دکتر ابراهیم کارخانه‌ای*  

به بهانه پنجمین سالگشت تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی - در ماه‌های پایانی سال ۹۳ که مهلت ۶ ماهه برای کسب توافق نهایی برجام برای سومین بار تمدید شده بود، آمریکایی‌ها به شدت بر فشارها و فریبکاریهای خود افزوده بودند و تهدید می‌کردند که اگر جمهوری اسلامی ایران زیر بار خواسته‌های آنها نرود تحریم‌های جدیدی علیه جمهوری اسلامی ایران وضع خواهند کرد! از طرفی در بحران مذاکرات گهگاه خبرهای ناگواری نیز به بیرون درز پیدا می‌کرد که آمریکایی‌ها در صددند با فریبکاری و فشار تعداد سانتریفیوژهای فرآیند غنی‌سازی را در حد حیات نباتی کاهش دهند! جهت مقابله با این تهدید‌ها و زیاده خواهی‌های آمریکا تصمیم گرفتم طرحی را تقدیم مجلس نمایم که بر اساس آن در صورت وضع هر نوع تحریم جدید، توافقنامه اولیه ژنو مورخ 1392/9/3 کان لم یکن تلقی گردد و کلیه فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در هر سطحی از سرگرفته شود.
در این رابطه مشورت‌های لازم را با نمایندگان و دیگر صاحبنظران انجام دادم طرح فوق در قالب یک ماده واحده و در هفت بند و یک تبصره تهیه و با امضای ۲۲۰ نماینده در تاریخ 1‍393/11/11 در صحن علنی مجلس شورای اسلامی اعلام وصول گردید. دو روز بعد، شب هنگام از دفتر ریاست محترم مجلس شورای اسلامی تماس گرفتند و گفتند با آقای دکتر لاریجانی صحبت کنید ایشان در صحبت هایشان تأکید کردند که خودتان را فردا برای دفاع از طرح «الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌ای ملت ایران» آماده کنید و پیگیری کنید که فردا صبح نسخه چاپ شده در صحن علنی در بین نمایندگان توزیع گردد.
فردای آن روز در ابتدای صبح از طریق اداره کل قوانین پیگیری لازم را انجام دادم، طرح مذکور به موقع در صحن علنی در بین نمایندگان توزیع گردید. در اثنای جلسه آقای دکتر لاریجانی اعلام کردند که من از فوریت طرح پیشنهادی دفاع کنم، با توجه به اینکه از شب قبل در جریان دفاع از طرح قرار گرفته بودم دفاع محکم و جامعی از طرح به عمل آوردم که فوریت آن با رای قاطع نمایندگان به تصویب رسید و انعکاس بسیار گسترده‌ای نیز در سطح رسانه‌های داخلی و خارجی پیدا کرد.
تصویب فوریت طرح باعث شد که آمریکایی‌ها از اعمال تحریم‌های جدید که برای فشار بیشتر بر تیم مذاکره‌کننده طراحی شده بود عقب‌نشینی کنند ولی فریبکاری آنها برای تحمیل نظرات خود همچنان ادامه داشت! اگر چه اصلاح مفاد طرح پس از عقب‌نشینی آمریکایی‌ها بر اساس مقتضیات جدید می‌توانست پشتوانه‌ای محکم برای تیم مذاکره‌کننده در برابر زیاده خواهی‌های آمریکا باشد ولی متأسفانه طرح در کمیسیون امنیت ملی علیرغم پیگیریهای فراوان حدود سه ماه متوقف گردید.
به نظر می‌آمد تصویب این طرح علاوه‌بر پیام به آمریکایی‌ها، با توجه به ورود مستقیم ریاست محترم مجلس در تصویب طرح، پیامی هم به دولت بود که اگر دولت بخواهد توافق نامه به پیش برود باید با مجلس همراه باشد! سرانجام پس از فراز و فرود تهدیدها، دور بعدی مذاکرات در فروردین ماه ۱۳۹۴ در لوزان از سر گرفته شد و به انتشار بیانیه مشترک ایران و نماینده عالی اتحادیه منجر گردید. اگرچه مفاد بیانیه غیر منتظره بود ولی انتشار هدفمند و برنامه‌ریزی شده FACT SHEET (گزاره برگ) آمریکایی‌ها از مفاد توافقات به قدری یک جانبه بود که حتی اعضای تیم مذاکره‌کننده از تایید آن طفره رفتند و آنرا نظر آمریکایی‌ها اعلام ‌کردند.! پس از این مرحله بود که مقام معظم رهبری فرمودند که نظرات منتقدان هم از رسانه‌ها منعکس شود تا مسائل بررسی شود و از نظرات دلسوزانه و دقیق منتقدین نیز استفاده شود و بر همین اساس برای اولین بار نظرات منتقدان هم در صدا و سیما منعکس گردید.
علیرغم آنکه تیم مذاکره‌کننده به ظاهر مفاد فکت شیت آمریکایی را تایید نمی‌کرد و آن را ساخته و پرداخته آمریکایی‌ها می‌دانست ولی هیچگاه علیرغم اصرار شدید مجلس و منتقدین، حقایقی از خلاصه مذاکرات را تحت عنوان فکت شیت تیم مذاکره‌کننده ایرانی منعکس نگردید!!
