شانتاژ «و ما ادراک ما البورسیه» به آخر خط رسید!
سرویس علمی/ آموزشی-
هشت سال پیش و از بدو روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، پرواضح بود که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از اهمیت دوچندانی برای اعتدالیون برخوردار است. در عین حال، پروژه سیاه‌نمایی علیه دولت‌های ماقبل حسن روحانی در وزارت علوم، با شانتاژ گسترده علیه بیش از 3000 دانشجوی بورسیه شده، آغاز گردید و پروپاگاندای سنگینی علیه جمع کثیری از نخبگان این مرز و بوم شکل گرفت.
ماجرا از آنجا آغاز شد که مجتبی صدیقی معاون وقت وزیر علوم و رئیس‌سازمان امور دانشجویان با برگزاری نشستی خبری، در جمع خبرنگاران حاضر شد و با ارائه برخی آمار و ارقام از وجود تخلف در عملکرد وزارت علوم دولت قبل و پذیرش دانشجویان بورسیه خبر داد.
بلافاصله بعد از سخنان صدیقی، رسانه‌های حامی دولت در اقدامی هماهنگ با برجسته کردن بخشی از سخنان صدیقی، مدعی شدند تمامی 3000 نفر دریافت‌کننده بورسیه تحصیلی در دولت سابق، به طور غیرقانونی مشمول این امتیاز شده‌اند!
داغ نگه داشتن تنور سه هزار بورسیه به حدی برای دولتمردان بنفش اهمیت داشت که حتی خود حسن روحانی هم وارد گود اظهارنظر در این باره شد و در سخنرانی معروفش در دانشگاه تهران گفت: «دولت در مبارزه با فساد از جمله فساد در دانشگاه و فساد مدارک علمی یا فسادی که در زمینه بورسیه‌ها بوده، جدی خواهد بود. متأسفانه به برخی فسادها برخورد کرده‌ایم که شگفت‌آور و حیرت‌آور است؛ آخر برای استادشدن و بورسیه‌شدن هم تقلب؟ بورسیه و ما ادراک البورسیه!»
این درحالی بود که رهبر فرزانه انقلاب چندی بعد، ضمن دلجویی از بورسیه شدگان صراحتاً فرمودند: «یکی از غلط‌ترین کارها جنجال بورسیه‌ها بود. تحقیقات دقیق نشان می‌دهد مسئله بورسیه‌ها، به آن شکلی که در روزنامه‌ها با آن بازی کردند، نبود. سمّی که در این موضوع به دانشگاه‌ها تزریق شد از بینش فکری مبتنی بر سیاست کاری نشأت می‌گرفت و متأسفانه، هم خلاف قانون، هم خلاف تدبیر و هم خلاف اخلاق بود.»
اینک و پس از گذشت حدود هشت سال از آن شانتاژ رسانه‌ای، سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی، هفته گذشته بود که گزارش اقدامات غیرقانونی دولت یازدهم و دوازدهم درخصوص دانشجویان بورسیه سال‌های 85 تا 92 را در مجلس قرائت کرد.
علی خضریان در بخشی از گزارش این کمیسیون از مسئولینی نام برد که با اقداماتی همچون مصاحبه، اعمال نظرات، دستورات مکتوب، عدم انجام تعهدات، عدم اجرای مصوبات صورت‌جلسات و... در انجام وظایف خود قصور داشتند و قرار است به قوه قضائیه معرفی شوند.
بین این افراد اسامی‌اشخاصی چون حسن روحانی، اسحاق جهانگیری، مجتبی صدیقی رئیس‌وقت سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، رضا فرجی دانا وزیر وقت علوم، محمد فرهادی وزیر علوم اسبق، محمدعلی نجفی سرپرست وقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، منصور غلامی وزیر سابق و همچنین رئیس‌مرکز جذب اعضای هیئت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دیده می‌شود.
در این گزارش نگاه کوتاهی به اظهارات و اقدامات برخی از این افراد در پرونده بورسیه‌ها می‌اندازیم. اظهارات و اقداماتی که طی
8 سال گذشته پرونده بورسیه‌ها را به یکی از پرونده‌های چالش‌برانگیز تبدیل و زندگی جمعی از فارغ‌التحصیلان و دانشجویان دکتری و نخبه کشور را اسیر بازی‌های سیاسی مسئولان کرد.
