گالیا توانگر
مقایسه تغییرات قیمت اقلام اصلی سفره خانوار در طول دوره ۸ ساله دولت روحانی نشان می‌دهد ۲۰ قلم از اقلام اصلی مصرفی خانوار به طور میانگین ۴۰۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند.
در بین این اقلام، چای خارجی با ۵۵۸ درصد، بالاترین افزایش قیمت را داشته است. قند با
۵۱۷ درصد در رتبه دوم و شکر با ۴۸۸ درصد در رتبه سوم قرار دارد. تن ماهی با ۴۸۶ درصد و ماهی قزل‌آلا با ۴۵۶ درصد در رتبه‌های چهارم و پنجم با بیشترین افزایش قیمت قرار دارند.
قابل‌ذکر است در بین ۲۰ قلم از اقلام مصرفی و خوراکی خانوار، قیمت ۱۱ قلم بین ۴۰۰ تا ۵۵۸ درصد بوده و قیمت ۹ قلم دیگر نیز بین ۲۵۸ تا ۴۰۰ درصد رشد داشته است.
به نظر می‌رسد دولت در این ماه‌های پایانی عمر خود اهمیتی به وضعیت بازار و به‌ ویژه قیمت کالاها نمی‌دهد و همچون مردم منتظر به اتمام رسیدن دوره خود است. خطری که در این باره وجود دارد تهدید معاش مردم و جولان سودجویان و دلالان در بازار است که با سوءاستفاده از این شرایط هر روز یک‌نرخی برای کالاها اعلام کنند و با انبارش کالاها، عملاً بازار را در دست بگیرند. بی‌تدبیری و عدم شفاف‌‌سازی درخصوص نحوه تعیین و تغییر قیمت‌ها که زمینه سوءاستفاده را فراهم کرده است، موجب شده طی سال‌های گذشته قدرت خرید عموم مردم میانگین ۴۰ درصد کاهش یابد؛ این یعنی بسیاری از مردم در دهک‌های پایین‌تر درآمدی قرار گرفته‌اند.
نکته قابل‌توجه دیگر آنکه در اغلب کالاها به‌صورت رسمی مجوز افزایش قیمت به زنجیره تولید داده شده است، اما بازهم شاهد گلایه تولیدکنندگان هستیم و آنها این میزان افزایش قیمت را کافی نمی‌دانند؛ به‌عنوان نمونه اگرچه قیمت لوازم‌خانگی کوچک به طور متوسط
۲۵ درصد افزایش یافت اما بازهم تولیدکنندگان و فروشندگان از عدم همخوانی هزینه‌ها و قیمت نهایی گلایه دارند.
تفاوت قیمت 70 هزار تومانی سیمان
از درب کارخانه تا بازار
علاوه‌بر موج گرانی اقلام خوراکی، این روزها گرانی سیمان نیز وضعیت مسکن خانوار را تهدید می‌کند، بخصوص که تابستان فصل جابه‌جایی‌هاست و همین گرانی سیمان بهانه به دست صاحبخانه‌ها می‌دهد و فشار بر اقشار ضعیف بیشتر می‌شود.
صدیف بدری نایب‌رئیس‌کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه قیمت هر پاکت ۵۰ کیلویی سیمان به بیش از ۱۰۰ هزار تومان رسیده است، اظهار می‌کند: «قیمت سیمان در حالی به ۱۰۰ هزار تومان رسیده که در درب کارخانه کمتر از ۳۰ هزار تومان است.»
این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه تولیدکنندگان قطعی برق را بهانه‌ای برای افزایش قیمت محصولات خود کردند، اضافه می‌کند: «قطعی برق کارخانه‌ها به حدی نبوده که در بازار کمبودی ایجاد شود از طرفی اکثر این کارخانه‌ها مقداری سیمان در انبارها خود ذخیره داشته‌اند ضمن اینکه برنامه بسیاری از این تولیدکنندگان همانند سال‌های گذشته اورهال کردن تجهیزات صنعتی خود در تابستان بود. از این‌رو بنده معتقدم در گرانی‌های اخیر دست‌های پشت پرده‌ای وجود داشته که نهادهای امنیتی و قضایی باید به آن ورود کنند.»
