ریشه‌یابی چالش‌های معیشتی مردم- بخش پایانی
میدان‌داری جوانان مؤمن و تازه‌نفس در گام دوم انقلاب
رضا الماسی
در بخش اول این گزارش به بررسی علل توقف و ناکامی‌های اقتصادی در یک دهه اخیر پرداختیم و با استفاده از نظرات کارشناسان سیاسی و اقتصادی، ریشه تمام مشکلات و چالش‌های کشور را در نوع نگاه مسئولان به مسائل یافتیم. اینک ناظر به آینده درصدد آنیم تا دریچه‌های برون رفت از وضعیت کنونی را واکاوی کرده و به جنبه‌های مختلف این مسئله بپردازیم.
جملات کلیدی بیانیه گام دوم در خصوص رویکرد صحیح برای پیشبرد انقلاب و تسریع در رسیدن به اهداف و آرمان‌ها از این قرار است که رهبر انقلاب در چند فراز از آن تقابل این دو نگاه را با رجوع به تجارب تاریخی ملت ایران شفاف می‌نمایند.
ایشان در این بیانیه می‌نویسند: «محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است؛ کشور و ملّتی مستقل، آزاد، مقتدر، باعزّت، متدیّن، پیشرفته در علم، انباشته از تجربه‌هایی گران‌بها، مطمئن و امیدوار، دارای تأثیر اساسی در منطقه و دارای منطق قوی در مسائل جهانی، رکورددار در شتاب پیشرفت‌های علمی، رکورددار در رسیدن به رتبه‌های بالا در دانش‌ها و فنّاوری‌های مهم از قبیل هسته‌ای و سلّول‌های بنیادی و نانو و هوافضا و امثال آن، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعی، سرآمد در انگیزه‌های جهادی میان جوانان، سرآمد در جمعیّت جوان کارآمد، و بسی ویژگی‌های افتخارآمیز دیگر که همگی محصول انقلاب و نتیجه جهت‌گیری‌های انقلابی و جهادی است. و بدانید که اگر بی‌توجّهی به شعارهای انقلاب و غفلت از جریان انقلابی در برهه‌هایی از تاریخ چهل‌ساله نمی‌بود -که متأسّفانه بود و خسارت‌بار هم بود- بی‌شک دستاوردهای انقلاب از این بسی بیشتر و کشور در مسیر رسیدن به آرمان‌های بزرگ بسی جلوتر بود و بسیاری از مشکلات کنونی وجود نمی‌داشت.»
رهبر انقلاب در فراز دیگری از بیانیه تاکید می‌فرمایند: «برای همه‌چیز می‌توان طول عمر مفید و تاریخ مصرف فرض کرد، امّا شعارهای جهانی این انقلاب دینی از این قاعده مستثنا است؛ آنها هرگز بی‌مصرف و بی‌فایده نخواهند شد، زیرا فطرت بشر در همه عصرها با آن سرشته است. آزادی، اخلاق، معنویّت، عدالت، استقلال، عزّت، عقلانیّت، برادری، هیچ یک به یک نسل و یک جامعه مربوط نیست تا در دوره‌ای بدرخشد و در دوره‌ای دیگر افول کند. هرگز نمی‌توان مردمی را تصوّر کرد که از این چشم‌اندازهای مبارک دل‌زده شوند. هرگاه دل‌زدگی پیش آمده، از روی‌گردانی مسئولان از این ارزش‌های دینی بوده است و نه از پایبندی به آنها و کوشش برای تحقّق آنها.»
پایبندی یا روی گردانی مسئولان نسبت به ارزش‌های دینی، کلید واژه مهمی است که می‌توان آن را شاه کلید اصلی تحلیل وضع موجود دانست و راهکار برون رفت از آن را باید در این حوزه جستجو کرد. آراء کارشناسان متعددی بر این مطلب صحه می‌گذارد که علاوه بر اهمیت پایبندی یا روی‌گردانی مسئولان نسبت به ارزش‌های دینی، روحیه نشاط و جوانی بدنه کارگزار کشور نیز برای حل معضلات مردم لازم و ضروری است.
رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم از جوانان مطالبه می‌کنند: «راه طی‌شده فقط قطعه‌ای از مسیر افتخارآمیز به سوی آرمان‌های بلند نظام جمهوری اسلامی است. دنباله این مسیر که به گمان زیاد، به دشواریِ گذشته‌ها نیست، باید با همّت و هشیاری و سرعت عمل و ابتکار شما جوانان طی شود. مدیران جوان، کارگزاران جوان، اندیشمندان جوان، فعّالان جوان، در همه میدان‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین‌المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویّت و عدالت، باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیّت دهند، از تجربه‌ها و عبرت‌های گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه انقلابی و عمل جهادی را به کار بندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته اسلامی بسازند.»
