محمدرضا مرادی
اتحادیه عرب در 22 مارس 1945  اعلام موجودیت کرد و بر این مبنا شکل گرفت که از منافع کشورهای عربی دفاع کند. مبانی تاسیس اتحادیه عرب در سال ۱۹۴۵ پیشنهادهایی بود که مصر مطرح کرد. ۷ کشور عربی، یعنی مصر، عربستان، عراق، سوریه، لبنان، یمن و اردن با امضای پیمانی مبتنی بر این پیشنهادها بنیانگذار اتحادیه عرب شدند. در این پیمان پیوستن سایر دول عرب به اتحادیه پیش‌بینی شده بود، بدین‌ترتیب دیگر کشورهای عرب که بعد از جنگ جهانی دوم به استقلال رسیدند، یکی بعد از دیگری به اتحادیه پیوستند. درحال حاضر اتحادیه عرب شامل ۲۲ کشور عرب از آسیا و آفریقا می‌شود. درسال ۱۹۵۰ یک قرارداد دفاع متقابل شبیه قرارداد دفاعی ناتو نیز بین دولت‌های عضو اتحادیه به امضا رسید که بر مبنای آن حمله به هر یک از اعضا حمله به تمام اعضا تعبیر می‌شود.
در اساسنامه این اتحادیه درخصوص اهداف شکل‌گیری این اتحادیه بر افزایش همبستگی دولت‌های عربی و همکاری در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... تأکید شده است.  در اهداف شکل‌گیری این اتحادیه همچنین بر اصل مهم دیگر از جمله آزادی از سلطه بیگانگان و رسیدن به وحدت در بین اعضای این کشورها مورد تأکید قرار گرفته است.
در موضوع سیاست خارجی اعضای اتحادیه عرب بر حمایت از مسئله فلسطین موضع سفت و سختی داشته و برای قدس و سرزمین فلسطین قداست خاصی قائل بودند و از آرمان ملت فلسطین در دفاع از رژیم صهیونیستی نیز کاملاًً حمایت می‌کردند  و کشورهایی که از این مواضع تعیین شده تخطی می‌کردند مجازات سختی برایش در نظر گرفته می‌شد. به‌عنوان نمونه تاریخی در این‌باره می‌توان به امضای معاهده کمپ دیوید‌ اشاره  کرد که پس از موافقت ننگین کمپ دیوید بین مصر و رژیم صهیونیستی این کشورها تصمیم گرفتند که مقر این اتحادیه را از قاهره به تونس منتقل کنند و مصر را نیز از اتحادیه عرب اخراج کردند گرچه قاهره بعداً تلاش کرد که روابطش با کشورهای عربی را بهبود بخشد و در اواخر دهه 1980 بار دیگر به اتحادیه عرب بازگشت و مقر این اتحادیه نیز پس از این امر در 31 اکتبر 1990 بار دیگر به مصر انتقال یافت.  
اما اتحادیه عرب هرچه به هزاره سوم میلادی نزدیک شده ناکارآمدی خود را بیشتر نشان داده است. ناكامی‌در حل و فصل بحران عراق و كویت كه منجر به حمله رژیم صدام و‌ اشغال كویت در اوایل دهه 1990 شد، وابستگی اعضای این سازمان به آمریكا كه استقلال موضع‌گیری‌ها و اقدامات آنها را زیر سؤال می‌برد، روابط پشت پرده یا آشكار بیشتر دولت‌های عربی مانند عربستان، مصر، قطر، امارات متحده عربی و... با اسرائیل، عدم حمایت از لبنان در جنگ و تجاوز 33 روزه رژیم صهیونیستی در سال 2006، سكوت در مقابل كشتار فلسطینیان بی‌گناه در غزه در جنگ‌های مختلف مانند 22 روزه و 8 روزه، سیاست‌های متضاد در قبال قیام مردمی بحرین و حمایت از سركوب مردم توسط رژیم آل خلیفه و توجیه اقدامات این رژیم برای حفظ امنیت خاندان حاكم بر این كشور، حمایت از بمباران‌های عربستان در یمن كه موجب كشته و زخمی‌شدن هزاران نفر از زنان، كودكان و غیرنظامیان بی‌گناه شده در كارنامه اتحادیه عرب ثبت شده است.
موضع‌گیری متضاد و متعارض در بحران داخلی سوریه و تعلیق سوریه از این اتحادیه، بر خلاف فلسفه و اساسنامه این اتحادیه كه هرگونه دخالت در امور داخلی كشورها را ممنوع كرده است، موجب شده كه این اتحادیه در رسیدن به هدف اصلی خود كه ایجاد صلح و اتحاد در كشورهای عربی بوده است با ناكامی‌ مواجه شود.
اما اوج ناکارآمدی این اتحادیه در ارتباط با توافق عادی‌سازی روابط بین امارات و رژیم صهیونیستی رقم خورده است. طرح صلح عربی ابتکار ملک عبدالله پادشاه عربستان در نشست سال 2002 بیروت در زمان ولیعهدی بود که طبق آن توافق شد در صورت عقب‌نشینی اسرائیل از سرزمین‌های‌ اشغالی سال 1967، حل عادلانه موضوع بازگشت پناهندگان فلسطینی و تشکیل کشور مستقل فلسطین به پایتختی قدس شریف، کشورهای عربی نیز رژیم صهیونیستی را به رسمیت بشناسند. امارات به صراحت از این طرح تخطی کرده و بدون استیفای حقوق مردم فلسطین اسرائیل را به رسمیت شناخته است. در برابر این اقدام امارات، اتحادیه عرب نه تنها موضعی مخالف اتخاذ نکرده بلکه طرح تشکیلات خودگردان فلسطین مبنی بر محکومیت این عادی‌سازی روابط را نیز از دستور کار خارج کرده است. این مسئله باعث شده تا بسیاری از گروه‌های اسلامی اعلام کنند که عمر اتحادیه عرب به پایان رسیده و باید آن را دفن کرد.
در حقیقت اتحادیه عرب که 75 سال پیش با رویای همگرایی در جهان عرب و دفاع از حقوق مردم عرب تشکیل شده اکنون به یک نهاد ناکارآمد تبدیل شده که  حتی بر خلاف منافع کشورهای عربی نیز حرکت می‌کند. علت این مسئله به تأثیر اعضای قدرتمند این اتحادیه مانند مصر، عربستان و امارات بر روی سایر اعضا برمی‌گردد. این سه کشور عملاً از عادی‌سازی روابط با اسرائیل حمایت کرده و دیگر کشورهای این اتحادیه نیز به تابعی از تصمیمات آنها تبدیل شده‌اند. زمانی که در نشست اخیر اتحادیه عرب از 22 کشور عربی تنها 2 کشور آن هم  سومالی و دولت مستعفی یمن با طرح امارات مبنی بر عادی‌سازی روابط با اسرائیل مخالفت می‌کنند و حتی کشورهایی مانند عراق و لبنان نیز تنها موضع بی‌طرفانه اتخاذ می‌کنند، باید بر اتحادیه عرب مرثیه خواند.