طبق بررسی آمار واردات محصولات اساسی از گمرک جمهوری اسلامی ایران، سالانه به طور میانگین حدود ۶.۵ میلیارد دلار صرف واردات ۶ قلم از محصولات اساسی کشاورزی می‌شود. از این میزان، حدود ۳.۸ میلیارد دلار از واردات محصولات اساسی منتخب از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، امارات، برزیل، آرژانتین و آمریکا که در شورای حکام انرژی اتمی علیه ایران رای دادند، وارد کشور شده است.
به گزارش عیارآنلاین، بررسی آمار نیاز وارداتی ایران و میزان صادرات دیگر کشورها نشان می‌دهد تأمین بخش قابل توجهی از مواد غذایی مورد نیاز ایران از کشورهای همسوتر امکان‌پذیر است. عدم واردات محصولات اساسی کشاورزی از کشورهای متخاصم می‌تواند پاسخ محکمی در قبال اقدام این کشورها علیه ایران در مجامع بین‌المللی و افزایش قدرت چانه‌زنی ایران باشد.
نکته: در بند ششم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به «کشورهای محدود و خاص» تأکید شده است.
اما برای حصول به این خودکفایی رعایت نکاتی ضروری به نظر می‌رسد از جمله اجرای الگوی کشت که طی سال‌های متمادی شعارش داده شده اما اجرا نشده است.
الگوی کشت، پیش نیاز افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی
در حال حاضر وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی تولید محصولات کشاورزی، نقشه آمایش سرزمینی جامع و الگوی کشت زمانی و مکانی برای محصولات کشاورزی در دست ندارد. بنابراین نمی‌تواند بر مقدار، نوع و پراکنش محصولات کشاورزی کنترلی داشته باشد.
ازجمله راهکارهای حل مشکل مذکور، تهیه نقشه تولید محصولات کشاورزی است. این نقشه کمک می‌کند که پس از کاشت محصول توسط کشاورزان پایش دقیقی از مقدار محصول و زمان برداشت انجام و این اطلاعات برای تنظیم بازار محصولات کشاورزی به کار گرفته شود.
جمع‌آوری اطلاعات مربوط به حجم تولید، سطح زیر کشت، هزینه تولید و قیمت محصولات کشاورزی، سنجش از راه دور و سامانه‌های اطلاعاتی برخط پایش، تقویت تشکل‌های صنفی و تولیدی کشاورزی در کشور با هدف برون‌سپاری وظایف ازجمله مهم‌ترین پیش‌نیازهای نقشه تولید محصولات کشاورزی است.
لزوم تسهیل دسترسی به
مکانیزاسیون بخش کشاورزی
مولدسازی اراضی ملی (مراتع، جنگل‌ها، بیابان) از جمله مهم‌ترین فرصت‌های پیش روی بخش کشاورزی جهت خلق ثروت و افزایش تولید ناخالص داخلی کشور است. مراتع ملی کشور که بیش از نیمی از مساحت کشور را به خود اختصاص می‌دهند دارای مزایای زیست‌محیطی، اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی فراوانی می‌باشند.
این اراضی دارای ظرفیت‌های بالقوه اقتصادی و اشتغال‌زایی فراوانی نیز می‌باشند که متأسفانه با شیوه مدیریت فعلی، بخش اندکی از این ظرفیت‌ها به‌طور بالفعل مورد بهره‌برداری قرار دارد. سیاست‌های اشتباهی چون قرق در سال‌های اخیر خسارت‌های زیادی به منابع طبیعی وارد کرده است که لازم است برای جبران این خسارات به مرور زمان و با رعایت ملاحظات کارشناسی به سمت بهره‌برداری صیانتی از مراتع و ارتقای آنها پیش رویم. استفاده و بهره‌برداری اقتصادی از اراضی، تجربه کشورهای موفق در زمینه مدیریت منابع طبیعی است.
