آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان بوشهر
آشتیکنان یکی از آداب وسنتهای مردم مؤمن استان بوشهر درماه مبارک رمضان است که ریشه در فرهنگ غنی و اصیل اسلامی، این شهر دارد.
یکی از رسوم پسندیده مردم استان بوشهر قبل از فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسم آشتیکنان است و عقیده بر این است که اگر کسی روزه بگیرد و از بستگان یا برادران دینی خود کدورتی به دل داشته باشد، روزههایش قبول درگاه خداوند نیست.
این رسوم در همه شهرها و روستاها وجود دارد و افراد قبل از فرارسیدن ماه مبارک رمضان، کدورتها را کنار گذاشته و دل را صاف نموده و با صفای دل به استقبال ماه مبارک و میهمانی خداوند میروند.
در گذشته دربوشهر و روستاهای آن از شب اول ماه رمضان دو نفر به نام «دمدم سحری» برای بیدار کردن مردم از نیمه شب تا نزدیک سحر در کوی و برزن به راه میافتادند. یکی از این دو، «دمام» بزرگی به گردن انداخته و دیگری در حالی که چراغ دریایی در دست داشت او را همراهی میکرد.
آنکه دمام به گردن داشت با چوب محکم به دمام میکوبید و هر دو با صدای بلند میگفتند: «یا ماه رمضان مقدمت مبارک» و مردم را از خواب بیدار میکردند.
اما امروزه زنگ ساعت، متداولترین وسیلهای است که از آن برای بیدار شدن در سحر استفاده میکنند.
غیر از این دو مورد، کوبیدن به دیوار همسایه و یا به صدادرآوردن زنگ در یا تلفن و همچنین صدای مناجات از بلندگوهای گلدستههای مساجد از دیگر روشهای بیدارشدن در سحر بود.
غذاهای افطاری اغلب ساده است و روزهداران از خوردن غذاهای سنگین پرهیز میکنند.
در بنادر بوشهر، گناوه، دیر و شهرستان برازجان و روستاهای آن هر سال در شب پانزدهم (شب ولادت امام حسن مجتبی علیهالسلام) که به آن «نیمه برات» میگویند به یاد مردگان خود خیرات میدهند.
آنهایی که استطاعت مالی دارند مستحقان را افطاری میدهند و به این افطاری «نیمه براتی» میگویند.
اما مهمترین مراسم درشب پانزدهم ماه مبارک یعنی شب نیمه براتی رسم «گری گشو» است. اغلب خانوادههایی که کودکان کمتر از یکسال دارند به شکرانه سلامتی کودکشان در این رسم شرکت میکنند و از چند روز قبل از نیمه رمضان به تهیه تدارکات این رسم میپردازند.
مقداری آجیل که شامل گندم برشته، تخم هندوانه بو داده، نخودچی، بادام، کشمش و شیرینی است تهیه میکنند.
اگر رمضان در فصل زمستان باشد مقداری بنک هم به آجیل اضافه کرده و در انتظار نیمه ماه رمضان میمانند. از طرف دیگر شب پانزدهم ماه بچههای هر محله از مادرانشان کیسههایی میگیرند و به «گری گشو» میروند.
این مراسم بعد از افطار آغاز میشود و تا پاسی از شب ادامه مییابد. هر گروه یک نفر را به عنوان «سلار» یا سالار انتخاب میکند که کارش رهبری گروه است. به درهر خانهای که میرسند سلار در را میکوبد و با صدای بلند میگوید «گری گشو» بچهها هم جواب میدهند: «سر ته بشو پی آرد شو» و این جمله را آنقدر تکرار میکنند و به در میکوبند تا صاحبخانه در را بگشاید و مشتی از آجیلی که تهیه کرده در کیسه هر کدام از بچهها بریزد، بچهها هم به عنوان تشکر و دعای خیر میگویند «خونهای گچی، پر همه چی» و از خانه دور میشوند.دربندر بوشهر و دیگر بنادر خلیجفارس، برازجان و روستاهای دشتی به فطریه «سرروزه» میگویند.سرروزه جو یاگندم یا خرما یا آرد و یا پول است که از قبل آماده کرده تا صبح عید فطر به فرد مستحقی بدهند.
در این مناطق هم اگر مرد خانوادهای دستش تنگ باشد، ظرف مسی بزرگی را در این چند روزه پیش آخوند ده میبرد تا روی ظرف بخواند و نیت میکند که این ظرف در عوض سر روزه گرو بماند، آنگاه ظرف را به خانه میآورد و در گوشهای میگذارد و به کار نمیگیرند تا زمانی که سر روزه را تهیه کنند و به مستحقش بدهند و ظرف را از گرو درآورند.
یکی از مراسم جالب توجه دراین استان در روز عید فطر رفتن به منازل خانوادههایی که در طول سال گذشته فردی را از دست دادهاند، است.
در این روز خانوادههایی که در طول سال فردی از آنها از دنیا رفته است، عید تهلو (تلخ) دارند. پس از پایان نماز عید، کلیه افراد محل به خانه بازماندگان متوفی میروند و با خواندن فاتحه یاد او را گرامی میدارند و با چای و شیرینی از آنها پذیرایی میگردد.
تا قبل از ظهر به تمام خانههایی که درآنها عید تهلو برگزار می باشد میروند، تشکیل مجلس عید تهلو برای هر خانوادهای که عزیزی را از دست داده، الزامی است.در بندر گناوه مراسم فاتحهخوانی در تکایا و مساجد برگزار میشود، در این روز در بسیاری از تکایا و مساجد شهر مراسم روضهخوانی و فاتحهخوانی برقرار میباشد.همچنین در این روز کسانی که اقدام به مراسم دمدم سحری میکردند، پس از اقامه نماز برای گرفتن اجرت به همه خانههای محل سر میزنند.