دکتر محمد جواد لاریجانی فعال و کارشناس مسائل سیاسی پس از انتخابات سال 96 در تحلیلی از نتایج آن می‌گوید: «نتیجه‌ای که اصولگرایان باید از انتخابات سال 96 بگیرند این است که باید بر روی آن معدن اصلی که نیروها و رویش‌های جوان این جریان هستند، سرمایه‌گذاری وسیع‌تری کنند.»
وی تصریح می‌کند: «نباید مکانیزم‌های قدیمی و نیروهای پیرمرد مثل بنده، میدان‌دار این بحث شوند. بنده معتقد نیستم که باید به معمّرین توهین کنیم، معتقد نیستم که از تجربه‌ها نباید استفاده کنیم و معتقد نیستم که نباید عبرت‌آموزی کنیم. همه اینها باید باشد. آنهایی که عمری در امر سیاست صرف کردند، باید کمک کنند تا نیروهای تازه‌نفس مملکت را اداره کنند. از جوان‌ها نترسیم و به آنها میدان بدهیم تا وارد عرصه شوند. جوان‌ها هم باید توجه کنند که تجربه خیلی مهم است. بنابراین ان‌شاءالله در دوره بعد و در سال 1400 سازمان‌پذیری نیروهای اصولگرا کاملا روشن شود و باید میدان را برای گفتمان بسیار مدرن اصولگرایانه با نیروهای میدان‌دار جوان باز کنیم.»
چگونگی ورود جریان جوان‌مومن‌انقلابی به بدنه مدیریتی کشور
در این میان سؤال دیگری که قابل طرح است، چگونگی ورود جریان جوان مومن انقلابی به بدنه مدیریتی کشور است. رهبر انقلاب سال گذشته در دیدار دانشجویان در ماه مبارک رمضان فرمودند: «آنچه من بر آن تأکید می‌کنم، این است که ما امروز در جامعه‌مان نیاز مبرم داریم به اینکه آرمان‌ها را مدام تکرار کنیم، مدام بگوییم، مدام روی آن کار کنیم، مدام مطالبه کنیم. این مطالبه‌گری خیلی چیز خوبی است. مطالبه‌گریِ آرمان‌ها از آن چیزهایی است که از آن نباید دست برداشت. اگر چنانچه این حجم عظیم و وسیع تهاجم به افکار عمومی از سوی ضدّ انقلاب با این مطالبه‌گری‌ها مواجه نشود، قطعاً ویرانگری خواهد کرد.»
ایشان تاکید دارند: «یادآوری آرمان‌ها، مطرح کردن آرمان‌ها، خواستن آرمان‌ها، طلبکاری نسبت به تحقّق این آرمان‌ها یک سدّی است در مقابل تخریب افکار عمومی و فضاهای نخبگانی -که متأسّفانه روی فضاهای نخبگانی هم دارند کار می‌کنند- و فضاهای مدیریّتی؛ که در مواردی هم متأسّفانه بی‌تأثیر نبوده. اینجا یک لشکری از جوان‌های مؤمن و انقلابی لازم است که وارد میدان بشوند، مطالبه کنند آرمان‌ها را و خودشان کمک کنند به تحقّق این آرمان‌ها که البتّه اینکه حالا چه‌جوری کمک کنند، جای بحث دارد.»
رهبر انقلاب در ادامه بحث سال گذشته، امسال در دیدار رمضانی دانشجویان چگونگی ورود این جریان به بدنه مدیریت کشور را تبیین فرمودند: «یک حرکتِ عمومیِ معقول و منضبط و صحیح و منتظم و عقلائی اگر بخواهد انجام بگیرد، به چند چیز نیاز دارد: اوّلاً نیاز دارد به اینکه از صحنه یک شناختی وجود داشته باشد؛ یعنی این کسانی که این حرکت را انجام می‌دهند یا محور این حرکتند یا لااقل تحریک‌کننده این حرکتند، بایستی صحنه را درست بشناسند، عناصر درگیر در این صحنه را بشناسند. یک عنصر دیگری که لازم است برای این حرکت، این است که این حرکت باید یک جهت‌گیری مشخّصی داشته باشد؛ یک جهت‌گیری منطقی و قابل قبول، که در حرکت عمومی ملّت ایران که ما داریم پیشنهاد می‌کنیم و مطرح می‌کنیم، این جهت‌گیری، جهت‌گیری به سمت جامعه اسلامی یا تمدّن اسلامی است.»
بار اساسی دولت سازی اسلامی بر عهده جوانان
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مهدی میرباقری، استاد حوزه و عضو مجلس خبرگان رهبری و از صاحب‌نظران و اساتید حوزه «تمدن‌پژوهی» در تبیین دقیق‌تر فرمایشات رهبر معظم انقلاب به تارنمای اختصاصی رهبر انقلاب می‌گوید: «این بیانیه در واقع تبیین گام «دولت‌سازی و جامعه‌سازی برای رسیدن به تمدن اسلامی» است و آن را تئوریزه می‌کند. این هم فقط با نسل جوان پیش نخواهد رفت، بلکه طبیعتاً ساختارهای اجتماعی هم باید تحت تأثیر قرار بگیرد و اصلاح شود و همراهی کند، منتهی چرا نسل جوان مخاطب هستند؟ چون بار اساسی دولت‌سازی که زیر ساخت‌های آن ایجاد شده، روی دوش آنها است و اگر آنها اقدام نکنند، ساختارها به ایجاد آن زیرساخت‌های دولت اسلامی نمی‌انجامد.»
