سید امیرحسین شکرآبی
  [از سال 94 تاکنون که رهبر انقلاب به موضوع توجه به معادن و ظرفیت‌های معدنی کشور اشاره کردند، توجهات بسیاری به این حوزه جلب شد، چراکه از سویی با توجه به وابستگی درآمدهای کشور به نفت و از سوی دیگر توانمندی بالای صنایع معدنی در ایران، این بخش می‌تواند علاوه بر یک بخش کارآفرین و سودده، به پیشران درآمدی کشور تبدیل شود. در همین راستا با مهدی کرباسیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به گفت‌وگو نشستیم تا به چند و چون مسائل مربوط به این حوزه بپردازیم]
  کیهان: طی دیداری که رهبر معظم انقلاب در سال 94 با اعضای هیئت دولت داشتند بر این موضوع تاکید کردند که بخش معدن باید جایگزین بخش نفت شود، به عنوان سوال نخست می‌خواهیم ببینیم طی این دو سال چقدر وابستگی ما به نفت (به نفع معدن) کاهش پیدا کرده است؟
نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که در حوزه اقتصاد، چه قبل و چه بعد از انقلاب، سایه نفت و بعدا گاز، بر بقیه بخش‌های اقتصادی، به ویژه معدن سایه انداخت؛ شما می‌دانید که کشور ما کشوری است که ظرفیت‌های معدنی خوبی دارد، ولی به دلیل اینکه شاید دولت‌ها همیشه درآمد نفت را به عنوان درآمدی سهل‌الوصول تلقی می‌کردند، در حوزه معدن سرمایه‌گذاری وسیعی نشد.
خوشبختانه یکی از اقدامات ارزنده‌ای که خود ما بعد از فرمایشات رهبری‌(و مشخصا بعد از مطرح شدن اقتصاد مقاومتی) انجام دادیم، کار وسیعی در حوزه اکتشاف بود، چون اکتشاف به این معنی است که ابتدا ببینیم کشور چه چیزی دارد و بر همین اساس، حدود 270 هزار کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی ایران را با کار اکتشافی وسیع آغاز کردیم، در این میان، 200 هزار کیلومتر آن را کار ژئوفیزیک هوایی انجام دادیم و تا امروز به 500 میلیون تن به ظرفیت قطعی معادن سنگ آهن، 450 میلیون تن به ظرفیت ذغال سنگ و 40 تن طلا هم به ظرفیت پیشین آن اضافه شده است.
همچنین در زمینه مس و سایر کرومیت‌های دیگر هم ظرفیت‌های خوبی اضافه شده، ضمن اینکه ما در بعضی از حوزه‌ها مانند مواد معدنی نادر هم، معادن خوبی مانند معدن لیتیوم کشف کردیم؛ به علاوه در عناصر نادر خاکی که بعد از انقلاب کار وسیعی روی آن صورت نگرفته بود، یک تیم ویژه تشکیل دادیم و الان که با شما صحبت می‌کنم بیش از یک میلیون تن مواد معدنی بدست آورده‌ایم. در راستای سوال شما، سال 1396، بیش از 9 میلیارد دلار صادرات صنایع معدنی اعم از فولاد، کاتد مس، کنستانتره مس و اقلام دیگر داشتیم که نشان می‌دهد در بخش معدن و صنایع معدنی کارهای خوبی انجام شده است.
کیهان: در زمینه صادرات، چقدر سعی شده به جای خام‌فروشی، به سمت صادرات محصولاتی برویم که حاوی ارزش افزوده هستند؟
ببینید، یکی از صحبت‌های مطرح، جلوگیری از خام‌فروشی، ایجاد ارزش افزوده و اشتغال بود؛ این سیاست دولت، وزارت صنعت و سازمان ایمیدرو بوده و لذا من فکر می‌کنم موفقیت‌های خوبی داشته‌ایم. مثلا وقتی می‌گوییم صادرات فولاد، یعنی در نهایت، سنگ آهن ما جایگزین شده است.
بدیهی است در سال‌های اول دولت یعنی در سال‌های 93 و 94 این خام‌فروشی اتفاق افتاد، ولی پول آن به کارخانجات رفت و الان تقریبا خام‌فروشی خیلی خیلی کاهش پیدا کرده است.
کیهان: حدود یک ماه پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه طی دو ماه ابتدایی امسال، واردات محصولات معدنی 50 درصد افزایش یافته، با توجه به توانمندی بالای ظرفیت داخلی، علت این واردات گسترده چه بود؟
من الان نمی‌دانم چه موادی مدنظر شما ست ولی در چهار ماه اول امسال صادرات ما هم افزایش داشته و در این مدت 13 درصد رشد کرده که نشان‌دهنده طی کردن مسیر افزایش صادرات و تولید می‌باشد، البته در مورد واردات، الان آماری ندارم ولی به هر حال در حوزه‌هایی که مربوط به تولید داخلی هست، تلاش ما این بوده که از تولید داخلی استفاده کرده و از خام فروشی هم جلوگیری کنیم.
