شیوه نگهداری گل‌های آپارتمانی و تاثیر روانی آن بر افراد - بخش پایانی
آرامش خیال و مهربانی در همنشینی با گلدان‌ها
گالیا توانگر
براساس تحقیقات به‌عمل آمده، افراد در هنگام هدیه گرفتن گل، رفتاری حاکی از ادب، احترام، تشکر، دوستی، صمیمیت و هیجان‌زدگی همراه با گفتاری متفاوت از خود نشان می‌دهند. تمام این واکنش‌ها تنها در پنج ثانیه نخست گرفتن گل بروز می‌کند که این نشان‌دهنده تأثیر عمیق گل در وجود انسان‌ها است. صرف نظر از تأکید تمامی روانشناسان به تأثیر روانی گل بر روی انسان‌ها، حضور آن در فضای مسکونی و اداری بستر بسیار مناسبی برای آرامش روح و روان ایجاد می‌کند. لاله، نیلوفر آبی، سروناز و گل‌محمدی، گل‌های ملی ایران هستند.
وقتی احساس ناراحتی می‌کنید، هیچ چیز مانند یک گیاه یا گل‌های رنگارنگ به عنوان هدیه شما را آرام نمی‌کند. مطالعات نشان داده‌اند، بیماران بیمارستان که در اتاق خود گل و گیاه دارند یا از پنجره اتاقشان به باغچه دید دارند، بسیار سریع‌تر از افرادی که گل و گیاه در اطراف‌شان ندارند، بهبود می‌یابند.
گیاهان به افزایش انرژی مثبت در فضا کمک می‌کنند و باعث می‌شوند احساس امنیت و راحتی بیشتری کنیم. آن‌ها هم چنین احساس افسردگی و تنهایی را کاهش می‌دهند. اهمیت به یک شیء زنده به ما هدف و احساس رضایت درونی می‌دهد، مخصوصا وقتی منتظر شکوفا شدن گل‌های گیاه محبوب‌تان هستید.
دستاوردهای پرورش گل و گیاه
در محل زندگی و کار
محمدیان یک بازنشسته و فعال در کلاس‌های گل و گیاه سرای محله درباره دستاوردهایش و آشنایی‌اش با انواع گل و گیاه می‌گوید: «ما اینجا تقریبا کاشت و پرورش همه نوع انواع بذر و گیاه که قابلیت پرورش در فضای آپارتمانی را دارد، یاد گرفته‌ایم. به‌طور مثال من داخل چند باکس در فضای حیاط مجتمع آپارتمانی، سبزی خوردن پرورش می‌دهم و خیلی این کار را دوست دارم. هر کدام از همسایه‌ها که از کنار این باکس‌ها رد می‌شوند و از دیدن این صحنه‌های قشنگ لذت می‌برند، خوشحال می‌شوم. زندگی‌های آپارتمانی روحیه‌ها را خشک کرده و دیگر آدم‌ها حوصله گفت‌وگو را با هم ندارند. اما وجود چند باکس ساده گل وگیاه داخل حیاط باعث می‌شود همسایه‌ها ساعتی را داخل حیاط دور هم جمع شوند و با هم صحبت کنند. این به نظرم رنگ زندگی است و همه باید به اهمیت آن توجه داشته باشند.»
وی با همین لحن پرانرژی‌اش می‌گوید: «راستی ما به تازگی کاشت زعفران را داخل باکس‌های گل شروع کرده‌ایم که جوانه زده و خیلی دوست داریم به نتیجه برسد.»
فاطمه اشتری 65 ساله که مونس درختچه‌های آپارتمانی‌اش شده است، صراحتا برایمان می‌گوید: «اگر یک روز به گل و گیاه رسیدگی نکنم آن روز اصلا روز خوبی برایم نیست.»
رضایی در فضای منزلش حدود صد گلدان دارد و انواع گل‌ها و گیاهان آپارتمانی را پرورش می‌دهد. او می‌گوید: «حدود 40 تا50 گونه کاکتوس را پرورش داده‌ام و در زمینه گل‌های آپارتمانی هم تقریبا تجربه نگهداری و پرورش همه نوع گونه‌های سازگار با آب و هوای شهرمان را دارم. در منزل من هرجا نگاه کنی سبز است و هدیه من به تمام میهمانان گل وگیاه است. این علاقه تا حدی است که حتی نوه کوچکم پا به پای من نام همه گونه‌های گیاهی را می‌داند و به میهمانان یک به یک گونه‌های گیاهی را با نام علمی‌شان معرفی می‌کند.»
وی اهل مطالعه است و می‌گوید: «من دوست دارم اطلاعات علمی کافی در زمینه گونه‌های گیاهی داشته باشم. به همین دلیل از کتابخانه محله‌مان خیلی استفاده می‌کنم. این فعالیت روحم را زنده می‌کند و نمی‌گذارد لحظه‌ای احساس افسردگی کنم.»