افزایش تعداد و تسهیل دسترسی به مکانیزاسیون و ارتقای فناوری ماشین آلات کشاورزی، نقش مؤثری در کاهش ضایعات در مراحل مختلف تولید تا مصرف محصولات کشاورزی دارد. درحال حاضر ضریب مکانیزاسیون بخش کشاورزی در ایران
۱.۶ اسب بخار در هکتار است که باید به ۵ اسب بخار در هکتار برسد.
در سال ۱۳۹۲ «طرح جامع مکانیزاسیون» ایران با هدف افزایش ضریب مکانیزاسیون بخش کشاورزی آغاز به کار کرد ولی به دلیل عدم تامین اعتبارات مالی ناموفق بود. وضعیت نامطلوب کشور در دسترسی به مکانیزاسیون زمینه‌ساز مشکلات فراوانی در فصل‌های کاشت و برداشت محصول برای کشاورزان شده است.
علاوه‌بر افزایش ضریب مکانیزاسیون بخش کشاورزی، دسترسی به مکانیزاسیون (ادوات) مشکلات زیادی را برای کشاورزان ایجاد کرده که ازجمله راهکارهای حل مشکل مذکور ایجاد پلتفرم‌های دست یابی به ادوات کشاورزی (اسنپ) است.
کشت فراسرزمینی
جایگزین واردات محصولات کشاورزی
کشت فراسرزمینی بر تولید محصولات کشاورزی در سایر کشورها تاکید دارد. این رویکرد از ابتدای دهه حاضر به سبب خشکسالی روزافزون، افزایش فشار بر منابع پایه (آبی- خاکی) و هزینه‌های تولید مورد توجه کشورها قرار گرفته است. در ایران نیز این مدل بهره‌برداری با توجه بروز خشکسالی‌های متعدد و محدودیت‌های منابع آبی، محدودیت‌های منابع خاک و ضرورت پایداری سرزمین در چند سال گذشته مورد توجه قرار گرفته است.
درحال حاضر کشورهای حوزه آسیای میانه (قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان)، کشورهای شمال آفریقا و آمریکای جنوبی مستعد کشت فراسرزمینی هستند. در همین راستا، تفاهم‌نامه‌های همکاری بین ایران و کشورهای چین، غنا، قزاقستان و سودان در زمینه کشت فراسرزمینی انجام شده است.
نقش‌آفرینی در تجارت غذا
ظرفیت مغفول مانده
نقش‌آفرینی در «تجارت غذا» در منطقه به واسطه توسعه صادرات محصولات غذایی به کشورهای همسایه و همچنین توسعه مبادلات تهاتری با همسایه‌های شمالی، راهبرد مناسبی برای تقویت امنیت غذایی کشور محسوب می‌شود.
بر اساس مطالعات صورت گرفته، در قاره آسیا بیشترین واردات غذا و محصولات کشاورزی مربوط به خاورمیانه است. درهمین راستا، تصاحب بازار محصولات کشاورزی کشورهای خاورمیانه، فرصت مناسبی برای ایران جهت افزایش صادرات غیرنفتی و ثروت‌آفرینی است. تقویت تجارت خارجی بخش کشاورزی در منطقه و دنیا ازجمله مهم‌ترین اولویت‌های مربوط به این بخش است.
نکته پایانی اینکه ،درحال حاضر بیش از
۸۰ درصد اراضی کشاورزی کشور خرد است و تجمیع آنها می‌تواند افزایش عملکرد حدود
۳۰۰ درصدی را در پی داشته باشد. یکپارچگی اراضی در کاهش هزینه و افزایش بهره‌وری تاثیر بسزایی دارد. تجربه کشورهای پیشرو در بخش کشاورزی نشان دهنده آن است که برای جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی، مشوق‌هایی به کشاورزان ارائه می‌شود تا در راستای یکپارچه‌سازی اراضی گام بردارند.
کشورهایی همچون انگلستان و ترکیه دارای اقداماتی در این زمینه هستند و نسبت به یکپارچه‌سازی اراضی توسط اعطاء مشوق اقدام کرده‌اند. تخفیف بیمه محصولات کشاورزی، انرژی ارزان (آب، برق، گاز)، اولویت در پرداخت تسهیلات بانکی و ... ازجمله مشوق‌های این
موضوع هستند.