رونق صنعت گردشگری و پیامدهای اقتصادی آن - بخش پایانی
صنعتی پرسود و کمهزینه اما مورد غفلت!
فریده شریفی
صنعت گردشگری امروزه در ردیف صنعت‌های پردرآمد، ارزآور و کمهزینه دنیا قرار گرفته و از هر 15 نفر شاغل در سطح دنیا یک نفر در این بخش فعال است و یا ارتباط مستقیمی با این صنعت دارد. ایران نیز از جمله کشورهایی است که به لحاظ جاذبه‌های باستانی و تاریخی و طبیعتی زیبا مورد توجه توریست‌ها و گردشگران خارجی قرار گرفته و به گفته سازمان جهانی گردشگری از این لحاظ رتبه دهم را داراست. در این بین داشتن میراث فرهنگی متعدد و تولید صنایع دستی گوناگون موجب شده تا علاقه‌مندان عرصه گردشگری ایران را به عنوان مقصد مناسب در حوزه گردشگری انتخاب کنند.
سفر یکی از محرک‌های اصلی در چرخه اقتصاد هر کشوری است، امروزه افراد زیادی با انگیزه‌های متفاوت فرهنگی، ورزشی، تفریحی، درمانی، تجاری و... به کشورهای مختلف سفر می‌کنند و از کشورهای میزبان انتظار امکانات مناسب، امنیت و سرویس‌دهی بهتر دارند.
نحوه رفتار با گردشگران خارجی
یک ضرب‌المثل قدیمی فارسی می‌گوید: «انسان به روی باز به خانه کسی می‌رود نه در باز» گردشگران خارجی نیز که به ایران سفر می‌کنند به خاطر خصوصیات رفتاری و مهمان‌نوازی ایرانی‌ها به این کشور مسافرت می‌کنند نه فقط به خاطر دیدن بناهای تاریخی و آثار باستانی، چرا که در هر کشوری از این بناهای تاریخی فراوان می‌شود یافت اما رفتار مردم، تعامل با گردشگران و مهربانی‌های ایرانی‌ها در گوشه و کنار جهان زبانزد و مشهور است و همین مسئله خصوصیت بسیار مهم و مثبتی در صنعت گردشگری ایران به حساب می‌آید.
در صنعت توریسم، گردشگران به دنبال امکانات و سرویس‌دهی مناسب هستند و کشورها باید جهت جذب بیشتر گردشگران امکانات و تجهیزات بیشتری را فراهم آورند، نداشتن امنیت، کمبود زیرساخت‌های مناسب و امکانات پیشرفته و مجهز و تبلیغات منفی رسانه‌های خارجی تاثیر منفی بر ورود گردشگران دارد.
«زهره کدخدایی» کارشناس مسائل اجتماعی در این باره می‌گوید: «ایرانی‌ها از قدیم‌الایام به میهمان‌نوازی و خونگرم بودن معروف بوده‌اند و همین خصوصیات رفتاری باعث شده که گردشگران خارجی برای سفر کردن به کشورمان مشتاق و علاقه‌مند باشند. اما به غیر از نحوه برخورد مردم با گردشگران خارجی، باید از لحاظ شرایط و امکانات پذیرش میهمانان خارجی هم در سطح مناسبی قرار داشته باشیم و کاری کنیم که گردشگران پس از ترک ایران باز هم خواستار مسافرت به کشورمان باشند و این بار با تعداد بیشتری از گردشگران به ایران مراجعت کنند، در واقع توریست‌ها پس از دیدن این همه زیبایی و آثار تاریخی در ایران و طبیعت روح‌افزا می‌توانند یک مبلغ برای جاذبه‌های ایران باشند و به عنوان یک نماینده تبلیغی خصوصیات ایران را برای دیگران بازگو کنند.»
وی اضافه می‌کند: «متأسفانه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی کشورهای زیادی حالت تخاصمی و دشمنی با ایران را در پیش گرفتند و ورود گردشگران خارجی به ایران کم شد اما خوشبختانه در سال‌های بعد با توجه به نگرش واقعی که نسبت به اوضاع ایران در مردم کشورهای مختلف صورت گرفت آنچنان علاقه‌مند به سفر به ایران شدند که امروزه در گوشه و کنار شاهد حضور گردشگران خارجی هستیم. البته لازم است که مردم کشور ما نیز در رفتار با گردشگران نهایت دقت و هوشیاری را به عمل آورند و به گونه‌ای رفتار نکنند که ارزش‌های فرهنگی و اسلامی کشورمان تضعیف شود مثلا سفره دل خود را برای آنان باز نکنیم و فقط از مشکلات و سختی‌ها نگوییم چرا که هر کشوری برای خود مشکلاتی دارد و بازگو کردن آنها تاثیر منفی در روحیه گردشگران دارد. نباید فراموش کرد که توسعه صنعت گردشگری یکی از راه‌های رونق اقتصادی کشور است و درآمدزایی، ایجاد اشتغال و سودآوری این بخش به نفع تمام مردم کشور است.»