روانشناسی گل و گیاه
وقتی شما هر روز به گل و گیاه در منزلتان آب می‌دهید و تغییرات بیولوژیکی آن همچون جوانه زدن، قد کشیدن، گل دادن، میوه دادن و حتی ریزش برگ‌ها را با تمام وجودتان از نزدیک احساس می‌کنید و مثل یک موجود زنده با گل و گیاه ارتباط برقرار می‌کنید و حتی بعضی از افراد که ارتباط خوبی با گیاهان برقرار می‌کنند، برایشان اسم هم می‌گذارند و با آن‌ها شروع به صحبت می‌کنند(مثل یک دوست) و این رابطه تاثیر شگرفی بر روحیه ایشان ایجاد می‌کند.
مژده صدری یک مشاور برایمان درباره حس و حال همنشینی مداوم با گل و گیاه توضیح می‌دهد: «حس رابطه با موجود زنده‌ای مثل گل، انسان را از افسردگی دور می‌کند. گل به عنوان موجود زنده در خانه نفس می‌کشد و غیر از پالایش محیط روحیه افراد را نیز صیقل می‌دهد. افرادی که موقع مراقبت از گل و گیاه با آن حرف می‌زنند و با محبت برخورد می‌کنند، می‌توانند تاثیر خود را بر روی گل احساس کنند و این موضوع به تجربه ثابت شده است که نشان از رابطه دو طرفه و معجزه روان درمانی گل است. ما می‌توانیم تنهایی خود را با گل پر کنیم و خود را از صدمات روانی ناشی از تنهایی و بیکاری دور نگه داریم.»
روانشناسان و روانپزشکان براین باور هستند افرادی که با گل و گیاه سر و کار دارند، فشارهای کاری و محیطی و اضطراب‌های ناشی از آن برایشان کاهش پیدا می‌کند؛ لذا توصیه می‌شود نسبت به تهیه گل و گیاه و یا گیاهان آپارتمانی (گلدان آپارتمانی) اقدام کرده تا به این صورت روحیه‌تان عوض شده و نگرش مثبت به زندگی پیدا کنید.
آمارها درباره ظرفیت صنعت
گل و گیاه کشور چه می‌گویند؟
ایران یکی از خاستگاه‌ها و زادگاه‌های طبیعی گیاهان زینتی از جمله لاله، سنبل، زنبق، سیکلمه و برخی از درختچه‌ها و تعداد زیادی از درختان میوه به شمار می‌آید، و در منابع علمی دنیا اسناد و مدارک مربوط به این موضوع موجود است؛ ولی از نظر اقتصادی و صادرات گل و گیاه هنوز موقعیت مناسبی در سطح دنیا ندارد. ایران از لحاظ شرایط مساعد جهت تولید گل و گیاه جزو 15 کشور اول جهان است. موطن بسیاری از گل و گیاهان زینتی که در دنیا در زمینه تولید و پرورش آن تلاش شده از جمله گل‌های پیازی، پامچال، میخک، گلایل، لاله سیکلمن ایران می‌باشد.
درحال حاضر ایران هفدهمین کشور تولیدکننده گل و گیاه جهان است، اما رتبه صد و هفتم بازارهای صادراتی را به خود اختصاص داده است و علیرغم بالا بودن کیفیت گل‌های تولیدی به دلیل بالا بودن قیمت آن مشتری در بازارهای جهانی ندارد.
استان مازندران نیز در تولید گیاهان آپارتمانی رتبه نخست تولید کشور را دارد که محصولات آن به کشورهای حاشیه خزر صادر می‌شود. البته کارشناسان عقیده دارند که ایران توانایی صادرات سالانه حداقل 300 تا 500 میلیون دلار گل‌های زینتی (به صورت شاخه بریده و گلدانی)، درخت و درختچه را دارد. باید این نکته را در نظر گرفت که قیمت هر 30 تا 40 شاخه گل رز صادراتی معادل قیمت یک بشکه نفت است. بزرگترین مشتری‌های ایران برای خرید شاخه‌های گل از کشور عراق، آذربایجان، اوکراین، مولداوی، بلاروس، گرجستان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه بوده‌اند. مشتریانی که تعدادی از آن‌ها مانند گرجستان، روسیه و بلاروس در واقع محل ترانزیت گل‌های صادراتی ایران به کشورهای دیگر هستند و گل‌های ایران بعد از ورود به این کشورها دوباره در بسته‌بندی‌های جدید و به نام‌های جدید از سوی این کشورها صادر می‌شوند. بیشترین گل‌هایی که از ایران صادر می‌شود شامل گلایول، رز، میخک، داوودی، مریم، آنتوریوم، لاله، نرگس، سوسن، مارگریت، پرنده بهشتی، ژربرا و آلسترومریا است.