بد نیست به این آمار هم اشاره کنیم که در چهار ماه نخست امسال، آلومینیوم 11 درصد، کنستانتره 22 درصد، گندله 61 درصد، آهن اسفنجی 25 درصد، شمش فولاد 33 درصد و کاتد مس 62 درصد نسبت به سال گذشته افزایش تولید داشتیم و میزانی از این تولیدات هم به عرصه صادرات ورود کرده است.
کیهان: وقتی می‌گوییم بخش معدن جایگزین بخش نفت شود یعنی سهم بخش معدن از تولید ناخالص حداقل رشد داشته باشد، اما آمار‌های بانک مرکزی از درآمد و تولید ناخالص ملی نشان می‌دهد که در سال 92 (ابتدای دولت) این سهم 0/92 درصد بوده که متاسفانه طی یک روند نزولی، در سال 96 به 0/76 درصد کاهش می‌یابد، به نظر شما در جهت عکس این موضوع حرکت نکردیم که بخش معدن را جایگزین نفت کنیم؟
 ببینید... معدن را با صنایع معدنی بررسی می‌کنند چون خود معدن بذاته نه اشتغال وسیعی ایجاد می‌کند نه ارزش افزوده بالایی دارد، در کشور‌های پیشرفته و معدنی دنیا این عدد تا 16 درصد هم می‌رسد، من معتقدم اگر ما در حوزه معدن و صنایع معدنی سرمایه‌گذاری کنیم حتما به ارقام بالایی می‌رسیم.
مثلا ما در برنامه ششم پیش‌بینی کردیم 50 میلیارد دلار جذب سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه معدن و صنایع معدنی داشته باشیم، شما بهتر می‌دانید که منابع سرمایه داخلی بوده و باید سرمایه خارجی را هم جذب نمود، مثلا کشورهایی مثل قزاقستان و چین با جذب سرمایه‌گذاری خارجی معادن و صنایع معدنی‌شان را فعال کردند.
در این حوزه ما محدودیت‌هایی که از قبیل نظام بانکی بین‌المللی، تحریم و... داریم که باعث شده جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمتر شود اما خود ایمیدرو ظرف چند سال گذشته 32 هزار میلیارد تومان از داخل کشور جذب سرمایه کرده، جدا از این، 18 میلیارد دلار طرح در صنایع معدنی در حال اجراست و پیش‌بینی می‌کنیم در سال 97، نزدیک به شش میلیارد دلار طرح افتتاحی داشته باشیم که نشان می‌دهد با همه مشکلات مالی، پروژه‌های خوبی اجرا کرده و 12 هزار و 300 نفر هم شغل ایجاد کنیم.
کیهان: طبق آمار‌های آنکتاد، بعد از برجام ما سالانه سه میلیارد دلار جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشتیم، فکر نمی‌کنید جذب سالانه 50 میلیارد دلار آن هم فقط در بخش معدن غیر واقعی باشد؟ ضمن اینکه طبق آمارهای بانک مرکزی طی دو سال اخیر خالص حساب سرمایه ما منفی بوده یعنی سرمایه‌های خارج شده بیشتر از سرمایه‌های وارد شده بوده است.
ما در حقیقت طرح‌هایمان را برای شروع روی میز داریم، در حالیکه تعداد محدودی از کشور‌های دنیا معدن دارند، جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌های بسیار بالایی برای سرمایه‌گذاری دارد و ظرفیت معدنی شناخته شده ما 1000 میلیارد دلار است، تازه این معادن روباز ماست و اگر معادن عمیق را هم اضافه کنیم قطعا کشور آبادی داریم؛ لذا برای جذب این رقم آماده هستیم، یعنی اعتقاد داریم یکی از بهترین ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و اشتغال، حوزه معدن است.  
کیهان: یک نکته‌ای که وجود دارد این است که بانک مرکزی در جزئیات آمار «سهم فعالیت‌های اقتصادی در رشد اقتصادی» اعلام کرده در سال 95 و 96 سهم صفر درصدی داشته است.
سال گذشته یک تیم ویژه بین بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن درست شد، و در پی آن معلوم شد که اطلاعات بانک مرکزی، اطلاعات به روزی نیست، خوشبختانه وزارتخانه توانست یک مقدارش را اصلاح کند، فکر کنم بانک مرکزی قرار است مقداری از اصلاحات را انجام دهد. به هر صورت آماری که می‌گوییم واقعی است، 9 میلیارد دلار صادرات داشتیم و تولیداتی که نام بردم و جذب سرمایه‌های اشاره شده از دستاوردهای ماست.