نایب‌رئیس‌کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: «طبق گفته مسئولان عمده سیمان‌های تولید شده کشور توسط عده خاصی خریداری شده و مصرف‌کننده‌ها را با مشکلات جدی مواجه کرده است. واسطه‌ها و دلالان سیمان و فولاد را خریداری و در انبارهای خود دپو کرده و سپس در سایه خلأ نظارتی و مدیریتی در سیستم توزیع با قیمت بسیار بالاتر می‌فروشند.»
نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت آینده باید گام جدی برای حذف واسطه‌ها و دلالان مصالح ساختمانی بردارد، می‌گوید: «همچنین باید شعب‌های ویژه‌ای برای توزیع منظم تولیدات مصالح ساختمانی ایجاد شده تا تنها هزینه حمل محصولات به قیمت نهایی مصرف‌کننده اضافه شود.» این نماینده مردم در مجلس اضافه می‌کند: «بی‌تردید یکی از بحث‌های جدی مجلس با وزرای آینده صمت و راه و شهر‌سازی، ساماندهی سیستم توزیع مصالح ساختمانی خواهد بود.»
کاه را از گندم گران‌تر می‌خریم
امید گیلان پور معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی مدعی است: «امسال تا کنون سه میلیارد و
۲۵۰ میلیون دلار ارز برای واردات نهاده‌های دامی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است.»
این در حالی است که در اخبار آمده: «در بندر امیرآباد استان مازندران بیش از ۳۰۰ هزار تن انواع نهاده در حال خرابی و فاسد شدن است. از مجموع نهاده‌های موجود در بندرها ۵۱ درصد جو، ۲۰ درصد ذرت، پنج درصد گندم است و روغن، سویا و سایر محصولات نیز دیگر نهاده‌های دپو شده را تشکیل می‌دهند.» اما گیلان پور در پاسخ می‌گوید: «نهاده‌های مربوط به چهارماهه ابتدای سال را از طریق بازارگاه، توزیع کردیم و اکنون در بندرها هم کالا داریم، اما این کالاها برای فروش در بازار آزاد نیست؛ بلکه باید مدیریت شود و در زمان‌بندی خود، متناسب با میزان تولید و سهمیه ماهانه در اختیار دامداران قرار گیرد و
تا کنون مقدار نهاده موردنیاز را در سامانه بازارگاه تأمین کردیم.» تنها چند کیلومتر پشت انبارهای مناطق ویژه اقتصادی و تجاری مازندران، جایی که نهاده‌های دامی در حال فاسد شدن هستند، دامداران و مرغداران به دلیل نبود نهاده‌ها، اقدام به کشتار و نسل‌کشی تاریخی دام‌های مولد و مرغ‌های مادر می‌کنند تا بخشی از ضررهای وارده به این صنعت را جبران کنند.
نهاده‌های دامی نابسامانی بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده و هم اکنون قیمت نهاده‌های دامی ازجمله جو، ذرت و سویا به دوبرابر نرخ مصوب رسیده است، به‌گونه‌ای که بر اساس اظهارات تولیدکنندگان و فعالان این بخش، کمبود عرضه نهاده‌های دامی حتی منجر به تغییر یا کاهش جیره غذایی دام و طیور شده است. دراین‌بین نه‌تنها مرغداران بلکه دامداران نیز با وضعیت به‌شدت دشواری رو‌به‌رویند. جو سهمیه‌ای که دولت در اختیار دامدار قرار می‌دهد با کرایه بار ۲۱۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان برای دامدار تمام می‌شود، اما قیمت این جو در بازار آزاد کیلویی ۶۲۰۰ تومان است که ما باید حدود دو سوم نیاز مصرفی را از بازار آزاد تهیه کنیم.
رضا خدری یک دامدار با بیان اینکه تمامی کاه و کلش مزارع توسط دلالان خریداری‌شده است، اظهار می‌کند: «هیچ شخصی تصور نمی‌کرد روزی برسد که مجبور باشیم کاه و کلش بی‌مقدار را از قیمت گندم بیشتر خریداری کنیم.» وی با بیان اینکه یونجه از کیلویی ۲ هزار تومان به ۶ هزار تومان و جو از ۲ هزار تومان امسال به بیش از ۶ هزار تومان رسیده است، می‌گوید: «این در حالی است که نه‌تنها گوسفند زنده گران نشده، بلکه ارزان‌تر هم شده است و لذا این ضرر را از کجا باید تأمین کرد؟»
وی اظهار می‌کند: «در حالی علوفه و نهاده‌های دامی سه برابر شده که قیمت گوسفند زنده این روزها با کاهش شدید در آگهی‌های فضای مجازی رسیده است.»
این تولیدکننده اظهار می‌کند: «این در حالی است که خوراک دام و مواد اولیه کنسانتره طی یک سال گذشته افزایش ۲۰۰ تا ۳۰۰ برابری داشته، چنان که این روزها قیمت کاه از هزار و ۵۰۰ به ۵ هزار و یونجه به ۶ هزار و ۵۰۰ تومان یعنی دوبرابر رسیده است؛ به این معنا که کاه از گندم گران‌تر شده که این موضوع نابودی دامداران و تولید را سبب شده است.»
وی با بیان اینکه اگر اوضاع به همین شکل پیش برود، لذا دیگر دامداری باقی نخواهد ماند، می‌افزاید: «در چند سال گذشته تنها کنسانتره برای دام‌ها تأمین‌شده درحالی‌که دام‌ها نیاز به جو، ذرت و گنجاله سویا هم دارند.»
صنعت دامپروری زیر تیغ خشکسالی ذبح می‌شود
سید حسن حسن‌زاده نایب‌رئیس‌اتحادیه شرکت‌های تعاونی کشاورزی خراسان رضوی اظهار می‌کند: «اگرچه وزارت جهاد کشاورزی و دولت مصوب کرده است تا
۴۰ درصد نهاده‌های دامی را در اختیار کارخانه‌ها قرار دهند تا تبدیل به کنسانتره شود، اما واقعیت این است که در عمل این اتفاق نیفتاده و ما در حال حاضر شاهد هستیم که کارخانه‌های خراسان رضوی با کمترین ظرفیت در حال فعالیت هستند.» وی درخصوص مشکلات تولیدکنندگان و به‌ ویژه دامداران اظهار می‌کند:« ۵۰درصد جو باید از داخل و ۵۰ درصد هم از محل واردات تأمین شود اما اکنون جو داخلی ۳ برابر قیمت جو خارجی است و دامدار ما نمی‌تواند تفاوت قیمت ۴۵۰۰ را پوشش دهد، بنابراین از جو خارجی استفاده می‌کند که آن هم به مقدار مورد نیازش نیست و مجبور به فروش و یا کشتار دام خود برای تأمین نیاز دیگر دام‌هایش می‌شود.»
سعادت علی‌نیا مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی می‌گوید: «در داخل استان در سال ۸۵۰ هزار تن نیاز به جو داریم که از این مقدار حدود ۴۵۰ هزار تن آن باید از محل واردات تأمین می‌شده یعنی به عبارتی در ماه باید ۳۵ هزار تن برای تأمین نیاز استان واردات داشته باشیم، اما اگر این ۳۵ هزار تن جو وارداتی را هم در ماه داشته باشیم؛ بازهم نیاز ما تأمین نخواهد شد، چون تقاضای ما حداقل ماهیانه ۷۰ هزار تن است.»
سعادت علی‌نیا با بیان اینکه در حال حاضر تقاضا برای دریافت نهاده جو بیش از ۱۰۰درصد افزایش داشته است، می‌گوید: «اگر همین ۳۵ تا ۴۰ هزار تن جو وارداتی نیاز ما در ماه را هم تخصیص بدهند و تولید داخل هم وجود داشته باشد، در کنارش ۳۰ هزار تن هم ذرت باید وارد شود، ۱۰ هزار تن کلزا و سویا هم وارد خواهد شد؛ یعنی درمجموع در حدود ۱۰۰ هزار تن واردات به استان خواهیم داشت که باتوجه‌به اینکه سیستم حمل‌ونقل مناسبی وجود ندارد و امکانات جاده‌ای خوبی هم نداریم به مشکل خواهیم خورد.»
