سیره امامان(ع) در شب قدر(پرسش و پاسخ)
پرسش:
در شب‌های قدر پیامبر گرامی اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) با چه سبک و سیاقی به عبادت می‌پرداختند و سیره عملی آنان چگونه بود؟
پاسخ:
شب قدر در فرهنگ قرآن و روایات از جایگاه والا و عظیمی برخوردار است، تا آنجا که شب قدر در قرآن برابر با هزار ماه دانسته شده و شب نزول قرآن، و شب تعیین تقدیرات یکسال و شب مبارک معرفی شده است و در روایات هم تعبیرات مکملی از شب قدر آمده است، همچون شب بخشیده شدن گناهان و اینکه هرکس در آن شب بخشیده نشود، مورد نفرین خدا واقع می‌شود (بحارالانوار، ج 94، ص 80)
همچنین پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: هرکس از شب قدر محروم گردد، از تمامی خیرات بی‌نصیب شده است. (کنزالعمال، ج 8، ص 534). اینک در چند محور سیره آن بزرگواران را به نحو اجمال مطرح می‌کنیم:
1- عبادت و شب زنده‌داری (احیا)
پیامبرگرامی(ص) نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع می‌کرد و به عبادت می‌پرداخت. امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: رسول خدا(ص) (این چنین بود که) رختخوابش را جمع می‌کرد، و کمربند (همت برای عبادت) را در دهه آخر ماه رمضان محکم می‌بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می‌داشت، و بر روی خواب رفتگان در آن شب آب می‌پاشید (تا از درک شب قدر و درک شب زنده‌داری محروم نشوند).(بحارالانوار، ج 95، ص 10)
حتی در شب‌های بارندگی در حالی که مسجد مدینه سقف نداشت، عبادت و شب‌زنده‌داری را ترک نمی‌کرد، و دیگران را با رفتار خویش وا می‌داشت که در همان گل و باران بیدار باشند و نماز گزارند. (همان)
روش حضرت فاطمه(س) این بود که هیچ فردی از خانواده خویش را نمی‌گذاشت در آن شب (23) بخوابد و (مشکل خواب) آنها را با کمی غذا و آمادگی در روز درمان می‌نمود و می‌فرمود: کسی که از خیر (و برکت) آن شب محروم شود، (از همه خیرات) محروم می‌گردد. (همان، ج 94، ص10).
سایر امامان نیز همین سیره را داشتند و شب قدر را احیا می‌گرفتند و به شب زنده‌داری می‌پرداختند.
2- حضور در مسجد
از جمله مسائل مشترک میان معصومان(ع) که نسبت به آن حساسیت ویژه نشان می‌دادند، حضور در مسجد در شب قدر است. پیامبر گرامی(ص) در دهه سوم ماه مبارک رمضان، شب و روز در مسجد معتکف بود. (همان، ص 7)
3- مراسم قرآن سرگرفتن
یکی دیگر از اعمال شب قدر که در سیره معصومان دیده می‌شود، مراسم قرآن سرگرفتن است. امام صادق(ع) فرمود: برای سه‌شب (لیالی قدر) قرآن کریم را مقابل خود قرار دهید و آن را بگشایید و بخوانید: اللهم انی اسئلک... (همان)
4- برپایی نماز جماعت
از جمله عباداتی که موکداً در اسلام بر آن سفارش شده مخصوصاً در ماه مبارک رمضان، برپایی نماز جماعت است. پیامبر گرامی(ص) و یاران او و دیگر معصومان(ع) در سخت‌ترین شرایط نماز جماعت شب قدر را ترک نمی‌کردند، علی(ع) می‌فرماید: شب بیست و سوم در حالی که باران شدیدی آمده بود، و مسجد مدینه را گل و آب فرا گرفته بود،رسول خدا(ص) ما را به نماز (جماعت) وا می‌داشت، آنگاه فرمود: پس رسول خدا(ص) با ما نماز (جماعت) خواند، در حالی که نوک بینی حضرت در گل (فرو رفته) بود. (بحارالانوار، ج 95، ص 10)
5- افطاری دادن و اطعام نمودن
از اعمالی که در ماه رمضان مورد تأکید قرار گرفته، افطاری دادن به دیگران است. ابوشیخ ابن حیان، از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده که حضرت فرمود: کسی که با مالی که از راه حلال به دست آورده، در ماه رمضان روزه‌داری را افطار دهد، در تمام شب‌های رمضان فرشتگان بر او درود می‌فرستند، و جبرئیل در شب قدر با وی مصافحه می‌کند، و هر کس جبرئیل با او مصافحه کند، قلبش نرم و اشک چشمش زیاد شود. (الترغیب و الترهیب، ج 2، ص 95) سایر معصومین (ع) نیز همین سیره را در ماه رمضان و شب‌های قدر دنبال می‌کردند.