اینجانب از باب تأکید بر خواسته‌های منتقدین و رهنمود‌های مقام معظم رهبری خلاصه‌ای را به عنوان دیدگاه رئیس‌کمیته هسته‌ای مجلس تحت عنوان فکت شیت ایرانی منتشر کردم که با استقبال رسانه‌های منتقد مواجه گردید؛ لیکن کاهش غیرمترقبه بیش از ۱۹ هزار سانتریفیوژ به حدود ۱۳ هزار و انتقال بیش از ده تن اورانیوم غنی شده به خارج از کشور، بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک که بیش از ۸۵ درصد عملیات فنی و مهندسی خاتمه یافته بود، نابود کردن محفظه قلب راکتور اراک، تبدیل دژ مستحکم فردو به آزمایشگاهی که طی ۱۵ سال حتی یک گرم اورانیوم نیز به آنجا وارد نشود، محدودیت‌های شدید در تحقیق و توسعه، ممنوعیت ساخت سانتریفیوژهای نسل جدید و استفاده از سانتریفیوژهای نسل قدیم به مدت ۱۰ سال، اجرای پروتکل الحاقی و امکان ورود بازرسان آژانس به اماکن نظامی و بسیاری موارد دیگر که در فکت شیت آمریکایی‌ها آمده بود چیزی نبود که مردم و منتقدین انتظار آن را داشته باشند!
انتشار این موارد از سوی آمریکایی‌ها که بعدا علیرغم عدم تائید تیم مذاکره‌کننده همه مفاد آن در برجام تائید شد، فضای نامناسبی را در مجلس و افکار عمومی نخبگان و منتقدین به وجود آورد.
با توجه به این زیاده خواهی‌های آمریکایی‌ها، اصلاح و تصویب طرح پیشنهادی «الزام دولت به حفظ دستاورد‌ها و حقوق هسته‌ای ملت ایران»، یک ضرورت حتمی بود ولی متاسفانه کمیسیون امنیت ملی باز هم به هر دلیلی از بررسی آن طفره می‌رفت! تا اینکه در نهایت با پیگیری شدیدی که به عمل آمد؛ در تاریخ ۱۹/ ۳ /۱۳۹۴ با اصلاحات اساسی در کلیات طرح، در قالب یک ماده واحده و سه بند و یک تبصره در کمیسیون به تصویب رسید و بر اساس آن مقرر گردید که کلیه تحریم‌ها و قطعنامه‌های شورای امنیت در روز توافق بطور همزمان لغو و ورود آژانس به اماکن نظامی، امنیتی و حساس غیر هسته‌ای و نیز دسترسی آژانس به زنجیره تامین و تولید و اسناد و دانشمندان ممنوع اعلام گردد و هر گونه محدودیتی در تحقیق و توسعه نیز ممنوع گردد!
علیرغم آنکه مصوبه مذکور در تاریخ 1394/3/23 چاپ و در صحن علنی توزیع و در دستور کار مجلس قرارگرفت ولی متأسفانه در اقدامی غیر عادی طرح از دستور کار مجلس خارج شد و بعد با همان شماره چاپ و با مفاد اصلاحی دیگری در تاریخ 1394/3/26 مجددا» در صحن علنی توزیع و در اختیار نمایندگان قرار گرفت که متاسفانه علیرغم فشارهای پشت پرده طرح مذکور نیز از سوی رئیس‌مجلس اجازه طرح پیدا نکرد! تا اینکه در پی اعتراض شدید منتقدین مبنی بر لزوم بررسی طرح، سرانجام با چند ماه تأخیر در جهت همگامی با دولت، به ناچار در همان جلسه و با اصلاحات محدودی در طرح جدید، جزئیات آن در جلسه مورخ 1394/4/2 به شرح ذیل به تصویب نمایندگان رسید:
ماده واحده- در راستای صیانت از منافع ملی و رعایت مقررات پادمان معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، هرگونه نتایج مذاکرات هسته‌ای با کشورهای ۱+۵ در صورتی معتبر است که الزامات زیر به صورت شفاف رعایت شود:
۱- لغو تحریم‌ها باید به طور یکجا و کامل در متن توافقنامه درج شده و در روز آغاز اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران انجام شود.
۲- آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب توافقنامه پادمان مجاز به انجام نظارت‌های متعارف از سایت‌های هسته‌ای است و دسترسی به اماکن نظامی امنیتی و حساس غیرهسته‌ای،اسناد و دانشمندان ممنوع است و باید مصوبات شورای عالی امنیت ملی رعایت شود.
۳- هیچ محدودیتی برای کسب دانش و فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای و تحقیق و توسعه پذیرفته نیست و باید مصوبات شورای عالی امنیت ملی رعایت شود.
لیکن علیرغم آن همه دشواری‌ها بر سر راه تصویب این قانون که چیزی جز دفاع از دستاوردهای هسته‌ای و حقوق ملت ایران نبود؛ در کمال شگفتی در تاریخ 1394/4/23 که متن برجام منتشر گردید، هیچ اثری از مصوبه مذکور در توافق نامه مشاهده نشد !! این در حالی بود که دولت آمریکا به شدت به مصوبات کنگره پایبند بود و بر همین اساس تیم مذاکره‌کننده آمریکایی با توجه به مصوبه کنگره لغو تحریم‌ها را نپذیرفت و به تعلیق موقت ۱۲۰ و ۱۸۰ روزه تحریم‌ها اکتفا کرد! و در مقابل چشم پوشی دولت و تیم مذکره‌کننده از مصوبات مجلس، منجر به خسارت محض و باقی ماندن تحریم‌ها گردید!
در حالی که اگر تیم مذاکره‌کننده ایرانی مانند طرف آمریکایی که مصوبه کنگره را خط قرمز مذاکرات اعلام کرده بودند بر مصوبه مجلس شورای اسلامی که به تائید شورای نگهبان رسیده بود توجه می‌کردند و خطوط قرمز رهبری معظم انقلاب را لحاظ می‌کردند یقیناً سرنوشت برجام به گونه دیگری رقم می‌خورد و شاهد وضعیت اسفبار کنونی نبودیم.
___________________________
*رئیس‌کمیته هسته‌ای مجلس نهم