کیهان: بپردازیم به موضوعات عینی‌تر، نارضایتی‌هایی بین فعالان معدنی وجود دارد، مثل معدن زرشوران که دچار مشکل شدند و حقوق آن‌ها پرداخت نشده است.
البته موضوع حل شده؛ معدن زرشوران پیمانکاری داشت و آن پیمانکار تکالیف خود را انجام نداد و ما هم آن را خلع ید کرده و پیمانکار جدیدی گرفتیم. به هر صورت کار جاری و اجرایی، آن هم در سطح وسیع، خالی از گلایه مندی نیست، آنچه که وطیفه ماست، این است که نگذاریم در چارچوب مقررات، حقی نا حق بشود.
کیهان: شواهد موجود در بازار نشان می‌دهد قیمت آلومینیوم افزایش شدیدی یافته و شرکت‌های ایرالکو و المهدی محصولات خود را در بورس کالا عرضه نمی‌کنند تا با قیمت‌های بالاتری بفروشند، سوالی که مطرح است این است که چه اتفاقی قرار است بیفتد، آیا عرضه این شرکت‌ها شروع می‌شود یا باید شاهد تداوم گرانی‌ها باشیم؟
در رابطه با آلومینیوم یک اشتباه محاسبه‌ای در دستورالعمل‌ها رخ داده بود، چون مواد اولیه آلومینیوم، (به غیر از جاجرم که سالانه 240 هزار تن پودر آلومینیوم تولید می‌کند و به ایرالکو و المهدی می‌دهد) وارداتی بوده و به ارز نیاز دارد، اما در دستورالعملی که داده شده بود این موارد را لحاظ نکرده بودند، با این وجود، ظرف روزهای آینده ایرادات موجود اصلاح می‌شود و قطعا ایرالکو 100 درصد محصول خود را باید در بورس عرضه کند.
البته درباره المهدی و هرمزال، متاسفانه این مشکل را با سرمایه‌گذاری که آن را خریده داریم که حاضر به عرضه نیست و به همین دلیل تعزیرات پرونده آن را دارد بررسی می‌کند. به هر حال، پیش‌بینی من این است که التهاب بازار کاهش پیدا کند.  
کیهان: مشابه چنین اتفاقی در فولاد هم رخ داده.
بله، ببینید یک اشکالی که پیش آمد این بود که در فروردین ماه، دولت نرخ ارز را 4200 تومانی اعلام کرد و فولادی‌ها، مسی‌ها، آلومینیوم و... موظف شدند محصولات خود را در بورس با قیمت 4200 تومان عرضه کنند، در صورتی که متاسفانه مصرف‌کننده نهایی این را لمس نمی‌کند، چون به قیمت بازار آزاد میلگرد، تیرآهن و... خود را خریداری می‌کند.
یکی از مشکلات ما همین بود، خوشبختانه اخیرا بخشنامه‌های جدیدی وزارت صنعت، معدن و تجارت داده که بر این اساس، کسانی می‌توانند در بورس کالا خریدار شمش باشند که تولیدکننده باشند، نه دلال. دولت پله پله جلوی اینها را گرفت و الان مشکل کمتر شده اما حرف شما را قبول دارم؛ چون وضع گرانی در یکی دو ماه اول خیلی نگران‌کننده بود و خود ما جزو معترضین بودیم، البته هنوز هم بازار کمابیش ملتهب است اما مشکل کمتر شده است.
به نظر می‌رسد دستور‌العمل تک نرخی شدن ارز که روزهای اول امسال داده شد مقداری عجولانه و هیجانی بود که در کنار قاچاق اعلام کردن مبادله ارز (غیر از بانک مرکزی) موجب التهاب بازار شد.
کیهان: به عنوان سخن آخر اگر نکته‌ای دارید بفرمایید.
ما از روزنامه شما و همه مطبوعات تشکر می‌کنیم. چراکه با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب راجع به اقتصاد مقاومتی و جلوگیری از خام‌فروشی و رفتن به سمت جایگزینی نفت، حوزه معدن رشد کرد و مطبوعات از جمله روزنامه شما در این زمینه کمک کردند.
ما جزو محور‌های اقتصاد مقاومتی هستیم چون درونگراییم و خاک، معدن، گاز و... که مورد استفاده ما هستند همه در داخل کشور قرار دارند، و حتی در برخی حوزه‌ها به خوداتکایی رسیده‌ایم مثلا یک زمانی یک واحد فولادی، گندله، مس و... که کارخانه‌ای می‌خواست افتتاح شود، حتما باید از شرکت‌های خارجی استفاده می‌شد اما الان به جز برخی ماشین‌آلات خاصی بقیه موارد در داخل تولید می‌شود، نه اینکه آسیبی از تحریم نمی‌بینیم اما کمترین آسیب مربوط به معدن است.