مجتبی صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان و معاون فرجی دانا به‌عنوان اولین فردی بود که موضوع بورسیه‌های غیرقانونی را مطرح کرد. صدیقی در نشست خبری خود در چهارم خرداد سال 1393 مدعی شد در دولت قبل، 3002 نفر از دانشجویان بدون آزمون به بورس داخل و خارج اعزام شده‌اند. چند هفته بعد و پس از پوشش گسترده رسانه‌ها به این موضوع با عنوان «سه‌هزار دانشجوی بورسیه غیرقانونی» ناگهان اسامی 750 نفر از دانشجویان بورسیه به‌همراه تصاویر آنان که ادعا می‌شد با برخی نمایندگان و مسئولان پیوند خویشاوندی دارند، در برخی رسانه‌ها منتشر شد.
عامل اصلی انتشار این اسامی، فردی به‌نام «ع-غ» بود. وی پس از انتشار این اسامی، در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفت: «جلسه‌ای بود با حضور آقای صدیقی و دو تن دیگر از مشاوران وقت آقای توفیقی درباره فعالیت رسانه‌ای که این لیست را دادند و آن‌موقع درخواست داشتند که منتشر شود و درخواست دیگر اینها مشخص شدن ارتباط این افراد با مسئولان بود. بعد از آن چندین‌بار با آقای صدیقی و معاونان و اطرافیان وی درباره این لیست جلسه داشتیم و تأکید به انتشار لیست داشتند و حتی بعد از انتشار لیست اولیه، اطرافیان ایشان پیگیر لیست دوم
بودند.»
فرجی‌دانا، وزیر علوم در سال 92 و نجفی سرپرست وزارت علوم پس از استیضاح فرجی دانا نیز از مسئولانی بودند که در این زمینه علاوه‌بر اظهارات خود تصمیماتی را اتخاذ کردند. آمارهای وزارت علوم در این بخش به‌قدری متناقض بود که فرجی‌دانا در جلسه استیضاح خود با استدلال‌های نمایندگان پیرامون اختلاف آمار وزارت علوم با میزان واقعی تخلفات در پرونده بورسیه‌ها، مواجه شد.
محمدعلی نجفی، یک ماه پس از استیضاح رضا فرجی‌دانا، سرپرست وزارت علوم شد. وی پس از سرپرستی وزارت علوم، شخصاً مسئولیت رسیدگی به پرونده بورسیه‌ها و تصمیم‌گیری نهایی در این زمینه را به‌عهده گرفت. وی که شخصاً و علناً از روحانی در این باره مأموریت گرفته بود تنها کاری که در دوره مسئولیتش به سرانجام رساند همین موضوع بود.
در زمان وی هر دو اطلاعیه وزارت علوم درباره بورسیه‌ها منتشر شد، در حالی که بعدها خود وزارت علوم اعلام کرد پرونده تنها 39 نفر از 3700 بورسیه دچار مشکل بوده است، نجفی در مصاحبه‌ای در مهر 93 از ایراد داشتن بورسیه 1600 نفر خبر داد و حتی از احتمال برخورد با مسئولان وزارت علوم در دولت دهم می‌گفت و تلاش می‌کرد فشار روانی بیشتری بر بورسیه‌ها وارد کند.
در نهایت مدیریت وزارت علوم به محمد فرهادی رسید. او تا مدت‌ها از موضع‌گیری علنی در مورد پرونده بورسیه‌ها خودداری می‌کرد و پاسخ به خبرنگاران را به معاونانش واگذار می‌کرد. فرهادی همواره منکر ابلاغ شفاهی و درگوشی احکام لغو بورس از سوی دانشگاه‌ها می‌شد. وی در طول مدت وزارت خود بارها از بسته شدن و پایان پرونده بورسیه‌ها خبر می‌داد اما همچنان بورسیه‌ها برای جایابی در دانشگاه‌ها سرگردان بودند و در این دوره پرونده‌های زیادی به دیوان عدالت اداری رفت.
منصور غلامی، دیگر وزیر علومی بود که همواره از اظهار نظر درباره بورسیه‌ها خودداری می‌کرد. دوران وزارت وی که با تجمع جمعی از دانشجویان در این وزارت‌خانه همراه شد نیز برای بورسیه‌ها نتیجه‌ای نداشت. غلامی از جایابی تدریجی این دانش‌آموختگان می‌گفت در حالی که سن بسیاری از این افراد به سقف زمانی تعیین‌شده برای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها نزدیک می‌شد. در دوران وزارت وی برای بسیاری از دانش‌آموختگان احکامی از سوی دیوان عدالت اداری صادر شد اما دانشگاه‌ها همچنان در این مسیر کارشکنی می‌کردند.
در این میان شاید اسامی برخی دیگر از مسئولان وزارت علوم نظیر سرپرست وقت اداره‌کل بورس و اعزام سازمان امور دانشجویان و معاون حقوقی وزیر علوم در سال‌های گذشته در بین افرادی که با اظهارات و اقدامات خود در این پرونده به‌نحوی به دانش‌آموختگان بورسیه ظلم کردند نیز خالی است.