پیامدهای مثبت جسمی و معنوی روزه‌داری- بخش دوم
بازکردن گره مشکلات با سرانگشـت تـوکل، صـبر و تلاش روزه‌داران
امام صادق(ع) می‌فرمایند: «آنگاه که روزه می‌گیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه‌دار باشند.» (یعنی از گناهان پرهیز کند/ الکافی ج ۴ ص ۸۷)
بهترین طریق برای استفاده از ظرفیت معنوی و بهترین درس برای ایجاد فضایی تأثیرگذار نه‌تنها در کانون خانواده و سطح فرزندان بلکه هر جامعه‌ای عامل به عمل بودن است.
اسلام دین پویایی است که نه افراط را و نه تفریط را می‌پسندد و مخالف شعارهای بدون عمل و انزواطلبی است. درس روزه، صبر و قدرشناسی است؛ صبری که باید جایگاه و اهمیت خود را در برخورد با مشکلات به فراخور شرایط و زمان در اقشار جامعه و خانواده نشان دهد. اسلام دین عمل است و امرونهی و یادآوری وقتی ارزش دارد که بزرگ خانواده، بزرگ فامیل، بزرگ جامعه و هر که در رأس قرار دارد خود تعریف‌کننده و نمای کامل آن باشد.
توکل، قناعت، اخلاق حسنه و قیودات اخلاقی و شرعی، حفظ آبروی مسلمانان، توجه به نیازمندان، رسیدگی به فقرایی که گاهی بسیار به ما نزدیک هستند در این ماه باید عملاً و بدون هیچ اغماضی به‌خصوص در شرایط فعلی و مشکلاتی که دامنگیر جامعه اسلامی است، توسط بزرگان در هر سنخی در رأس امور باشد تا در سطوح پایین‌تر تأثیر خود را بگذارد و اگر هر کس آن را وظیفه خود بداند، به طور حتم فضاهای بهتر و ماندگارتری در بستر جامعه و خانواده‌ها ایجاد خواهد کرد. معنویت رمضان بهترین فرصت برای اصلاح سبک زندگی است.
فواید روزه گرفتن از نظر علم پزشکی
در ۶ روز نخست ماه مبارک رمضان حرارت بدن ۱/۵ درجه پایین می‌آید که افرادی که دارای عفونت هستند، عفونت بدن کاهش پیدا می‌کند.
از روز ششم ماه مبارک رمضان تا دهم عفونت‌های بدن دفع پیدا می‌کنند و همچنین کلسیم مازاد از بدن خارج می‌شود، معده شروع به پاک‌‌سازی می‌کند و مواد زائد را خارج می‌کند.
از روز دهم تا چهاردهم ماه مبارک رمضان پاک‌‌سازی سیستم عصبی و تقویت سیستم عصبی انجام می‌گیرد.
از روز چهاردهم تا بیست و یکم ماه مبارک رمضان پاک‌‌سازی عروق و قلب انجام می‌گیرد. غلظت خون در این روزها پاک‌‌سازی و تخلیه می‌شود.
بیست و یکم تا سی ام ماه مبارک رمضان تمامی عفونت‌ها و مواد زائد از بدن بیرون می‌رود. در پایان ماه مبارک رمضان با بدنی سالم و تصفیه شده از مواد زائد رو‌به‌رو هستیم به‌شرط تغذیه‌ای صحیح در ماه رمضان.
توصیه‌های تغذیه‌ای در ماه مبارک رمضان
افطار را با مایعات گرمی مانند شیر ولرم، چای کم‌رنگ و یا آب جوش آغاز کنید و جهت تأمین قند خون موردنیاز بدن خود از قندهای طبیعی مانند (۳-۱) عدد خرما استفاده کنید، به‌این‌ترتیب از افزایش ناگهانی قند خون پیشگیری شده و اشتها نیز کنترل خواهد شد.
مینا سید فاطمی کارشناس ارشد علوم تغذیه‌ای ضمن توصیه بالا در ادامه می‌گوید: «در آغاز افطار، از آشامیدن آب سرد (حتی اگر بسیار تشنه‌اید) خودداری کنید، چراکه مشکلات گوارشی در پی خواهد داشت. در وعدۀ افطاری از غذای سبک و کم‌حجم مانند نان و پنیر و سبزی، فرنی خانگی، شیربرنج استفاده کنید و جهت تأمین ویتامین و مواد معدنی موردنیاز بدن خود و رفع عطش بهتر است از سوپ سبزی‌ها بدون چربی استفاده کنید.»
