رضا صفری
طرح جدید مجلس با عنوان «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» با واکنش‌های متفاوتی از سوی موافقین و مخالفین روبرو شده است. اما ضروری است که قبل از اظهار نظر درباره تصویب یا عدم تصویب این طرح، به چند نکته مهم توجه شود :
فضای مجازی فعلی به دلیل تخلف از اسناد بالادستی و توجه نکردن به رهنمودهای
رهبر معظم انقلاب مبنی بر پیشرفت همه‌جانبه در این عرصه، متأسفانه با الگوی مطلوب، فرسنگ‌ها فاصله دارد و نه تنها نیازهای مردم و کشور در آن نادیده گرفته شده، بلکه به جای فرصت‌آفرینی، کشور را از نظر اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی، امنیتی، اجتماعی، دفاعی و... در معرض بحران‌های قابل توجهی قرار داده است. این در حالی است که اگر از سال‌ها قبل به هشدارهای رهبری و ورود کارشناسی و دقیق ایشان به مقوله فضای مجازی توجه می‌شد، امروز در زمره کشورهای پیشرو و صاحب فناوری این حوزه قرار می‌گرفتیم و سهم خودمان را از حکمرانی سایبری و همچنین صنعت ICT دنیا به دست می‌آوردیم.
واقعیت این است که امروز به واسطه پی‌نبردن به عمق مسائل این حوزه و همچنین در راستای اهمال‌کاری‌ها و تعلل‌های صورت گرفته، استقلال ما در این عرصه زیر سؤال رفته و قلمرو مجازی کشور به ‌اشغال سایبری درآمده است. امروز کسی نمی‌تواند انکار کند که برخی پلتفرم‌های آمریکایی– صهیونیستی در دل جمهوری اسلامی حکومتی خودمختار تأسیس کرده‌اند و نه تنها نسبت به حقوق و منافع مردم و کشور بی‌اهمیت هستند، بلکه گاهی اوقات به صورت علنی دشمنی خود را اظهار می‌کنند و کسی هم جلوی آنها نمی‌ایستد!
تار و پود فعالیت و کسب و کار مردم در فضای مجازی به پلتفرم‌ها و زیرساخت‌هایی گره زده شده که دشمنی آنها با کشور و مردم ایران ثابت شده و هر زمان آنها اراده کنند می‌توانند فعالیت و کسب و کار مردم را در معرض حذف و انواع چالش‌ها قرار دهند. همچنین ‌اشراف و سلطه اطلاعاتی سرویس‌های خارجی بر زندگی مردم و آگاهی پیدا کردن آنها از علایق، سلایق و نیازهای مردم، کمک به شناخت نقاط قوت و ضعف کشور و مردم، فراهم کردن مقدمات پیروزی در جنگ شناختی برای دشمن و... تنها بخش‌هایی از عقب‌ماندگی کشورمان در زمینه فضای مجازی است.
وقتی شرایط اینگونه باشد، کشورمان سهمی از اقتصاد پرجاذبه ICT ندارد، از منظر حکمرانی سایبری به یک کشور عقب مانده تبدیل شده و از آنجایی که ارتباط مستقیم و تأثیرگذار میان فضای مجازی و حقیقی وجود دارد، آینده کشور در حوزه‌های گوناگون با چالش‌های اساسی روبرو خواهد شد.
در چنین فضایی ما دو راه بیشتر نداریم. یک راه این است که به همین وضعیت تن داده و همان راهی را ادامه دهیم که هزاران ‌اشکال کارشناسی به آن وارد است و سال‌هاست اصلاح‌طلبان و غربگرایان این راه را برای فضای مجازی کشور ترسیم کرده و آن را به خاک سیاه نشانده‌اند. راه دوم این است که دست به یک جراحی بزرگ زده و مسیری را انتخاب کنیم که بیشترین سود و کمترین تبعات و ضرر را برای کشور به همراه داشته باشد. هرچند که این جراحی بزرگ، ممکن است مشکلات یا عوارضی به همراه داشته باشد، اما در نهایت، کشور را در زمینه سایبری در یک ریل مشخص و هدفمند قرار خواهد داد.
اگر در راه اصلاح و قانونگذاری فضای مجازی هزینه، مشکلات و اعتراضاتی وجود دارد، مقصر اصلی کسانی نیستند که قصد اصلاح دارند، بلکه مقصر، غربگرایانی هستند که بعد از گذشت چند دهه از پدید آمدن اینترنت و ملزومات آن، راه عقب‌ماندگی را برای کشور برگزیدند و با تحریف، مغالطه، سخنان دو پهلو و... مردم را فریب داده و با اتکاء صرف به واردات در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به صورت تمام قد جلوی ورود کشور به باشگاه فناوران عرصه سایبری ایستاده‌اند.
