عربستان این روزها از مشکلات و بحران‌های داخلی و خارجی رنج می‌برد. ناظران معتقدند پس از اینکه در نیمه سال ۲۰۱۷ میلادی «محمد بن سلمان» به عنوان ولیعهد عربستان انتخاب شده، این بحران‌ها افزایش یافته است. این شاهزاده جوان سعودی از طریق برخی تصمیم‌های مهم برای تقویت جایگاه خود و به کنترل در آوردن امور و به حاشیه راندن رقبای خود اقدام کرده است. تصمیم‌های وی تنش‌های بسیاری را در میان خاندان حاکم به دنبال داشت. کاهش نقش شاهزادگان، تلاش برای به حاشیه راندن نهادهای دینی، صدور برخی فرمان‌های اجرایی علیه رقبا و مخالفان، بازداشت چندین تن از افراد سرشناس و بازرگان خاندان حاکم در هتل «ریتز کارلتون» ریاض، متهم کردن شماری از آنها به فساد و از بین بردن آنها، فرمان قتل و سلاخی «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در ترکیه از جمله جنایت‌های بن سلمان است که صدای مخالفان وی را در داخل و خارج عربستان در آورده و آینده حیات سیاسی او را با شک و تردید‌هایی همراه کرده است.
روزهای سخت در انتظار بن سلمان
بن سلمان که طی چهار سال گذشته از حمایت‌های «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا، برخوردار بود، برای رسیدن به اریکه قدرت در عربستان، همه افراد نزدیک به خاندان حاکم را قربانی کرد. وی پس از باخت ترامپ با شوک بزرگی روبرو شد. او هنوز از شوک باخت ترامپ رها نشده بود که تصمیم «جوبایدن» رئیس‌جمهوری دموکرات آمریکا برای تغییر سیاست آمریکا در حمایت از عربستان در جنگ یمن، خارج کردن انصارالله یمن از فهرست تروریسم، تماس تلفنی بایدن با «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان و بی‌توجهی او به بن سلمان، گزارش افشاگرانه مدیر اطلاعات ملی آمریکا درباره قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در ترکیه و متهم شدن بن سلمان در این زمینه، شوک بزرگ تری را به ولیعهد عربستان وارد کرده است. این مسایل بیانگر شکست سیاست‌های وی است و او را در شرایط بغرنجی قرار داده است. برخی تحلیلگران معتقدند که گزارش آمریکا درباره قتل خاشقچی نشان می‌دهد که احتمالا دولت آمریکا به دنبال این است که بن سلمان را از ولیعهدی عربستان کنار گذاشته و گزینه‌های دیگر از جمله «محمد بن نایف» را که اکنون در حصر خانگی است بار دیگر به سمت ولیعهدی عربستان منصوب کند. در همین چارچوب به نظر می‌رسد طی هفته‌ها و ماه‌های آینده یکسری تغییرات اساسی در ساختار قدرت عربستان شکل بگیرد و بن سلمان روزهای بسیار سختی را پیش رو داشته باشد.
مفسر سیاسی روزنامه «الاخبار» لبنان در بخشی از گزارش خود آورد: درست است که بن سلمان همه رقبای خود را به حاشیه رانده و اموال آنان را مصادره و آزادی رفت و آمد را از آنان سلب کرده است، اما با این تدابیر نمی‌شود که امور را اداره کرد. دشمنان بن سلمان اکنون بیشتر از دوستان وی هستند. بن سلمان بر روی حمایت‌های ترامپ حساب باز کرده بود، اما با باخت ترامپ، بن سلمان هم در شرط بندی خود شکست خورده و با رسیدن بایدن به قدرت اکنون اوضاع برای بن سلمان پیچیده شده است. سناریوی واقعی درباره رفتار آمریکا با بن سلمان این است که تا زمانی که زیان دیدگان و مخالفان داخل عربستان از جمله شاهزادگان، بازرگانان، اصلاح‌طلبان، گروه‌های دینی، فعالان حقوق بشری علیه بن سلمان وارد عمل نشوند دولت بایدن هم برای اعمال فشار برای تغییر اقدامی نخواهد کرد. در صورتی که آنان وارد عمل شوند دولت آمریکا هم توجیهی برای فشار خواهد یافت. زیرا این موضوع در راستای منافع آمریکا است. وضعیت هرچه باشد حمایت آمریکا از بن سلمان تحقق نخواهد شد و دشمنان بن سلمان از این موضوع برای تحرک علیه وی در داخل و خارج استفاده خواهند کرد. گزینه جایگزین وی هم به طور مستقیم از سوی آمریکا انتخاب خواهد شد. حتی با این فرض که بن سلمان بتواند چالش‌های داخلی و خارجی را پشت سر گذارد و برای انحصار قدرت برنامه‌های خود را اجرایی سازد بازهم سناریویی که احتمال رقم خوردن آن زیاد است این است که رقابت بر سرقدرت در داخل خاندان سعودی افزایش خواهد یافت.
