پرسش:
تنبلی چیست و چه آثار و کارکردی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد و راهکارهای درمان آن کدام است؟
پاسخ:
در دو بخش قبلی پاسخ به این سوال به مباحثی همچون: مفهوم تنبلی، نشانه‌های تنبلی و کسالت، نکوهش از تنبلی و کارکردهای تنبلی شامل: 1- کم بهره‌شدن در زندگی و ذلت 2- فقر و تنگدستی پرداختیم.
اینک در ادامه دنبال مطلب را پی می‌گیریم.
3- تباه‌سازي حقوق
امام علي‌(ع) در سخن ديگري مي‌فرمايد:
«من اطاع التواني، ضيع الحقوق؛ هر که تسليم سستي و سهل‌انگاري گردد، حق خود و ديگران را تباه سازد.»(همان، حکمت 239)
محروميت از نعمت‌ها
اميرمؤمنان(ع) پيرامون سستي درنيايش و عبادت خداوند، فرمود:
اگر مردم به هنگام ديدن بلا و زوال نعمت با دل درست به خداي خود پناه مي‌بردند و زاري مي کردند، هر چه از دست رفته بود، خداوند بدانها برمي‌گردانيد و هر فاسدي را بر ايشان اصلاح مي نمود».(همان،‌خطبه 178)
4- ازدست دادن اعتماد مردمي
امام علي (ع) مي فرمايد:
«لا تتکل في امورک علي کسلان» درکارهاي خود بر آدم تنبل تکيه مکن.(غررالحکم، ص 463)
5- ندامت و پشیماني
نيز آن امام همام (ع) درسخني فرموده است:
«من اطاع التواني احاطت به الندامه» هر که کاهلي و سستي ورزد، او را پشيماني و ندامت فرا گيرد. (همان، ح1063)
6- سربار ديگران شدن
امام صادق(ع) - در ضمن سخني به مردي از اصحابش - چنين نوشت:
ـ «.. ولا تکسل عن معيشتک فتکون کلا علي غيرک او قال علي اهلک»؛ درباره معيشت خود تنبلي مکن که در اين صورت، بار دوش ديگري - يا کسانت - خواهي شد.(کافی، ج 5، ص85)
7- از دست دادن خير دنيا وآخرت
امام صادق(ع) فرمود: «من کسل عن طهوره و صلاته، فليس فيه خير لامر آخرته. ومن کسل عما يصلح به امر معيشته، فليس فيه خير لامر دنياه» هر کس درباره پاکي و نماز خود تنبل باشد، در او خيري (اميدي) براي کار آخرتش وجود ندارد. و هرکس درکار معيشت خود تنبل باشد، در او خيري براي کار دنيايش وجود ندارد.(همان)
بنابراين موضوع تنبلي در امور گوناگون و در ابعاد مختلف زندگي فردي و اجتماعي کار‌کرد خود را در پي دارد. اينکه مي‌بينيم درکتاب‌هاي اخلاقي بحث از صفت رذيله‌اي به نام «دنائت همت» مطرح است، گويا جلوه‌اي از موضوع تنبلي است که مورد نکوهش قرار گرفته و آدمي را از آن برحذر داشته‌اند.
به هر روي، عوامل تنبلي و به تعويق انداختن کارها هر چه باشد، گرچه عامل اصلي آن را «ضعف نفس» دانسته‌اند؛ اما موضوع مهم‌تر، راه علاج و درمان آن است که به آن ‌اشاره مي کنيم.
ادامه دارد