محمدمهدی رشادتی

قناعت در معنا مترادف با اقتصاد و میانه‌روی در مصرف مال برای خود و خانواده است و این حالتی است میان اسراف از یک طرف و سخت‌گیری از سوی دیگر. البته قناعت غیر از سخاوت است. زیرا سخاوت در مورد بخشیدن مال و مصرف آن برای دیگران است و قناعت، بخشیدن و مصرف مال برای خود و خانواده است. سخاوت حالتی است متوسط میان اسراف و بخل. (درس‌هایی از اخلاق ص 153)
خداوند از آن بنده خرسند نیست
که راضی به قسم خداوند نیست
(کلیات سعدی ص 297)
لقمان به فرزندش گفت: پسرجان به آنچه از روزی‌ای که برایت مقرر شده قانع باش و چشم به روزی دیگران مدوز که این کار موجب آزار و اذیت خودت می‌شود. در روایتی از ذوالقرنین آمده: آن کس که قناعت پیشه کند از دست مردم زمان خویش در آسایش خواهد بود و از نظر شخصیت بر هم‌قطاران خود پیشی گرفته است. (فرهنگ سخنان پیامبران ص 738)
قناعت کن ای نفس بر اندکی
که سلطان و درویش بینی یکی
(کلیات سعدی ص 294)
رسول اکرم(ص) فرمود: قناعت مالی است که پایان نمی‌پذیرد و گنجی است که نابودشدنی نیست و آزادی و عزت در گرو آن است. (فرهنگ سخنان پیامبر اکرم(ص) ص 819-820)
قناعت، سبک زندگی اسلامی
قناعت نوعی سبک زندگی اسلامی است که بر عزت و آزادگی مبتنی است. این شیوه زندگی به دنبال خود، آرامش روانی و زندگی شیرین ببار می‌آورد. تنظیم اقتصاد خانواده براساس روش قناعت، آدمی را از آسیب‌های فراوان فردی و اجتماعی از جمله حرص، طمع، حسد، چشم‌به هم‌چشمی، زیاده‌طلبی، حرام‌خواری، به رنج انداختن جسم و روح، رهایی می‌بخشد. انسان قانع در دنیا میان مردم از محبوبیت بالایی برخوردار است و در آخرت سعادت ابدی و خشنودی خداوند را کسب می‌کند.
درایت مادر علامه مجلسی
ملامقصود علی جد مرحوم مجلسی تصمیم می‌گیرد مسافرت برود. لذا دو پسر خود را به نام محمدتقی (پدر محمدباقر مجلسی) و محمدصادق را برای ادامه تحصیل به محضر عالم ربانی ملاعبدالله شوشتری آورد. روزی ملاعبدالله مبلغ سه تومان به مناسبت یکی از اعیاد دینی به محمدتقی داد و گفت: آن را در ضروریات زندگی مصرف کنید. محمدتقی گفت: بدون اجازه مادرمان قبول نمی‌کنیم. بچه‌ها موضوع را با مادر در میان گذاشتند. مادر گفت: راه امرار معاش پدر شما از دکانی است که ملک اوست و درآمد آن 14 غاز (واحد کوچکی از پول آن روز) است و ما زندگی خودمان را در حد قناعت با این مبلغ عادت داده‌ایم. اگر آن عیدی را بگیریم زندگی‌مان وسعت پیدا می‌کند و بعد از آن که پول تمام شد، ما دچار زحمت خواهیم شد و باید منت این و آن را بکشیم و با از دست دادن آن تحمل و قناعتی که قبلا داشتیم از زندگی فعلی خود ناراضی می‌شویم. استاد بعد از شنیدن پاسخ مادر، از درایت و عقل آن بانوی صالح تمجید کرد و در حقشان دعا نمود. خداوند دعای او را مستجاب کرد و این سلسله جلیل را از صالحان و حامیان دین قرار داد.
درباره همین ملاعبدالله شوشتری نقل می‌کنند که خوراک و پوشاکش در پایین‌ترین حد قناعت قرار داشت و ساده‌زیستی او ضرب‌المثل همگان بود. وی عمامه‌ای را به چهارده شاهی خرید و چهارده سال همان یک عمامه را بر سرمی‌گذاشت. (اسلام مجسم ص 60 و 515)
به نان خشک قناعت کنیم و جامه دلق
که بار محنت خود به که بار منت خلق
(کلیات سعدی ص 90)