حجت‌الاسلام، حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران که به منظور شرکت در نشست سران کشورهای حاشیه خزر به قزاقستان سفر کرده است دیروز به سخنرانی پرداخت. نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهور قزاقستان که میزبانی این نشست را به عهده‌ دارد؛ الهام علی اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، قربانقلی بردی محمدوف؛ رئیس‌جمهور ترکمنستان و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به همراه حسن روحانی در این نشست حضور دارند.
روحانی در ابتدای سخنانش یادآور شد: پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، همکاری کشورهای ساحلی با امضای «کنوانسیون محیط زیست تهران» آغاز شد که به اعلامیه 25 ماده‌ای، به عنوان اولین سند سیاسی منعقده میان 5 کشور انجامید. در نشست تاریخی امروز نیز ما شاهد امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر خواهیم بود که به «حاکمیت»، «حقوق حاکمه»،«صلاحیت» و به انحصار حق تصمیم‌گیری در این دریا، به کشورهای ساحلی آن تأکید می‌کند. این کنوانسیون، به لحاظ حقوقی یک سند مادر است که ناظر بر کلیات حقوق و تکالیف کشورهای ساحلی در دریای خزر است. البته تبیین جزئیات مربوط به مسایل تخصصی، موکول به تدوین موافقتنامه‌های جداگانه دیگر خواهد بود.
وی افزود: در این کنوانسیون علاوه‌بر تأکید و اختصاص تعلق کامل دریای خزر به کشورهای ساحلی، اصول مهمی همچون«تصریح بر ممنوعیت حضور نیروهای مسلح بیگانه»، «انحصار هرگونه دریانوردی صرفاً با پرچم 5 کشورساحلی»، «ممنوعیت دراختیار قراردادن قلمرو کشورهای ساحلی به بیگانگان برای اقدام و تجاوز علیه دیگر کشور ساحلی» قید شده‌اند.
رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: دریای خزر متعلق به کشورهای ساحلی آن است و هر نوع احداث و واگذاری پایگاههای نظامی به کشورهای خارجی، عبور شناورهای جنگی و حتی ترانزیت محموله‌های نظامی خارجی متعلق به غیر کشورهای ساحلی از دریای خزر ممنوع می‌باشد.
روحانی گفت: امروز گرچه گام بسیار مهمی برداشته‌ایم ولی باید اذعان کنیم که با امضای این کنوانسیون، هنوز موضوعات مهمی مربوط به دریای خزر حل و فصل نشده است، ضمن اینکه پذیرش نهائی کنوانسیون منوط به طی مراحل قانونی تصویب در پنج کشور ساحلی می‌باشد. لازم می‌دانم به مفاد قراردادهای 1921 و 1940 بین ایران و شوروی سابق،‌اشاره کنم و تأکید نمایم که در کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، محدوده بستر و زیربستر هنوز تعیین نشده است و این امر متعاقباً طی توافق میان طرف‌های ذی‌ربط انجام خواهد شد. همچنین با توجه به وضعیت سواحل جمهوری اسلامی ایران، روشن است که هدف از بند سوم از بخش مربوط به تعریف خطوط مبداء مستقیم در ماده یک این کنوانسیون توجه به وضعیت ویژه سواحل ایران می‌باشد. البته این کنوانسیون تصریح دارد که روش تعیین و ترسیم خطوط مبداء مستقیم بایستی در یک موافقتنامه جداگانه میان همه طرف‌های ذی‌ربطِ کنوانسیون معین گردد.
وی تاکید کرد: از این رو مذاکرات برای تفاهم نهایی بویژه در زمینه «تحدید حدود» و «تعیین شیوه‌های ترسیم و تعیین خطوط مبدا» باید ادامه یابد تا با تفاهم و تعامل سازنده بین مذاکره‌کنندگان پنج کشور بتوان نسبت به تدوین موافقت‌نامه‌های جداگانه‌ای در زمینه‌های فوق دست یافت.
رئیس‌جمهور در ادامه تصریح کرد: امروز همچنین شش سند همکاری در دریای خزر به امضا خواهند رسید که هر یک از این اسناد، همکاری در این منطقه حساس را تقویت می‌کنند. در عین حال، حفاظت از «محیط زیست» و «منابع زنده آبی» دو موضوع بسیار مهمی هستند که رؤسای جمهور کشورهای ساحلی مصمّم‌اند تا نهادهای ملی خود را ملزم سازند که در تمامی اقدامات و پروژه‌های خود، این دو مسئله حیاتی را مورد توجه جدی خود قرار دهند.
