آرش فهیم

خسته نباشید برادران و خواهران! «عمار»‌های سینمای ایران، در هوای گرگ و میش حاکم بر سینمای ایران، فانوس‌هایی را روشن کرده‌اند تا در این عرصه، راه از بیراه پیدا شود. جشنواره‌ای که در محتوا و کیفیت آثار، حالا صاحب هویت و شناسنامه شده است، هر چند که در اجرا–به طور خاص، بخش اکران‌های مرکزی که از 9 تا 19 دی برگزار شد- این جشنواره هنوز به سبک ویژه خود نرسیده و شباهت‌هایی با دیگر جشنواره‌ها دارد.
نهمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار درحالی به کار خود پایان داد که ظرفیت‌های ویژه‌ای برای ساخت آینده سینمای ایران به وجود آورده است. عنوان و پرچم این دوره از جشنواره عمار به درستی «ایران آینده» معرفی شده است. چون قطعا بخش روشن‌تر فرهنگ و هنر کشورمان در آینده، همین‌هایی هستند که طی این سال‌ها در عمار، مشق سینما می‌کنند. بدون تردید بخش زیادی از بار مراکز و ارگان‌های دولتی، به ویژه وزارت ارشاد و سازمان سینمایی بر دوش جشنواره عمار است. مهم‌ترین آنها، فراهم کردن زمینه خودنمایی و رشد هنرمندان جوان و شهرستانی است. یکی از هیجان انگیزترین اتفاقات در هر دوره از جشنواره عمار، تماشای فیلم‌های ساخته شده توسط جوانانی ساکن در دورافتاده‌ترین نقاط ایران عزیزمان است؛ از کردستان گرفته تا سیستان و بلوچستان؛ از سواحل خلیج‌فارس تا رود ارس.
ظرفیت دیگر، تنوع و تکثر موضوعی و ژانری جشنواره عمار است. فقط کافی است موضوعاتی که در این دوره از جشنواره به آنها پرداخته شد را مرور کنیم: از فیلم‌هایی درباره رنج‌های کارگران و مستضعفان گرفته تا پرداختن به شهدای مدافع حرم، تا کژتابی‌ها و فرصت‌ها و دستاوردهای اقتصادی و علمی و صنعتی، تا زندگی قهرمانان ملی و ورزشی و تاختن به دل استعمار و استکبار و ... که باعث شده جشنواره عمار که روزگاری فقط نمایش دهنده آثار سیاسی و ضدفتنه بود، در این سال‌ها به رنگین کمانی از تصاویر بکر و گوناگون ایران تبدیل شود. حتی در این دوره، بخش کودک و نوجوان نیز برای خود جایگاهی ممتاز پیدا کرد و بخش صبحگاهی، پذیرای جوش و خروش بچه‌ها و خانواده‌ها بود.
همچنین امسال برای اولین بار بخش «فراخوان‌های مردمی» راه‌اندازی شد. اتفاقی که گویای نگاه پویا و مترقی برگزار کنندگان این جشنواره است. چون از این طریق، عموم مردم می‌توانند در برگزاری این جشنواره مشارکت کنند و حتی، مطالبات و سوژه‌های مدنظر خود را به سینماگرها ارائه دهند.
ازجمله فیلم‌های مطرح این دوره از جشنواره عمار که فرصت تماشای آنها برای نگارنده فراهم شد و قابل تحسین هستند، می‌توان به سه مستند «دریابست» ، «کرار» و «راه طی شده» ‌اشاره کرد. هر چند که تعریف و تحسین‌های فراوانی درباره برخی دیگر از آثار این جشنواره شنیدم اما فرصت تماشای آنها را نیافتم.
«دریابست» که کار مستندسازی جوان و اهل جنوب به نام محمود شهبازی است، در ساختاری حرفه‌ای به مشکلاتی که طی سال‌های اخیر‌گریبان ماهی گیران بنادر و شهرهای سواحل خلیج‌فارس را گرفته می‌پردازد. این فیلم، بدون افتادن در ورطه سیاه‌نمایی، با نگاهی دردمندانه و عدالتخواهانه، پای درددل این ماهی‌گیران نشسته و حضور مخرب کشتی‌های صیاد خارجی در آب‌های متعلق به ایران را هشدار داده است.
مستند «کرار» نیز با لحنی صمیمانه به روایتی پرجاذبه و زیبا از زندگی و شهادت مدافع حرم، رضا سنجرانی پرداخته است. مستندی که طی 45 دقیقه، مملو از لحظات طنزآمیز، حماسی و تراژیک است. جذابیت این فیلم تا حدی است که حتی آنهایی که به دیدن این گونه فیلم‌ها علاقه‌ای ندارند، قطعا از تماشای آن غرق در لذت و شگفتی خواهند شد.
«راه طی شده» نیز به کارگردانی علی ملاقلی‌پور، روایتی داستان گونه دارد و تصویری متفاوت و کمتر دیده شده از مهندس بازرگان، نخست‌وزیر دولت موقت در زمان پیروزی انقلاب اسلامی را ارائه می‌دهد.
اما جشنواره عمار، برای فتح آینده سینمای ایران در زمینه اجرایی نیز باید ارتقا یابد. هر چند که در همین حد برگزار کردن جشنواره‌ای با غلط‌های اندک هم خودش هنر است. اما واقعیت این است که با وجود آثار و اتفاقات قابل توجه در روزهای برگزاری جشنواره عمار اما هیجان لازم برای استفاده از این برنامه‌ها در سطح جامعه ایجاد نمی‌شود. به نظر می‌رسد که جشنواره عمار در برگزاری اکران‌های مرکزی خود نیز باید همچون اکران‌های مردمی، رویکردی رادیکال، هویتمند و رو به جلو بیابد. به طور مثال، محورهای سخنرانی‌های صورت گرفته در این دوره، جذابیت چندانی نداشتند، برای فیلم‌های مهم و مردم پسند جشنواره، پروپاگاند و فضاسازی تبلیغاتی لازم صورت نگرفت و نشست‌های نقد فیلم‌ها، شبیه به نشست‌های سایر جشنواره‌ها بودند. در بخش بزرگداشت‌ها، تجلیل از شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر مسلمانان نیجریه و نمایش مستندی درباره فعالیت‌های سینمایی شیعیان در آن کشور، کار بزرگی بود. اما بقیه تقدیرها و بزرگداشت‌ها، هم سطح و محتوای جشنواره عمار نبودند.
جشنواره «عمار» امروز فراتر از یک رویداد سینمایی، گفتمانی جدید و پویا در سینمای ایران است. گفتمانی که خواهان نمایش همه فراز و نشیب‌ها و ترسیم همه داشته‌ها و مطالبه همه نداشته‌های این سرزمین است. این نهال رو به رشد را باید پاسداشت؛ چرا که آینده روشن و درخشان سینمای ایران تا حد زیادی به جشنواره عمار بستگی یافته است.