ورود اقتصاد دانش‌بنیان
به صنعت گل و گیاه
شیوه‌های نوین تکثیر گل نیز در تولید انبوه بسیار اثرگذار است. در این روش به جای ساقه، سلول و بافت گیاه گرفته و در محیط کشت گذاشته می‌شود. با این روش می‌توان صدها هزار از آن گونه را بدون آفت و بیماری در مدت زمان لازم تکثیر کرد.
از علی بجنوردی یک فعال در صنعت گل و گیاه و صادرات گل‌های شاخه بریده، می‌پرسم: «چرا سهم ما از بازار بین‌المللی صنعت تولید و صادرات گل و گیاه، فقط 30 میلیون دلار است؟» وی پاسخ می‌دهد: «هدر رفت سرمایه از معضلات جدی کشور ماست. قابلیت‌های اقلیمی ایران در پرورش گل و گیاه ازجمله سرمایه‌هایی است که نادیده گرفته می‌شود و چه‌بسا این فرصت طلایی در آینده‌ای نه‌چندان دور- به واسطه مشکلات زیست محیطی در حال رشد- آن قدر کمرنگ شود که دیگر قابل توجه نباشد. در حالی که اروپا از قرن شانزدهم، پرورش گل‌های بومی ایران از جمله لاله واژگون را آغاز کرده و کشورهایی همچون نیوزیلند، تایوان، چین، ترکیه، زیمبابوه و موزامبیک- که اغلب در گروه کشورهای در حال توسعه شناخته می‌شوند- سهم بالایی از بازار صنعت گل و گیاه جهان را به خود اختصاص داده‌اند. در مقابل ایران با وجود 8000 گونه گیاهی که 1800 واحد آن بومی هستند، سالانه به جای یک میلیارد دلار فقط 30 تا 40 میلیون دلار درآمد دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «برخی معتقدند، فقط یک راه برای نجات از این وضع وجود دارد و آن، ورود اقتصاد دانش‌بنیان به صنعت گل و گیاه است؛ ازجمله متخصصانی که معتقدند با ایجاد تغییر و اصلاحاتی در پرورش گل‌ها می‌توان اقتصاد کشور را با کمک این صنعت رونق بخشید. بسیاری از تولیدکنندگان، به ارتقای دانش خود درباره نحوه پرورش بهینه و بهتر گیاهان بومی نیاز دارند. ضعف موجود در این بخش باعث می‌شود، تولیدکننده برای دفع آفات، از سم و کود زیاد استفاده کند که این موضوع اتفاقا باعث کاهش کیفیت محصول و حتی از بین رفتن آن‌ها می‌شود. در بخش دولتی نگاهی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد. بخش خصوصی هم به دلیل مواجهه با چالش‌های متعدد مالی و غیرمالی، توان ورود به این فرآیند را ندارد.»
این فعال صنعت گل و گیاه با اشاره به این که کشورهای خارجی در جمع‌آوری ژرم‌پلاسم گونه‌های مختلف دنیا و بومی‌سازی و به‌کارگیری آن‌ها برای اصلاح ژنتیک گل‌ها بسیار فعالند، اما هنوز در ایران بانک ژن گیاهان بومی درست نشده است؛ می‌گوید: «حمایت نشدن بخش تحقیقات باعث شده از دانش موجود در کشور استفاده نشود. به همین علت با ضایعات بالای گیاهان و به تبع آن ضرر تولیدکنندگان مواجه هستیم؛ مشکلی که چندی پیش در رابطه با درخت کامیس‌پاریس به وجود آمد و باعث از بین رفتن هزاران اصله شد، فقط به این علت بود که تحقیقات درباره نحوه آفت‌کشی آن صورت نگرفته بود.
ارز خرید بذر در حالی از کشور خارج می‌شود که فروشندگان خارجی، ژن این گیاهان را به گونه‌ای دستکاری می‌کنند که این گل‌ها فقط در سال اول، باروری خوبی داشته باشند، اما از سال دوم به بعد راندمان آن‌ها کاهش می‌یابد. با این روش بذر آن گل و تولیدش را در انحصار خود نگه می‌دارند. با تحقیق روی صفات مطلوب ژنتیک گل‌های خارجی می‌توان آن‌ها را به گونه‌های بومی تبدیل کرد و مانع خروج ارز از کشور شد. متاسفانه در این زمینه به شدت دچار ضعف هستیم. چینی‌ها با سرمایه‌گذاری روی ژن 35 هزار گونه، موفق به تجمیع 10 درصد از کل گونه‌های گیاهی دنیا شده‌اند و همچنان در حال تکمیل بانک ژن خود هستند.»