جذابیت ایران
برای گردشگران خارجی
یکی از اهالی روستای عباس‌آباد در استان مازندران درباره جذابیت ایران برای گردشگری و جذب توریسم در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «کشور ما از سه لحاظ برای توریست‌ها جذابیت دارد، یکی از لحاظ جاذبه‌های طبیعی و تنوع طبیعی که در ایران داریم به نحوی که در کشور ما هم مناطق سبز و جنگلی و باصفا داریم، هم دریاچه و دریا و رودخانه و هم کوهستان و بیابان و کشور ما فقط در ناحیه بیابانی یا کوهستانی قرار نگرفته و پوشش گیاهی و آب‌وهوای متنوعی داریم، مسئله دیگر آثار تاریخی و باستانی است که در شهرهای مختلف ایران به چشم می‌خورد از تخت جمشید شیراز گرفته تا میدان نقش جهان اصفهان، از آرامگاه سعدی و حافظ گرفته تا خیام همدان، از دیدنی‌های شهر تبریز گرفته تا کاشان و قشم و کیش و کویر لوت و کویر نمک... در واقع از شمال تا جنوب کشور از مغرب تا مشرق هرچه هست دیدنی است و زیبا.»
وی اضافه می‌کند، مسئله دیگر که در جذب توریسم بسیار اهمیت دارد میهمان‌نوازی و رفتار صمیمانه و دلچسب ایرانی‌ها در پذیرش میهمانان چه گردشگران داخلی و چه گردشگران خارجی است. به نحوی که در بسیاری از موارد می‌بینیم که مردم در خانه‌های خودشان از گردشگران پذیرایی می‌کنند وحاضر نمی‌شوند که آنها به میهمان‌سرا یا هتل بروند و نهایت پذیرایی و میهمان‌نوازی را نسبت به آنان انجام می‌دهند. البته ناگفته نماند که در موارد اندکی برخی از بدسلیقگی‌ها و بدرفتاری‌ها هم با گردشگران خارجی انجام شده که باید در این موارد به مردم آموزش و آگاهی‌های لازم داده شود. به طور مثال چندی پیش یک گردشگر آلمانی به چالوس آمده بود که عده‌ای از افراد ناصالح و بزهکار او را به چابکسر برده و پول‌های او را مورد سرقت قرار دادند که با اقدام به موقع نیروی انتظامی اموالش به او بازگردانده شد. اما متقابلا فردی هم از کشور فنلاند به روستای عباس‌آباد آمده بود که با دوچرخه جهانگردی می‌کرد و وقتی به روستای ما آمد آن‌قدر مورد محبت و میهمان‌نوازی اهالی قرار گرفت و همه او را در خانه‌های خود میهمان کردند و از غذاهای خوشمزه شمالی برای او تهیه کردند که می‌گفت ترجیح می‌دهد چند روز بیشتر در ایران بماند و پس از آن به کشورهای دیگر برود.»
به گفته این ساکن روستای عباس‌آباد، واقعیت این است که هزینه گردشگری در ایران نسبت به کشورهای دیگر پایین است و اگر امنیت لازم وجود داشته باشد و به مردم آموزش‌های لازم چه در زمینه فراگیری زبان‌های خارجی همچون عربی و انگلیسی داده شود گردشگران زیادی ترجیح می‌دهند به ایران بیایند و همین مسئله در رونق اقتصادی کشورمان بسیار اهمیت دارد.
نباید فراموش کرد که گردشگران خارجی پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به سفیران تبلیغاتی کشور میزبان را دارند و ما نیز باید از این وضعیت بهترین استفاده را ببریم و با ارائه آموزش‌های کافی در چگونگی رفتار با یک گردشگر باعث رضایت‌مندی و به وجود آوردن فرصت‌های بعدی برای حضور دوباره او در کشورمان را فراهم بیاوریم.
امروزه عصر تکنولوژی و اینترنت است و هر گردشگر پیش از آغاز سفر خود تمامی هزینه‌های مربوط به کشور میزبان اعم از نرخ تاکسی‌ها، خوراکی‌ها، اقامتگاه‌ها، هتل‌ها و... را با جزئیات دقیق مطالعه کرده و سفر خود را آغاز می‌کند، به همین دلیل با دریافت هزینه‌های اضافی نباید باعث دلخوری و نارضایتی گردشگران شد چرا که بهبود صنعت گردشگری سبب رونق اقتصادی و رشد و تعالی کشور خواهد شد و کشور زیبا و دوست‌داشتنی ایران را بیش از پیش به جهانیان شناسایی خواهد کرد.