وی می‌افزاید: «رسیدن به دولت اسلامی و تغییر دولت از دولت مدرن به دولت اسلامی با تمام مفاهیم خودش، احتیاج به یک زیرساختارهایی دارد که این نسل جوان هم می‌توانند و هم می‌خواهند که آن را ایجاد کنند و ساختارها دنبال چنین کاری نیستند. اگرچه باید در این مسیر همکاری و تعامل کرد و کوشید که آنها متناسب با پیشرفت‌ها تغییر کنند، اما بار را نمی‌شود روی دوش آنها گذاشت. نکته اصلی این است که این نسل فرهیخته و کارآمد، ظرفیت و انگیزه این کار و امید به تحقق این اهداف را دارد و خسته و مأیوس نیست. این نسل از دستاوردهای انقلاب اسلامی و از آفرینش‌های الهی برای انقلاب اسلامی است و اگر فعال شود، می‌توان ساختار را تغییر متناسب داد.»
حجت‌الاسلام میرباقری تاکید می‌کند: «ما واقعاً باید ساختار دولت را تغییر بدهیم. کما اینکه غرب هم الان برای دهه‌های آینده دنبال تغییر دولت است. مفهوم حاکمیت را اصلاً با گسترش قلمرو مجازی می‌خواهند تغییر دهند. ما هم باید ساختارهای دولت را از دولت مدرن به دولت اسلامی تغییر دهیم تا تمدن اسلامی درست شود و این نیاز به زیرساخت‌های جدی دارد که این نسل می‌تواند آنها را ایجاد کند. نهادهای رسمی خودشان را مسئول ایجاد این زیرساخت‌ها نمی‌دانند. بدون تحقق آن هم دولت اسلامی تحقق پیدا نخواهد کرد. یعنی جوشش انقلاب اسلامی و نظام انقلابی باید آن زیرساخت‌های تحقق تمدن اسلامی را فراهم کند و این کار نسل جدید است. الان اقتصاد مسئله مورد ابتلای ما است، زیرا دشمن این مسئله را میدان درگیری قرار داده. ما اگر بتوانیم از این مرحله عبور کنیم، به نظر می‌آید که فروپاشی دشمن خیلی نزدیک می‌شود، چون آخرین عرصه درگیری سخت او با ما است.»
تشکیل حلقات میانی امت-امامت برای تشکیل جامعه و تمدن اسلامی
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مطابق عناصر 4 گانه‌ای که مورد اشاره رهبر انقلاب بود، لازم است در این مقطع برای هدایت، تمرکز، پیگیری، فعّالیّت پی‌درپی و لحظه‌به‌لحظه، آن حلقه میانی از جنس همان حلقاتی که در مقاطع قبلی انقلاب حول شخصیت‌های امین امام امت شکل می‌گرفت ایجاد گردد تا بتوان ضمن همراهی عموم مردم، جوانان مومن انقلابی در حوزه‌های مختلف جایابی شده و به نوعی خود را به سیستم مدیریتی کشور تحمیل کنند. برخی از صاحب نظران بر این باورند که بدون تحرک و اقدام ایجابی مناسب از سوی جوانان با خصوصیات مطروحه نمی‌توان انتظار داشت به سادگی فرآیند جوان سازی بدنه مدیریتی کشور اتفاق بیفتد بلکه لازم است با فعالیت‌های متنوع و منسجم حول هدایت‌های کلان و راهبردی رهبری، در یک روند طبیعی این اتفاق محقق شود.
یک کارشناس مسایل سیاسی به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «زمینه جهش کشور با محوریت جوانان مومن و انقلابی به سمت تشکیل جامعه و تمدن اسلامی در فرآیند تحقق اهداف اسلامی که دین و دنیای ما را تضمین خواهد کرد فراهم است، اما تحقق این مهم نیازمند عزم جدی‌تر و کنار گذاشتن تعارف و تنبلی از سوی اقشار مختلف به خصوص جوانان می‌باشد.»
وی تصریح می‌کند: «از یک طرف مشکلات و نیازهای کشور و از طرفی دیگر زمینه پذیرش مردمیِ چنین حرکتی که از نسخه‌های معیوب چپ و راست خسته و نا امید هستند ایجاب می‌کند همه تلاش‌ها با مختصات و اقتضائات بیان شده برای روی کار آمدن یک دولت جوان و حزب‌اللهی با هدف تشکیل جامعه اسلامی و حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی متمرکز و معطوف گردد. البته دولت به معنای همه قوای نظام نه صرفاً قوه مجریه.»