بررسی نقش اروپا در کشتار سربرنیتسا قاصر یا مقصر؟ (نگاه)
امین‌الاسلام تهرانی
«جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و اولیور وارهلی، کمیسیونر مذاکرات توسعه و سیاست همسایگی اروپا در آستانه بیست و ششمین سالروز نسل‌کشی مسلمانان بوسنیایی توسط نیروهای صرب در ۱۱ ژوئیه سال ۱۹۹۵ میلادی، در بیانیه‌ای گفتند، رهبران سیاسی در کشورهای غرب بالکان باید با اذعان به آنچه رخ داده، ادای احترام به قربانیان و ترویج واقعی سازش و آشتی از طریق مقابله با ریشه‌های نفرت و انزجار که منجر به این نسل‌کشی شد، برای سایرین الگو باشند. آنها تأکید کردند، اروپا مسئولیت خود برای ناکامی در جلوگیری از نسل‌کشی سربرنیتسا را فراموش نکرده است.»
خبر بالا در رسانه‌ها منتشر شد و این پرسش را دوباره زنده کرد که نقش اروپا در این کشتار چه بوده است؟ جملات این بیانیه روشن نمی‌کند که دقیقاً «ناکامی اروپا در جلوگیری از این نسل‌کشی» یعنی چه؟ اروپا مقصر است یا قاصر؟ متن پیش رو با تشریح اجمالی این فاجعه کمی مطلب را روشن می‌کند.
«راتکو ملادیچ»، فرمانده صرب‌ها و نیروهایش در 11 ژوئیه سال ۱۹۹۵ (20 تیر 1374) پس از هفته‌ها محاصره شهر سربرنیتسا، وارد منطقه امنِ(!!) سازمان ملل متحد شدند، بیش از ۸ هزار مرد و پسرِ نونهالِ مسلمان را که جلوی چشمِ صلح‌بانان هلندی(یعنی نمایندگان اروپا برای جلوگیری از کشتار) از مادران‌شان جدا کردند با اتوبوس از محدوده تحت حفاظت سازمان ملل خارج کردند و در 10 روز همه آنان را کشتند.
صرب‌ها پس از نسل‌کُشی، اجساد را در گورهای دسته‌جمعی در چندین منطقه ریختند و آن مناطق را با بولدوزر صاف کردند تا رد جنایت خود را از میان ببرند. البته این پنهانکاری دوامی نداشت، چرا که دانشمندان بوسنی و دیگر نقاط جهان در پروژه‌ای استخوان‌های قربانیان را یافتند و توانستند با آزمایش دی‌ان‌ای آنها را با اسامی مفقودان مطابقت دهند. اما این پرسش در اذهان مانده است، که چه شد صلح‌بانانِ هلندی سازمان ملل هیچ نکردند؟
جنگ بوسنی همان سال با پیمان صلح «دیتون» به پایان رسید و دیوان بین‌المللی ویژه رسیدگی به جرایم در یوگسلاوی سابق شماری از رهبران صرب، از جمله «اسلوبودان میلوشویچ» را به دلیل مشارکت در نسل‌کشی مسلمانان به حبس ابد مدت محکوم کرد، اما هلندی‌ها هیچ گزندی ندیدند.
قصه پُرسوز آنکه، دادگاه عالی هلند، با تأیید ماهوی رأی دادگاه بدوی و تجدیدنظر، مسئولیت مستقیم این کشور در قبال جان‌باختن مسلمانان در جریان کشتار سربرنیتسا را پذیرفت، اما همین مرجع قضایی، این مسئولیت را به 10 درصد کاهش داد و تنها حکمی صادر شد که نتیجه‌ای در عمل نداشت تا ثابت شود «محو شدن به یک‌باره هزاران مسلمان در اروپا اهمیتی ندارد.» از این رو باید گفت که اروپا و نماینده‌اش در این ماجرا مقصراند و نه قاصر.