نگاهی به اهمیت نام‌گذاری سال‌ها از سوی رهبر معظم انقلاب - بخش پایانی
عملکرد دستگاه‌ها در میزان تحقق «جهش تولید»
رضا الماسی
ابتدای هرسال زمانی است که جمع‌بندی‌ها از میزان تحقق شعار سال قبل و هم‌اندیشی‌ها پیرامون چگونگی دنبال کردن سیاست‌هایی که در سال قبل آغاز شده و اینکه شعار سال پیش رو در چه بسترهایی تحقق خواهد یافت، در محافل مختلف علمی و رسانه‌ای مطرح می‌شود و همه این گفت‌وگوها با امید حرکت کشور به سمت آرمان‌ها میان نخبگان و مردم صورت می‌گیرد.
در سال‌های اخیر و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، رهبر انقلاب نام‌گذاری سال را عمدتا با رویکرد اقتصادی انتخاب کرده‌اند، که این مسئله حاکی از توجه معظم‌له نسبت به اهمیت و ضرورت حل معضلات اقتصادی کشور است.
در هر سال، دستگاه‌ها متناسب با این نام‌گذاری اقداماتی انجام می‌دهند اما به دلیل نبود سازوکاری که طی آن شاخص‌های مرتبط با شعار سال و دستگاه‌های متولی آن شناسایی شده و از آنها گزارش کار گرفته شود، تحقق شعار سال در نهایت سنجش پذیر نبوده و لذا امکان سنجش نسبت به کل موضوع و عملکرد دستگاه‌های ذی‌ربط وجود ندارد.
ساز وکار سنجش تحقق شعار سال
این موضوع دغدغه‌ای است که در طول سال‌های اخیر مورد نظر برخی مسئولان و کارشناسان کشورمان بوده و مباحثی در این باره از سوی آنها طرح شده است.
دکتر رضا تقی پور، نماینده مردم تهران در مجلس طی یادداشتی در این باره می‌نویسد: «در حالی رهبر معظم انقلاب اسلامی سال 99 را به عنوان سال «جهش تولید» اعلام کردند، که متاسفانه کشور در زمینه بهبود مناسبات تولید و گسترش صنایع و تولیدات دچار ضعف جدی بوده و گزارش‌های داخلی و بین‌المللی نیز به عنوان مؤیدی بر این مطلب، به ضعف‌های کشور در این حوزه اشاره دارد. از این میان می‌توان به رتبه پائین ایران در «شاخص جهانی کسب و کار» و همچنین گزارش «پایش مؤلفه‌های محیط کسب و کار» که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه شده است اشاره کرد.»
او در ادامه تصریح می‌کند: «برای سنجش میزان موفقیت دستگاه‌ها درخصوص جهش تولید، نیازمند شاخص‌هایی هستیم تا عملکرد دستگاه‌ها را در این حوزه به خوبی نشان دهند. این شاخص‌ها لازم است شاخص‌های خروجی (نتایج) باشند و نه شاخص‌های فرآیندی (روش حصول)، بدین معنا که خروجی نهایی مد نظر بوده و روش حصول آن در اختیار دستگاه و با توجه به ظرفیت‌های قانونی آن است.»
عملکرد دستگاه‌ها در تحقق «جهش تولید»
دکتر جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم شیراز در مجلس هم در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان اظهار می‌دارد: « انتظار این بود که ما از مجموعه دستگاه‌های دولتی حرکت‌های سریع‌تر، جدی‌تر و عمقی‌تری را در جهت تنوع بخشیدن به تولید و افزایش حجم تولید شاهد باشیم. سال 99 با تعیین شعار سال از سوی رهبر معظم انقلاب امیدوار بودیم بتوانیم هم تغییرات ساختاری و هم تغییرات اساسی را در زمینه تولید داشته باشیم. علاوه‌بر این امیدوار بودیم وابستگی‌هایی که در زمینه‌های مختلف اقتصادی به خارج از کشور داریم را به حداقل برسانیم و بتوانیم نیازهای داخلی را خودمان تامین کنیم.»