در حقیقت، آنها به جای ساختن یک عمارت مستحکم، از سال‌ها پیش، شروع به ساخت عمارتی کردند که پی مناسبی ندارد، مصالح ساختمانی آن از بدترین جنس است، سیم‌کشی آن به گونه‌ای ناقص است که ساکنان و رهگذران، در معرض خطر هستند، لوله‌کشی آب آن معیوب و برای سیستم فاضلاب آن، راه چاره اندیشیده نشده است، سیستم اطفاء‌ حریق برای آن تعبیه نشده و ستون‌ها و دیوارهای آن ترک برداشته است.
حال فرض کنیم که در این شرایط، افرادی بیایند و برای برطرف کردن مشکلات این عمارت، اقدام کنند؛ طبیعی است که در کوتاه مدت، مشکلات و عوارضی در بخش‌هایی از این عمارت به وجود خواهد آمد؛ اما جواب این مشکلات را باید کسانی بدهند که عمارت موجود را به صورت غیراستاندارد طراحی کرده‌اند، نه کسانی که سعی دارند بر اساس استانداردهای روز دنیا آن را بازطراحی و مشکلات به وجود آمده در آن را حل کنند.
هدف نوشتار حاضر این نیست که از طرح اخیر مجلس دفاع و یا آن را رد کند؛ اما در این چند مدت مشاهده شده است که عده‌ای به گونه‌ای در مورد مواد و جزئیات این طرح موضع‌گیری می‌کنند که گویی ما در یک شرایط بسیار عادی و به قول عوام در یک شرایطی قرار داریم که همه چیز گل و بلبل است! نکته مهم این است که ما در یک شرایط به اصطلاح
صفر کیلومتر قرار نداریم که ریش و قیچی و همه چیز دست خودمان باشد و تازه کار را شروع کرده باشیم! دیگران سال‌هاست آمده‌اند و در سایه غفلت خواص و مسئولین، کشور را ‌اشغال کرده و هر طوری که خواسته‌اند برده‌اند و حکمرانی کرده‌اند! بدترین کار ممکن این است که در شرایط حاضر، به جای اصلاح روند گذشته، توجیه‌تراشی، روشنفکرنمایی و عافیت‌طلبی، سرلوحه قرار گیرد.
در حقیقت، امروز ما به نوعی در محذوریت قرار گرفته و در شرایط انتخاب میان بد و بدتر هستیم؛ یا باید همین شرایط فاجعه‌بار فعلی را ادامه دهیم که هزاران نقد و ‌اشکال به آن وارد است و یا به دنبال ریل‌گذاری جدید و در پی تعمیرات اساسی باشیم؛ البته این ریل‌گذاری ممکن است در
کوتاه مدت، مشکلاتی هم به دنبال خود داشته باشد اما در نهایت برای همیشه صاحب زیرساخت‌های استاندارد خواهیم بود. باید توجه کنیم که بدون رنج و زحمت نمی‌توان به قله‌ها رسید. آینده کشور به فضای مجازی وابسته است. این اغراق نیست و اهل فن به خوبی می‌دانند که توسعه کشور، مبتنی بر کیفیت و کمیت توسعه در زمینه فضای مجازی خواهد بود. چه بخواهیم و چه نخواهیم دنیا به این سمت و سو رفته است و اگر کشوری در این حوزه، قدرتمند نباشد، دیگر نمی‌تواند از استقلال، اقتصاد، فرهنگ و امنیت خود دفاع کرده و حرفی برای گفتن داشته باشد.
بنابراین شایسته است که نمایندگان مجلس بدون توجه به شایعه‌پراکنی و تحریف ضد‌انقلاب، حاشیه سازی و هیاهوی غربگرایان داخلی و برخی نقدهای ظاهراً دلسوزانه اما غیرقابل دفاع که متأسفانه متأثر از فضای مجازی معیوب فعلی هستند، ضمن بهره‌مندی از پیشنهادات و نقدهای علمی، منطقی و کاربردی، بر اساس منافع مردم و کشور و متناسب با ارزش‌های بومی تصمیم گرفته و کاری کنند که در نهایت بر بام فناوری‌های نوین ارتباطی بایستیم و نه تنها مانند وضعیت فعلی شاهد آسیب‌ها و ضررهای قابل توجه نباشیم، بلکه صاحب فرصت‌های حداکثری در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، ارزش‌های ملی و سایر حوزه‌های مرتبط با فضای مجازی باشیم.