یک راه‌کار عملیاتی برای ارتقاء و به روزرسانی مستمر دانش معلمان و مربیان
احمدرضا هدایتی
بی‌شک در دنیای پرتلاطم و رقابتی امروز، کسب جایگاه برتر در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و سایر عرصه‌های علمی و عملی، برای کشوری امکان‌پذیر است که از نظام آموزشی و فرهنگی کارآمد‌تری برخوردار باشد.
البته دستیابی به این هدف را نباید و نمی‌توانیم فقط در واژه «آموزش» خلاصه کنیم، زیرا آنچه موفقیت در دستیابی به این هدف را به عنوان یک مزیت برتری‌ساز، تضمین می‌کند، توجه همزمان به آموزش و پرورش و به عبارت دیگر، تعلیم و تربیت است.
متأسفانه این موضوع همان نکته‌ای است که در نظام آموزشی ما در حد شایسته مورد توجه قرار نگرفته است، در واقع در کشور ما نه تنها تربیت و پرورش روحی، روانی، رفتاری و اخلاقی در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی متعلمین و ایضاً معلمین عزیز هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است، بلکه از نظر علمی و آموزشی نیز، نقاط ضعف فراوانی وجود دارد، که باید رفع آنها در اولویت قرار گیرد.
این کم‌توجهی سبب شده تا برخی معلمین ما از دانش روز در موضوعات مختلف آموزشی و به‌خصوص تربیتی و در نتیجه فارغ‌التحصیلان ما در سطوح مختلف، از کسب فضائل اخلاقی و رفتاری و شایستگی‌های زندگی اجتماعی در این زمینه محروم بمانند.
بسیاری از کشورها برای برون رفت از این مشکل، ضمن تمرکز بر امور تربیتی و پرورشی، راهبردها و راه‌کارهای مختلف و متنوعی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
به‌عنوان مثال؛ ارائه و اجرای آموزش‌های بدو خدمت برای متولیان نظام آموزشی و برنامه‌ریزی منسجم و هدفمند، برای به روزرسانی دانش و اطلاعات معلمین از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی حین خدمت، یکی از راهبردهای موفقی است که نقش فوق‌العاده‌ای در ارتقاء کمی و کیفی نظام تعلیم و تربیت این کشورها داشته است.
ملزم نمودن معلمین و حتی دانش‌آموزان به انجام کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی، یکی دیگر از روش‌هایی است که به شکل کاملاً هدفمند و حساب شده، تأمین نیازهای جامعه در موضوعات مختلف آموزشی و تربیتی را در این کشورها هدف قرار داده است.
اگرچه نظام تعلیم و تربیت کشور ما نیز، کم و بیش از مزایای روش‌های نوین آموزشی بهره‌مند است، اما این بهره‌مندی به تکامل نرسیده و دارای نواقص متعددی است که باعث شده تا از میزان اثربخشی کار تا حد زیادی کاسته شود.
قطعاً یکی از راه‌کارهایی که می‌تواند، روند رو به رشد و سیر تکاملی نظام آموزش‌و‌پرورش کشور را تسریع نماید، الزام معلمین به انجام کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی در حوزه تعلیم و تربیت و رشته آموزشی است که البته این نوع فعالیت‌ها می‌تواند متناسب با شرایط به دانش‌آموزان نیز تعمیم داده شود.
برخی اقدامات لازم‌الاجرا برای عملیاتی شدن این هدف، عبارتند از:
* الزام همه معلمین و مربیان و سایر عوامل ذی‌ربط در امور آموزشی و تربیتی در سطوح مختلف، به نوشتن حداقل یک مقاله علمی در هر فصل تحصیلی.
* تشکیل معاونت مستقل تحقیق و پژوهش در وزارتخانه، ادارات کل و همه ادارات آموزش و پرورش و یا واگذاری کار به معاونت پژوهش، برنامه‌ریزی و نیروی انسانی با تشکیل یک کمیته مشترک اجرایی، با همکاری و مشارکت معاونت‌های پرورشی و فرهنگی و معاونت توسعه مدیریت و پشتیبانی، معاونت آموزش متوسطه، معاونت آموزش ابتدایی و اداره انجمن اولیاء و مربیان، برای برنامه‌ریزی عملیاتی و بررسی، ارزیابی و امتیازگذاری مقالات منتخب.
* تشکیل کمیته مشابه در تمام مدارس با کمک و مشارکت اولیاء واجد شرایط برای ارزیابی مقالات.
* تهیه و طراحی نرم‌افزارهای موردنیاز برای تشخیص مقالات کپی شده (جلوگیری از کپی‌رایت مقالات) مشابه آنچه در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اجرا شده است.
* طراحی یک سایت ویژه برای انتشار مقالات و نتایج پژوهش‌های برگزیده، جهت‌اشتراک‌گذاری مطالب.
* تهیه و اولویت‌گذاری فهرست موضوع پژوهش‌ها و مقالات موردنیاز سامانه تعلیم‌و‌تربیت، متناسب و همراستا با نیاز کشور و جامعه، برای معلمین و مربیان و سایر عوامل ذی‌ربط.
* تهیه و اولویت‌گذاری فهرست موضوع مقالات و تحقیقات دانش‌آموزی و نیز انشاء مدارس، متناسب و همراستا با نیاز کشور و جامعه.
* تهیه و تدوین ضوابط لازم برای تدوین، ارزیابی و امتیازگذاری مقالات در سطوح مختلف.
* تدوین و تنظیم ضوابط لازم برای اثرگذاری نتایج فعالیت‌های علمی و پژوهشی معلمین و مربیان و سایر دست‌اندرکاران، در جهت کمک به رتبه‌بندی و ارتقاء شغلی آنها.
* برنامه‌ریزی برای ارائه مقالات، توسط معلمین مدارس در یک روز و ساعت مشخص از هفته، با حضور الزامی و ترجیحاً نقد مقالات توسط سایر همکاران و اولیاء در طول سال تحصیلی مدارس به‌منظور انتقال دانش ناشی از فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی مورد اشاره.
* نوبت‌بندی فصل تابستان برای ارائه مقالات برتر شهرستان با حضور الزامی همه معلمین شهرستان و سایر افراد ذی‌ربط، با هدف انتقال و به روزرسانی دانش مربیان و ایجاد هم‌افزایی در کارکنان.
بدیهی است که گام نخست این طرح می‌تواند با تهیه مقالات ژورنالیستی آغاز و به‌تدریج و پس از آماده‌سازی زیرساخت‌های موردنیاز، در قالب مقالات و مطالعات کاملاً علمی ادامه پیدا کند.