او می‌افزاید: «در این زمینه حرکت‌هایی که در سال گذشته صورت گرفت در مجموع حرکت‌های بدی نبود اما در عین حال در حد انتظار هم نبود. مثلاً در طول سال گذشته تقریباً بحران‌های ارزی زیادی را در مقاطع مختلف پشت سر گذاشتیم و در اواخر سال تقریباً به یک وضعیت تثبیت شده‌ای رسیدیم. به نظر می‌رسد در این زمینه به هر حال تلاش‌ها در یک حدی قابل قبول است اما هنوز در برخی زمینه‌های ساده و اولیه مثل نظام توزیع، دولت نتوانست یک حرکت جدی و ساماندهی شده‌ای را داشته باشد.»
قادری می‌گوید: «همه دیدند در حالی که ما در تولید محصولات کشاورزی و سبد غذایی مردم کمبودی نداریم و این محصولات به وفور وجود دارد اما تفاوت قیمت مصرف‌کننده و پولی که در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد فاصله زیادی دارد و آسیب این موضوع به همه مردم وارد می‌شود.»
صنعت؛ مهم‌ترین پیشران جهش تولید
خودرو‌سازی، فولاد و پتروشیمی از جمله صنایعی هستند که در زمینه جهش تولید می‌توانند نقش ویژه‌ای ایفا نمایند.
قادری درخصوص عملکرد این صنایع در زمینه تحقق شعار سال 99 توضیح می‌دهد: « در زمینه خودرو آسیب‌های زیادی وجود دارد اما به هر حال با افزایش تولید در سال گذشته به وضعیت نسبتا بهتری دست یافتیم. درخصوص فولاد و پتروشیمی‌ها با افزایش تولیدی که اتفاق افتاد تقریبا وضع مان بهتر شد. در این دو حوزه جای کار بسیار بیشتری وجود دارد و سعی ما باید بر این باشد که در سال جدید بیشتر به سمت تولید محصولات نهایی برویم تا خام فروشی. درست است که منابع مالی و سرمایه درون کشور محدود است اما مسئولان اجرایی کشور می‌توانند با یک برنامه‌ریزی بهتر از همین منابع محدود با اولویت بندی استفاده‌های بیشتری در راستای تولید محصولات نهایی حاصل از صنعت فولاد و پتروشیمی‌ها و تکمیل زنجیره تولید محصول برای کشور به ارمغان بیاورند.»
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ادامه می‌دهد: «در بخش‌هایی مثل معدن یا صنعت تامین مواد غذایی و... کمتر به شرکت‌های دانش بنیان توجه شد و هنوز روش‌ها در این بخش‌ها روش‌های سنتی است. لذا جا دارد به این بخش‌ها با رویکرد جدیدی توجه بشود. اصلاً برای ما به عنوان کشوری که به دنبال تامین امنیت پایدار در کشور و منطقه هستیم، قابل قبول نیست که تامین مواد غذایی که اولیه‌ترین نیاز مردم است تحت تاثیر نوسانات ارزی قرار بگیرد. در بخش پزشکی هم علی‌رغم همه پیشرفت‌ها و درخششی که در جریان مسئله کرونا شاهد بودیم، جا داشت در زمینه تولید محصولات پزشکی مثل واکسن و... دولت نگاه حمایتی بیشتری از خود نشان می‌داد و در ادامه پیگیری سیاست جهش تولید حتما باید نگاه ویژه‌ای به این بخش صورت گیرد.»
او با اشاره به عملکرد ضعیف بخش‌هایی از کشور در زمینه تحقق شعار سال 99 تصریح می‌کند: «در بخش‌هایی مثل محیط زیست و برخی زیرساخت‌ها متاسفانه شاهد ضعف‌های بیشتری بودیم و امیدواریم در دولت جدیدی که امسال بر سر کار خواهد آمد فاصله بین پیشرفت‌های علمی و اقدامات عملی در کشور کاهش یابد و اقدامات عملی در همه بخش‌ها مبتنی بر یافته‌های علمی‌مان باشد.»
همه باید پاسخگو باشیم
نام‌گذاری شعار سال‌ها در حقیقت بیان راهبردها و اولویت‌ها از سوی رهبر فرزانه انقلاب است. همان‌گونه که انتخاب شعارهایی در سال‌های اخیر با محور و محتوای مسائل اقتصادی گواه و موید ضرورت توجه به مشکلات و چالش‌های پیش روی این حوزه و تقویت تولید داخلی است.