روحانی گفت: منابع انرژی خدادادی دریای خزر به مردم کشورهای ساحلی آن تعلق دارد. یگانه راه‌حل برای ممانعت از بروز هرگونه اختلاف در مناطق تحدید حدود نشده، این است که یا کشورها از این منابع به صورت مشترک بهره‌بردای کنند و یا از اکتشاف و بهره‌برداری در این مناطق به صورت یکجانبه پرهیز نمایند. خرسندم که کشورهای دوست و همسایه به توافقات پیشین خود در این مورد پایبند هستند.
رئیس‌جمهور خاطرنشان ساخت: امروز دریای خزر، به عنوان منطقهای بسیار مهم و راهبردی، کانون دوستی، همکاری و همگرایی بین دولت‌ها و ملت‌های آن است و این منطقه به الگویی موفق برای تضمین صلح، ثبات، دوستی، حسن همجواری و پیشرفت تبدیل شده است. و این اجلاس یک قدم دیگر در جهت همگرایی بیشتر در منطقه است که باید با برداشتن قدم‌های دیگر تقویت شود.
رایزنی روحانی و پوتین
روسای جمهوری اسلامی ایران و روسیه در حاشیه پنجمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در زمینه مهم‌ترین مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو و تبادل نظر کردند. روحانی روز یکشنبه در دیدار ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه بر ضرورت و اهمیت بیش از پیش توسعه روابط و همکاری‌های تهران - مسکو در بخش‌های مختلف، تاکید کرد.
وی افزود: همکاری‌های دوجانبه و چند جانبه ایران و روسیه در مسائل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله در زمینه امنیت منطقه‌ای و مبارزه با تروریسم داعش در سوریه آثار مثبتی در منطقه به دنبال داشته و باید این همکاری‌ها تا ریشه‌کنی کامل تروریسم ادامه پیدا کند.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه نیز در این دیدار با اشاره به روابط رو به گسترش دو کشور در زمینه‌های گوناگون تاکید کرد: مسکو آماده توسعه هرچه بیشتر روابط و مناسبات با تهران در زمینه‌های مورد علاقه طرفین و در راستای منافع مشترک است.
بیانیه مشترک
روسای‌جمهور پنج کشور ساحلی دریای خزر در بیانیه‌ای که در پایان نشست مشترک خود در قزاقستان منتشر کردند ، ضمن برشمردن طیف گسترده‌ای از توافقات در حوزه‌های مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی و امنیتی با هدف تقویت همکاری‌های مشترک، تاکید نمودند: دریای خزر دریای صلح، همدلی، حسن همجواری و همکاری‌های مؤثر بین‌المللی است. به گزارش خبرگزاری‌ها، روسای‌جمهور کشورهای ساحلی خزر پس از امضای اسناد همکاری و امضاء کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در کنار ساحل خزر پیاده‌روی کرده و عکس یادگاری انداختند. سران 5 کشور ساحلی دریای خزر در پایان اجلاس خزر، به نشانه دوستی و همبستگی، تعدادی بچه ماهی خاویار را به صورت نمادین در دریا رها کردند.
دیدار با نظربایف
رئیس‌جمهور کشورمان روز یکشنبه در دیدار نورسلطان نظربایف رئیس‌جمهور قزاقستان، در حاشیه اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر در شهر آکتائو قزاقستان، با بیان اینکه اراده دولت جمهوری اسلامی ایران برقراری روابط صمیمانه و پایدار با قزاقستان است، اظهار داشت: تهران برای توسعه روابط با آستانه اهمیت زیادی قایل است چرا که این روابط از ارتباط عمیق تاریخی و ‌اشتراکات فرهنگی دو ملت نشأت می‌گیرد و امروز دو کشور در زمینه‌های مختلف دارای دیدگاه‌های نزدیک بوده و از منافع مشترکی در منطقه برخوردار هستند.
نورسلطان نظربایف رئیس‌جمهور قزاقستان نیز در این دیدار روابط تهران - آستانه را دوستانه و با چشم‌انداز خوب توصیف کرد و گفت: روابط تجاری دو کشور طی سال‌های اخیر افزایش قابل توجهی داشته است و مصمم هستیم این مسیر را هرچه بیشتر تقویت کنیم. رئیس‌جمهور که به منظور شرکت در پنجمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر به قزاقستان سفر کرده بود، عصر یکشنبه پس از شرکت و سخنرانی در این اجلاس، شهر آکتائو را به مقصد تهران ترک کرد.