توصیف ایران
از نگاه یک گردشگر خارجی
«ایران کشور زیبا و دوست‌داشتنی است، هم مناطق دیدنی و تاریخی زیادی دارد و هم مردمش باصفا، صمیمی و خونگرم.» این توصیف یک گردشگر هلندی است که به ایران آمده است.
با این گردشگر هلندی که به همراه همسرش به ایران سفر کرده است در متروی تجریش، کهریزک، گفت‌وگویی داشتیم که ماحصل آن را می‌خوانید، این زوج نه چندان سالمند که قصد دیدار از مرقد بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) را داشتند در حالی که کتاب راهنما در دست داشتند به زبان انگلیسی از من سوال کردند که خط مترو را درست سوار شده‌اند؟ و من پاسخ دادم بله درست است و با زبان انگلیسی از آنها پرسیدم برای چه به ایران مسافرت کرده‌اید؟ آیا با جاذبه‌های ایران آشنایی داشتید؟ و آنها پاسخ دادند که سال‌ها بود که از زیبایی‌ها، جاذبه‌های طبیعی و باستانی و مردم صمیمی ایران از دوستان خود تعریف‌های زیادی شنیده بودیم و دلمان می‌خواست به ایران سفر کنیم که خوشبختانه موفق شدیم و متوجه شدیم که آنچه دوستان ما از ایران می‌گفتند همه درست و واقعی است.»
نقش گردشگری
در توسعه اقتصاد مقاومتی
از جمله منافع مستقیم صنعت گردشگری افزایش چشمگیر درآمد ارزی کشور است که با ورود هر گردشگر، میزان قابل توجهی درآمد ارزی نصیب کشور می‌گردد، با ورود گردشگران به روستاها و مناطق کمتر توسعه‌یافته این امکان وجود دارد که کسب و کارهای محلی رونق گیرد و توسعه گردشگری موجب رونق زندگی در روستاها و کمک به صنعت کشاورزی و اقتصاد مقاومتی شود.
کارشناسان اقتصادی معتقدند گردشگری در ایران علاوه بر اهدافی همچون اهداف اجتماعی، فرهنگی، مذهبی موجب تحقق اهداف اقتصادی می‌شود که در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی قرار می‌گیرد.
«رامین کاملی» کارشناس آمار در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره اهمیت گردشگری در ایران با تکیه بر آمار و ارقام می‌گوید: «بر اساس تازه‌ترین گزارش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، آمار گردشگران ورودی و خروجی به ایران در بازده زمانی 9 ماه ابتدای سال 1396 نشان می‌دهد که تعداد گردشگران ورودی به کشور به
3 میلیون و 893 هزار و 277 نفر رسیده که نسبت به مدت مشابه سال 1395 کاهش بیش از 34 هزار نفری معادل کاهش 87/0درصدی را ثبت کرده است. بر اساس این گزارش جذب گردشگران با افت و خیز همراه بوده و قطعا با این وضعیت دستیابی به هدف جذب 20 میلیون گردشگر خارجی در سال 1404 میسر نخواهد شد.»
وی اضافه می‌کند: «از میان بردن چالش‌ها و موانع ورود گردشگر به ایران از جمله ظرفیت اندک فرودگاه‌های بین‌المللی، مشکلات زیرساخت‌ها، کمبود واحدهای اقامتی، آموزش نامناسب نیروی انسانی، کیفیت ارائه خدمات و کمبود مراکز رفاهی و... می‌توان انتظار داشت که گردشگران بیشتری به کشور ما سفر کنند و از جاذبه‌های توریستی، تاریخی و اماکن زیبا و دیدنی ایران دیدار کنند.»
این کارشناس همچنین می‌گوید: «ایران از لحاظ رتبه توریسم و جهانگردی رتبه 50 را در بین کشورهای جهان از لحاظ جذب گردشگر دارد که مسلما جایگاه خوبی برای کشور ما نیست و با توجه به جذابیت‌هایی که ایران برای جذب توریسم دارد باید در رتبه مطمئن و واقعی خود قرار بگیرد.»
وی تاکید می‌کند: «صنعت توریسم یکی از مهم‌ترین صنعت‌ها در دنیاست که می‌تواند برای رشد و توسعه کشور مفید و موثر باشد به ویژه در کشور ما که اقتصاد مقاومتی، مستقل و پویا در جایگاه خاصی قرار دارد از این صنعت ارزآور و درآمدزا باید در تحقق اقتصاد شکوفا و متعالی بهره زیادی گرفته شود.»