وی می‌افزاید: «در ساعات اولیۀ افطار، در خوردن مواد غذایی و مایعات عجله نکنید، زیرا با ورود ناگهانی مواد غذایی به بدن، به‌سرعت قند خون پس از غذا افزایش ناگهانی پیدا می‌کند و مشکلات گوارشی ایجاد خواهد شد. از مصرف هر نوع نوشیدنی صنعتی ازجمله انواع نوشابه، دوغ و آب‌میوه صنعتی گازدار بپرهیزید.»
این کارشناس علوم تغذیه‌ای درباره راه‌های تأمین آب موردنیاز بدن در ایام روزه‌داری توضیح می‌دهد: «جهت تأمین آب موردنیاز بدن، از آب و مایعات سالم در ساعات بین شام تا سحر استفاده کنید. بهتر است سبزی‌ها، بیشتر در افطار و میوه‌ها، بیشتر در سحرگاه میل شوند، زیرا: غالب فیبر موجود در سبزی‌ها از نوع نامحلول بوده و سرعت دفع آب و مواد غذایی موجود در دستگاه گوارش را افزایش می‌دهد؛ در مقابل فیبر غالب در میوه‌ها از نوع محلول است که باعث کاهش سرعت حرکت آب و مواد غذایی موجود در دستگاه گوارش می‌شود که نتیجۀ آن کاهش احساس تشنگی و گرسنگی در طول روز است.»
اثرات روحی و روانی روزه‌داری
در ابعاد فردی و اجتماعی
روزه‌داری در ماه رمضان فارغ از تأثیرات معنوی و روحانی که بر جسم و روح انسان دارد، موجب تقویت اراده، کاهش اضطراب و بالارفتن صبر و تحمل انسان می‌شود.
مجتبی جوکار کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با اشاره به فضایل ماه مبارک رمضان و تأثیرات منحصر به فرد آن در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی، می‌گوید: «ماه رمضان به‌عنوان یک ماه معنوی، انسان را به‌سوی آرامشی خاص هدایت می‌کند.»
وی ارتباط خالصانه و معنوی مردم با خداوند و توجه ویژه آنان به اعمال و مناسک عبادی در این ماه را عامل اصلی این آرامش دانسته و ابراز می‌کند: «تقویت اراده، کاهش اضطراب، تقویت حافظه و افزایش قدرت صبر و تحمل از اثرات روحی و روانی روزه‌داری در این ماه است.»
جوکار، با بیان اینکه دین و معنویات می‌تواند به افزایش بهداشت روانی کمک کند، می‌گوید: «بدون توجه به بُعد معنوی انسان نمی‌توان جسم، روان و شخصیت اجتماعی او را شناخت و برای سلامت آن کاری کرد.»
وی در ادامه بیان می‌کند: «انسان موجودی است که دارای قدرت اختیار و اراده است و می‌تواند با استفاده از این قدرت اعمال مثبت و سازنده یا منفی و مخرب را برگزیند؛ ماه رمضان چون یک ماه مذهبی است باعث تمایل‌گرایی انسان به سمت معنویات و اعمال مثبت می‌شود.»
این کارشناس با اشاره به تأثیرپذیری افراد از محیط پیرامون، می‌گوید: « در ماه رمضان تمامی افراد جامعه به‌نوعی به دنبال خوبی‌ها و اعمال مثبت و سازنده هستند و همین حاکم شدن معنویت بر فضای جامعه باعث گرایش و تمایل فرد به سمت خوبی‌ها می‌شود.»
وی بیان همدردی و همدلی مردم با یکدیگر را یکی از نمودهای بارز اعمال نیک در این ماه برشمرد و عنوان می‌کند: «یکی از فواید ماه رمضان ایجاد انسجام و وحدت روحی روانی و افزایش حس همزادپنداری در میان مردم است.»
جوکار در پایان با اشاره به پایین آمدن آمار جرایم در این ماه، می‌گوید: « صبری که به‌واسطه ماه رمضان به وجود می‌آید باعث افزایش قدرت تحمل در مقابل مشکلات و سختی‌ها می‌شود که این امر باعث کاهش خشونت‌ها و مشکلات در جامعه می‌شود.»
نقش روزه‌داری در کاهش استرس
هر محرکی که در انسان ایجاد تنش کند، استرس‌زا نامیده می‌شود. هر تغییری چه خوب و چه بد، منجر به ایجاد استرس می‌شود، زیرا باعث می‌شود تعادل فرد با شرایط جدید زندگی به هم بخورد و به همین دلیل، فرد باید سعی کند تا دوباره خود را با شرایط جدید زندگی سازگار کند.