وی با اشاره به اینکه تولید علوفه گلخانه‌ای و هیدروپونیک نمی‌تواند پاسخگوی نیاز ما باشد و عملاً چندان دردی از نیاز ما را دوا نخواهد کرد می‌افزاید: «اولاً در این شرایط خشک‌سالی تأمین آب برای تولید با این روش بسیار مشکل است و بعد اینکه واحدهای تولید کنسانتره خوراک دام نمی‌تواند علوفه را در کنسانتره قرار دهد بلکه جو نیاز دارد؛ این درست که ما علوفه نداریم، اما غله هم نداریم که بخواهد تبدیل به کنسانتره شود.»
کمبود علوفه و گرانی نهاده‌های دام موجب شده تا صنعت دامپروری زیر تیغ خشکسالی ذبح شود به‌گونه‌ای که طبق گفته مدیرعامل اتحادیه گاو داران و دامداران صنعتی خراسان رضوی کشتار دام مولد در فروردین امسال نسبت به فروردین سال گذشته حدود ۱۴۶ درصد افزایش داشته است که این آمار خود گویای وخامت اوضاع دامداری و دام‌پروری در استان است.
طرح حمایتی از گوشت قرمز
چند روز پیش ستاد تنظیم بازار پیش‌بینی کرد به دلیل خشکسالی و عرضه دام‌های مولد با کمبود و گرانی گوشت قرمز در نیمه دوم سال مواجه شویم و طرحی را ارائه داد تا خرید حمایتی دام از دامداران و ذخایر گوشت قرمز انجام شود. به گفته کارشناسان این طرح تازگی ندارد و پیش‌تر نیز انجام شده بود، اما به دلیل کندی در روند کار و تعیین قیمت خرید نامتناسب، موفقیتی حاصل نشد. آنچه در صورت‌جلسه مصوبه ستاد تنظیم بازار آمده، نشان می‌دهد، پس از هشدارهای بسیار کارشناسان درباره کمبود و گرانی نهاده‌ها و کشتار دام‌های مولد، بالاخره مسئولان تصمیم به اقدام گرفته تا ضمن حمایت از دامداران از تکرار التهاب در بازار گوشت قرمز جلوگیری شود.
اما کارشناسان معتقدند؛ در صورتی اقدام مسئولان به نتیجه خواهد رسید که مصوبات به‌سرعت اجرایی و مانند گذشته دچار روند کند بوروکراسی‌های اداری و ناهماهنگی نشود، همچنین قیمت تعیین‌شده نیز در سطحی باشد که مشوق دامداران برای فروش دام به دولت باشد.
منصور پوریان، رئیس‌شورای تأمین‌کنندگان دام کشور، با تاکید بر اینکه طرح خرید حمایتی توسط شرکت پشتیبانی امور دام قبلاً هم اجرا شده بود، می‌گوید: «این طرح که سال گذشته نیز اجرا شد به دو دلیل نتوانست موفق شود و به اهداف خود که حمایت از تولیدکننده و تنظیم بازار بود برسد. یکی از این دلایل کندی در اجرای طرح و دیگری قیمت خرید نامتناسب بود که آن را به نتیجه نرساند.»
وی با اشاره به خشکسالی در سال جاری سرعت عمل در اجرای طرح را بسیار ضروری دانسته و می‌افزاید: «اکنون شرایط برای بخش تولید بحرانی‌تر از سال گذشته است و دامداران با کمبود و نبود نهاده و خشک شدن مراتع مواجه هستند، در نتیجه امکان نگهداری طولانی‌مدت دام خود را ندارند تا مسئولان با فرصت به سراغ آنها برای خرید دامشان بیایند.» وی می‌افزاید: «با افزایش عرضه دام و فروش دام‌های مولد، قیمت خرید دام از دامداران در بازار کاهش چشمگیری داشته و این موضوع بیشتر از قبل وضعیت اقتصادی آنها را بدتر کرده است، در این شرایط تعیین قیمت خرید مناسب در طرح مهم است تا همراه با حمایت مالی، دامداران را مشتاق به همکاری کند.»
همین مشکلات و موانع باعث شده تا کارشناسان پیش‌بینی احتمال کمبود و گرانی گوشت قرمز در ۶ ماه دوم سال را داشته باشند.