پرسش:
تعارض ظاهری سیره‌های معصومین(ع) را با انتخاب الگوی سبک زندگی چگونه می‌توان توجیه کرد و چه برهان و استدلالی برای حل این تعارضات وجود دارد؟
پاسخ:
طرح مسئله
ما در سیره پیشوایان دین به اموری برمی‌خوریم که به حسب ظاهر با یکدیگر تفاوت و تعارض دارند، همچنان که در اخبار و آثاری که از پیشوایان دین رسیده احیاناً همین تعارض و تناقضها دیده می‌شود. در آن قسمت از اخبار و روایات متعارض که مربوط به فقه و احکام است، علما در مقام حل و علاج آن تعارضها برآمده‌اند که در اجتهادات فقهی آنان آمده است. اما در سیره و سبک و روش زندگی پیشوایان دین هم همین تعارض و تناقضها دربادی امر دیده می‌شود، واقعاً راه حل این گونه تناقضها چیست و چگونه می‌توان آنها را تفسیر و توجیه کرد؟
خطر آشفتگی در سبک زندگی
اگر در اخبار متعارض که در فقه و احکام نقل شده تعارضها حل نگردد و هر کسی یک خبر و حدیثی را مستمسک خود قرار دهد و به آن عمل کند، مستلزم آشفتگی و هرج و مرج خواهد بود. سیره و روش پیشوایان دین هم که با یکدیگر به ظاهر اختلاف‌دار همین طور است که اگر حل نگردد و فلسفه و رمز آن معلوم نشود، به طور طبیعی مستلزم آشفتگی و هرج و مرج اخلاقی و اجتماعی خواهد بود. یعنی ممکن است هر کسی طبق هوای نفس خود یک راهی را پیش بگیرد و بعد آن را با عملی که در یک مورد معین و یک زمان معین از یکی از ائمه(ع) نقل شده توجیه و تفسیر کند، ودیگری مطابق میل و سلیقه خود ضد آن راه را پیش بگیرد و بالاخره هر کسی مطابق میل و سلیقه خود راهی را پیش بگیرد و برای خود مستندی هم در سیره پیشوایان دین پیدا کند و رفتار خود را توجیه کند! مثلاً ممکن است یک نفر طبع و سلیقه و تربیتش سختگیر باشد و زندگی با قناعت و کم هزینه را بپسندد، و در توجیه سیره و سبک زندگی خود، زندگی پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) را مورد استناد قرار دهد! زیرا آن بزرگواران هرگز جامه خوب نپوشیدند و غذای لذیذ نخوردند و مرکب عالی سوار نشدند. آنها نان جو می‌خوردند و کرباس می‌پوشیدند. باز فرد دیگر طبع و عادت به خوشگذرانی و تجمل دارد، و در توجیه سیره و سبک زندگی خود به سیره و حیات امام حسن مجتبی(ع) و امام صادق(ع) استناد می‌کند، زیر آن بزرگواران از غذای لذیذ استفاده می‌کردند، جامه خوب می‌پوشیدند و مرکب عالی سوار می‌شدند. یا فرد دیگر مزاج و طبع پرشور و هیجانی دارد و سکون و آرامش را نمی‌پسندد و برای توجیه عمل خود به سیره امام حسین(ع) استناد و استدلال می‌کند، و برعکس نفر دیگر مزاج و طبع عافیت‌طلبی و انزواگرایی را دارد و در خود شهامت و جرأتی نمی‌بیند، موضوع تقیه و راه و روش امام صادق(ع) و یا ائمه دیگر را مورد استناد خود قرار می‌دهد.
واقعی بودن تعارض‌ها و تفاوت‌ها در سیره معصومین(ع)
این تعارض‌ها و تفاوت‌ها آن گونه نیست که راویان و ناقلان احادیث به وجود آورده باشند و وظیفه ما در مباحث اصولی و فقهی حل و فصل آنها باشد، بلکه تعارضی است که خود اسلام به وجود آورده است. یعنی روح زنده و سیال تعلیمات اسلامی آن را ایجاب می‌کند. بنابراین تناقضها و تعارضها در واقع درس و تعلیم و تربیت است، نه تعارض و تناقض کور و بی‌هدف. درسهای بسیار بزرگ و پر معنا و آموزنده در متن آنها نهفته است.
ادامه دارد