مهدی حسن‌زاده یک مشاور توضیح می‌دهد: «کاهش استرس می‌تواند با توسل به دستورات دینی در ماه رمضان به دست آید. کسانی که روزه می‌گیرند نه تنها از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کنند که در این ماه به خودشکوفایی و تسلط بر نفس نیز به دست می‌یابند و استفاده از راهکارهای غیرمفید از جمله خرافات و افکار منفی پس از روزه‌داری ماه رمضان به شدت کاهش می‌یابد.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌افزاید: «فرد در این ماه در صورتی از فرصت‌های آن به خوبی استفاده کند، مجموعه شرایط معنوی به شکلی برایش فراهم می‌شود که از طریق انجام اعمال و فرایض دینی، زمینه‌ها و آمادگی‌های لازم برای ارتباط قوی‌تر با آفریدگار جهان هستی و در نتیجه آرامش عمیق روحی و روانی را به دست می‌آورد.»
برنامه‌ریزی برای کمک به آسیب‌دیدگان
از شرایط کرونا
در شرایطی به سر می‌بریم که به‌خاطر شیوع بیماری کرونا و مراقبت‌های بهداشتی و تعطیل شدن اغلب کسب‌وکارها برخی از مردم عزیز ما دچار مشکل اقتصادی شده‌اند؛ اینجا است که مخصوصاً در آستانه ماه مبارک رمضان اهمیت مواسات همدلی و کمک به یکدیگر مضاعف می‌شود.
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رئیس‌پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می‌گوید: «از جمله کلمات قصار امیر عدالت و امام حکمت، حضرت علی(ع)، این قطعه است که خطاب به کمیل بن زیاد فرموده است: خانواده و خاندانت را به کسب مکارم اخلاق امر و ترغیب کن، یعنی تو ای کمیل که خودساخته‌ای و قلب را از رذایل پرداخته‌ای به فکر اهل خودت باش و آنها را ترغیب و تشویق کن تا به سمت کسب کرامت‌ها و بزرگواری‌های خلقی و نفسانی و روحانی بروند.»
وی در ادامه می‌گوید: « با آغاز ماه مبارک رمضان و شرایط کرونایی و گرانی‌هایی که بیداد می‌کند و ضعف مدیریت و بی‌تدبیری نیز معضلات و مشکلات مردم را مضاعف کرده است، مردم به شدت در مضیقه هستند.
امروزه فشار بر مردم مستضعف بسیار زیاد شده و بسیاری از مردم به دلیل موج وحشتناک کرونا در گیر این بیماری شده‌اند و نگرانی‌هایی در جامعه را رقم زده است.»
این استاد حوزه علمیه تهران در پایان توصیه اکید دارد: « بنده همین‌جا به عنوان یک طلبه تقاضامندم که افراد اهتمام لازم را برای حمایت از مستمندان و نیازمندان داشته باشند چه اینکه بسیاری از این نیازمندان اهل صیام و قیام هستند و باید بتوانند با آسودگی خاطر وارد میهمانی خدا بشوند و به نماز و روزه بپردازند و فعل بی‌صدای ما را خداوند خواهد شنید و به تمام کسانی که صدای من به آنها می‌رسد عرض می‌کنم که متمکنین به داد غیرمتمکنین برسند.»
توصیه‌های ماه رمضانی به خانم‌های خانه‌دار
در ماه رمضان افراد تلاش می‌کنند با دادن افطاری، خیر و برکت سفره خود را افزایش دهند، اما تهیه سفره افطاری با زبان روزه برای خانم‌های خانه‌دار کمی مشکل است. سؤال اساسی این است که چگونه کار منزل را انجام دهید، بدون اینکه خود را خسته کنید؟
برای تهیه غذا، از قبل برنامه‌ریزی و مواد موردنیاز را خریداری کنید. تمام روز خود را در آشپزخانه سپری نکنید. برنامه‌ریزی درستی داشته باشید و قبل از افطار کمی استراحت کنید. مغز میوه از جمله گردو، بادام، کشمش خشک، خرما و... را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
با بیرون رفتن روزانه خود را خسته نکنید و سعی کنید افطار را دور هم و در منزل باشید. پس از افطار برای پیاده‌روی بیرون بروید تا کالری اضافه بسوزد و بدن نیرو بگیرد.
خوردن سحری را فراموش نکنید، زیرا به شما در طول روز انرژی خواهد داد. مواد غذایی و سبزی‌ها را از قبل بشویید و آماده بگذارید، اما برای حفظ ویتامین‌ها کمی نزدیک به افطار یا سحر، غذا را آماده کنید.