولیه با افزایش قیمت نجومی
در حال حاضر نرخ مواد اولیه ساعت‌به‌ساعت در حال افزایش است و بنیه مالی تولیدکننده جوابگوی نیازهای تولید با حجم‌های گذشته نیست و میزان تولید روزبه‌روز کمتر می‌شود. این افزایش قیمت‌ها در بازار مواد اولیه در حالی اتفاق می‌افتد که تولیدکننده نمی‌تواند نرخ محصولات خود را همگام با آن افزایش دهد.
حمید اسفندیاری یک تولیدکننده پوشاک داخلی می‌گوید: «امسال نرخ فروش پوشاک در حوزه‌های مختلف بین ۳۰ تا ۵۰درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته، این در حالی است که نرخ مواد اولیه در همین مدت افزایشی بیش از دوبرابری داشته که این دو عامل در کنار کاهش حدود ۵۰درصدی فروش، وضعیت ناگواری را برای صنعت پوشاک کشور رقم‌زده است. نخ پنبه مورداستفاده در صنعت کشباف در بیشتر موارد داخلی است، اما به هر صورت به دلیل اینکه الیافی که نخ از آنها تولید شده وارداتی است، نرخ تمام‌شده محصول ما نیز تحت تأثیر نرخ ارز است.»
وی در ادامه می‌گوید: «غیر از این موارد الیاف پشمی و نخ‌های فانتزی مورداستفاده ما نیز وارداتی هستند و نرخ کالای نهایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. البته این مشکلات نسبت به مشکلات تولیدکنندگان پیراهن و کت‌وشلوار که بیشترین حجم مواد اولیه خود را از طریق واردات پارچه تأمین می‌کنند، چندان بزرگ نیست. درهرحال حساب بانک مرکزی در مسکوت نگاه‌داشتن واردات بدون انتقال ارز در جهت ثابت نگه‌داشتن نرخ آن درست از آب درنیامد و حالا با این نرخ ارز باید راهکاری برای ادامه بقای صنعت پوشاک کشور‌اندیشیده شود، وگرنه مشخص نیست در ماه‌های آینده چه مشکلاتی پیش روی تولیدکنندگان خواهد بود.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «میزان تعدیل نیرو در این ماه‌ها در واحدهای تولید پوشاک رقمی بین ۳۰ تا ۴۰درصد بوده و مدیران این واحدها باتوجه‌به رکود بازار فروش، مجبور به این کار شده‌اند که باتوجه‌به وسعت این صنعت در کشور، تأثیر آن بر میزان اشتغال بسیار زیاد بوده است. دولت باید به هر شکل ممکن به بخش تولید کمک کند تا چرخ این صنعت از حرکت بازنایستد. اگر مواد اولیه با نرخ مناسب به دست تولیدکننده برسد، می‌توانیم به آینده صنعت پوشاک در کشور امیدوار باشیم که البته هنوز کاری در این زمینه انجام نشده و فعالان این حوزه هنوز تکلیف خود را برای آینده نمی‌دانند.»
ضرورت ضرب‌الاجلی تقویت زیرساخت‌ها
نرخ مواد اولیه نسبت به دو سال پیش چهار برابر افزایش‌یافته و نرخ ماشین‌آلات تولید پوشاک نیز به دلیل نرخ ارز رشد چهار برابری داشته است. این دو موضوع توان تولیدکنندگان پوشاک را تضعیف کرده است. توان تولیدکننده پوشاک برای تهیه ماشین‌آلات، به‌روزرسانی، تهیه قطعات یدکی و مواد اولیه و ضروری به یک‌چهارم رسیده است.
سرمایه در گردش تولیدکنندگان کافی نیست تا بتوانند با ظرفیت دو سال پیش کار کنند؛ در نتیجه شاهد ریزش کارگر، ریزش تولید و کاهش سوددهی در حوزه تولید پوشاک هستیم. در نهایت می‌توان گفت: «در این بازار تولیدکننده پوشاک بیشترین ضرر را کرده است.» در ۴۰ سال گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت عزمی برای خودکفا کردن صنعت پوشاک نداشته است.
وزارتخانه حتی برای تولید سوزن، نخ و ملزوماتی همچون زیپ و دکمه هیچ اقدامی نکرده است.
در واقع ابتدایی‌ترین نیاز صنعت پوشاک هم وارداتی است و در کشور تولید نمی‌شود. اگر از مسئولان بپرسیم می‌گویند: «تولید داریم.» اما مسئله‌ای که به آن اشاره نمی‌کنند، کیفیت و کمیت این محصولات است. تولیدکنندگان پوشاک برای تأمین سوزن، نخ و سایر ملزومات در مضیقه هستند.
تاکنون برای زیرساخت‌های صنعت پوشاک اقدام قابل‌قبولی انجام نشده است.