برپایه گزارش تارنمای «الخلیج اونلاین»، «محمد رفعت» کارشناس مسایل حقوقی هم گفته است برای کنار گذاشتن ولیعهد سعودی، تحرکاتی در داخل خاندان حاکم صورت می‌گیرد. شماری از شاهزادگان سعودی چندین ماه است که خود را برای کنار زدن بن سلمان آماده کرده‌اند.
 زمینه‌های کودتا علیه بن سلمان
افزون بر شکست سردمداران عربستان و امارات در شرط‌بندی بر روی انتخاب مجدد ترامپ، اکنون آنها در میدان‌های نظامی و سیاسی یمن، در تنش آشکار با جمهوری اسلامی ایران، در جنگ نیابتی با ترکیه و جریان اخوان‌المسلمین و در تنش در روابط قطر شکست تمام عیاری خورده‌آند و کار به جایی رسید که در نتیجه تنش با قطر نه تنها شورای همکاری خلیج‌فارس ضربه دید بلکه روابط عربستان با کویت و عمان با تنش روبرو شده است و تلاش‌های صوری برای حل این تنش‌ها هم راه به جایی نبرده است.
«إسراء عامر الفاس» تحلیلگر لبنانی در روزنامه الکترونیکی «رای الیوم» نوشت: اکنون اوضاع داخلی عربستان و امارات با بحران روبرو شده است. اگرچه این بحران‌ها در امارات هنوز برملا نشده است اما در عربستان هر لحظه احتمال انفجار آن می‌رود و آمریکا هم می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرینی کند. شیوه‌ای که بایدن برای رهایی از میراث ترامپ در پیش گرفته است سناریو و کابوس نگران‌کننده‌ای است که ولیعهد عربستان را که تنها به فکر رسیدن به پادشاهی است، آزار خواهد داد. نگرانی جدی عربستان از سیاست‌های بایدن درباره بن سلمان به عنوان یک طرح و سردمداری حکومت موضوعی است که امارات را هم نگران کرده است. حتی در امارات این نگرانی وجود دارد که کنار گذاشتن بن سلمان به «محمد بن زاید» ولیعهد امارات هم ضربه وارد سازد.
در پایان باید گفت که شاهزادگانی همچون ولید بن طلال بن عبدالعزیز (یکی از سرمایه‌داران جهانی)، «متعب بن عبدالله»، «خالد التویجری»، خانواده «نایف» و شخص «محمد بن نایف» دارای قدرت سیاسی و ارتباطی با گروه‌بندی‌های داخلی و خارجی هستند. این افراد به دلیل نفوذ بسیار بالایی که در دستگاه‌های امنیتی، انتظامی، هرم قدرت و بدنه اجتماعی عربستان دارند هنوز هم از پتانسیل شکل‌دهی و آفرینش اپوزیسیون علیه بن سلمان برخوردارند و در آینده می‌توانند هواداران خود را علیه بن سلمان بسیج سازند. افزون بر این شاهزادگان، نخبگانی هم در سطح جامعه عربستان هستند که خواهان سهم خود از حکومت می‌باشند. اتحاد این افراد با شاهزادگان مخالف بن سلمان و همراه شدن علمای سنی وهابی که از اقدامات فرهنگی و اجتماعی و تصمیم‌های بن سلمان ناراضی هستند با آنها و همچنین مخالفت شماری از افراد در هیئت بیعت با بن سلمان همه از عوامل و مولفه‌هایی هستند که می‌تواند سناریوی ناگواری را برای بن سلمان رقم زند. این نارضایتی‌ها در کنار شکست سیاست‌های بن سلمان در منطقه و تغییر رویکرد آمریکا درباره ولیعهد عربستان بیانگر این است که برخلاف تلاش هواداران بن سلمان برای عادی نشان‌دادن شرایط، راه برای به‌قدرت رسیدن بن سلمان در عربستان چندان هموار نیست و طوفان‌های سهمگینی در این مسیر او را تهدید خواهند کرد.
منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی