حجاب اختياري يا اجباري (7)
مرز درون و بيرون خانه
رضا کرمی*
گفتار سوم: حجاب به عنوان حكمي از احكام عملي اديان الهي، از جمله خاتم اديان (اسلام) داراي علل ايجابي است يعني شارع مقدس در وجوب آن مقصدي را تعقيب مي‌كند. كما اينكه همة بايد و نبايدهاي شرعي اين چنين هستند ولو علت و فلسفه بعضي از احكام در ظرفي از زمان نامكشوف باشد، علت كلي‌تر آن مكشوف است. عقل به سرعت و صراحت كشف مي‌كند كه فقط خالق هستي حق قانونگذاري و حكومت بر هستي را دارد و حكم او منطبق با حقيقت و اطاعت از احكام او منجر به سعادت خواهد بود. حجاب مطرح شده در اديان نيز مقاصد متعددي را دنبال مي‌كند كه بعضي از آنها در گفتار قبل بيان شد. حجاب اسلامي با دو كاركرد همزمان، هم مؤيد خاستگاه پوشش در انسان است كه بطور طبيعي در ذائقه شخصيت‌طلبي انسان‌ها نهفته است و هم مؤيد خاستگاه آراستگي در انسان است كه آن هم به طور طبيعي در نهاد زيباپسندي انسان جاي دارد. اين دو ميل يعني ستر و پوشش از يك سو و جمال‌پسندي و خودنمايي از سوي ديگر در حجاب اسلامي مديريت شده‌اند به طوري كه در رفتار زن و مرد مسلمان و با انتخاب حجاب اسلامي هر دوي اين خواست‌ها، زمينه‌هاي بروز و ظهور مي‌يابد.
با دقت در روش اين مهندسي رفتار، درمي‌يابيم كه اسلام (مانند همه اديان الهي) حجاب را پاسخگوي فطرت عفت طلب انسان قرار داده به طوري كه شرم و حيا به عنوان يك انگيزش عمومي براي آحاد بشر، رفتار اوليه او را سامان داده است. جداي از بررسي تاريخي پوشش در هزاره‌هاي قبل و در جوامعي كه مدنيت داشته‌اند، امروز نيز در بازترين جوامع، حداقلي از پوشش را لازم شمرده و پا فراتر از آن نهادن را جرم تلقي مي‌كنند. از سوي ديگر حجاب اسلامي فرصت انتخاب را براي مرد و زن مسلمان فراهم مي‌آورد تا اين ميل طبيعي را در بستر تعادل و رفتار الهي، مهندسي نمايند.
زن مسلمان مختار است در بستر جامعه با انتخاب حجاب، تمام پتانسيل خودآرايي و زينت‌بخشي خود را يك جا متمركز كرده و در بستر خانواده به فعليت برساند. خودآرايي، خودنمايي، زينت و آرايش در بستر خانواده و در ميان محارم، زن مسلمان را به لحاظ زيبايي منحصر به فرد مي‌نمايد چرا كه در بستر جامعه همة زنان مسلمان با پوشش و ستر زيبايي‌هاي خود، زمينه را براي جلوه‌گري او در خانواده فراهم آورده‌اند. بدين سان زن مسلمان براي محارم خود و در حد اعلي درجه تَبَرُّج براي همسر خود، ملكه زيبايي خواهد بود كه هيچ جايگزيني نخواهد داشت. اين ايده‌آل اديان است كه اگرچه به طور صددرصد تحقق نيابد، فضاي اصلي تعاملات زن و مرد را در جامعه رقم خواهد زد و موجبات سكون و آرامش اكثريت خانواده‌ها را فراهم خواهد آورد.
در اين فضاي اخلاقي مبتني بر حكم الهي حجاب، فرزنداني به دور از اضطراب و آسيب‌هاي ناشي از بي‌ثباتي در خانواده‌ها، رشد خواهند كرد كه پس از يك نسل، ازدواج‌ها با معيار عفاف و حجاب سامان خواهد يافت و زمينه ساز تحقق و تجلي آيه 21 سوره روم خواهد بود. «از آيات الهي اين است كه از ميان شما همسراني برايتان قرار داد تا در كنارشان آرام گيريد و سكونت پيشه كنيد و او ميانتان دوستي و مهرباني نهاد. آري در اين نعمت براي انديشمندان نشانه‌هايي است.»
اين سكونت و آرامش و وقار براي زن و مرد حاصل نخواهد شد مگر اينكه با حاكميت حكم حجاب، در جامعه داد و ستدِ نگاه و خودنمايي ممنوع، و همه نيازهاي خواستن و خواسته شدن در خانواده تبادل گردد. تا چشم‌ها و دل‌ها از اضطراب و التهاب خيابان‌گردي به استقرار و اطمينان خانه‌ها باز نگردد سكونت موردنظر قرآن تحقق نخواهد يافت. چنين حاكميتي، حكومت از بيرون نيست بلكه با فهم علت و غايت حكم الهي حجاب نيازمند انتخابي اختياري و شرعي است.
ــــــــــــــــــــــــ
* کارشناس ارشد فقه و حقوق اسلامی