حجت‌الاسلام و‌المسلمین سید محمدرضا میرتاج‌الدینی در گفت‌وگویی اظهار می‌دارد: «باید همه دستگاه‌ها در حوزه قانونگذاری و اجرایی گزارش عملکرد خود در زمینه تحقق شعار سال گذشته «جهش تولید» و چگونگی تحقق شعار امسال به مردم ارائه کرده و بگویند برای عینیت بخشیدن به این شعار چه کار کرده‌اند. نهادها و دستگاه‌های مختلف اجرایی و قانونگذاری باید گزارشی از عملکرد خود در حوزه تصویب قوانین، اصلاح شیوه‌ها و میزان تاثیرگذاری اقدامات را به مردم گزارش دهند.»
او ادامه می‌دهد: «در حوزه عملکردی بخش خصوصی باید گفت، با وجود اعمال تحریم‌ها، اما با تقویت تولید داخلی و بومی‌‌سازی برخی از کالاها در داخل کشور بسیاری از تهدیدها به فرصت تبدیل شد.»
نایب‌رئیس‌فراکسیون انقلاب اسلامی مجلس شورای اسلامی با اشاره به تلاش‌های صورت گرفته در عرصه اجرایی و دستگاه‌های دولتی در زمینه تحقق شعار سال می‌گوید: «با این وجود گاه برخی شعارها در بین راه فراموش شده و بعضی خود تحریمی‌ها در تعارض و تضاد با شعار است. در سالی که جهش تولید نام گرفت، واردات مواد اولیه واحدهای تولیدی ماه‌ها در گمرک‌ها ماند و دولت بسیار دیر از خواب بیدار شد و از این جهت نمی‌توان عملکرد دولت را مطلوب ارزیابی کرد.»
تبدیل تهدید تحریم به فرصت
به اذعان بسیاری از کارشناسان اقتصادی، مزیت تحریم‌ها و فشارهایی که از خارج کشور متوجه ما بود این است که به داخلی سازی محصولات کمک می‌کند و تقاضاها را به سمت داخل می‌کشاند و ما باید از این فرصت استفاده بیشتری ببریم.
قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در این باره می‌گوید: «در همه این حوزه‌ها فعالیت‌هایی که در سال گذشته صورت گرفت قابل تحسین است اما به هیچ وجه کامل نیست و انتظارها بیش از این‌هاست. چرا که ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد بیش از خروجی‌هایی است که ما شاهد آن هستیم. لذا در زمینه بومی کردن دانش فنی در سال گذشته جا داشت جدیت بیشتری به خرج می‌دادیم و از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان استفاده بیشتری می‌کردیم و در شرایطی که به علت تحریم‌ها نگاه‌ها بیشتر به ظرفیت‌های داخلی است، باید از این فرصت استفاده بیشتری می‌شد و دولت حمایت بیشتری از این بخش‌ها صورت می‌داد.»
نماینده شیراز در مجلس درخصوص عملکرد مجلس در بودجه برای توجه بیشتر به مسئله تولید توضیح می‌دهد: «سال99 مجلس در زمینه حمایت بیشتر از شرکت‌های دانش بنیان، کاهش مالیات‌های بخش تولید و توجه به رشد اقتصادی مبتنی بر عدالت اجتماعی گام‌های خوبی برداشته است. همه این اقدامات نشان دهنده عزم مجلس برای ادامه حمایت جدی از بخش‌های مختلف تولیدی در کشور است که نمود آن در جزئیات بودجه سال 1400 کاملا قابل مشاهده است.»
برایند نظر بسیاری از دلسوزان و دغدغه‌مندان انقلاب درخصوص لزوم توجه بیشتر به سیاستگذاری‌های کلی هر سال که از سوی رهبر معظم انقلاب در قالب تعیین «شعار سال» صورت می‌گیرد این است که از دو منظر باید به شعار سال و تحقق آن در طول سال نگریست.
اول آنکه همه مسئولان در بخش‌های مختلف کشور و آحاد جامعه باید خود را مخاطب شعار تعیین شده از سوی رهبری بدانند و به‌اندازه ظرفیت، مسئولیت و توان خود در راستای تحقق آن تلاش کنند.
دوم آنکه علاوه بر احساس مسئولیت همه، لازم است ساز و کاری هم از سوی یک نهاد مستقل و یا درون هر نهادی ایجاد شود تا بتوان ارزیابی دقیق‌تری از میزان تحقق شعار در پایان هر سال داشت. این مهم مستلزم هم افزایی مسئولان کلان کشور در عالی‌ترین سطوح و به طور ویژه در سطح سران قوای سه‌گانه می‌باشد.