پر کردن جیب بانک‌ها به جای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان!
در حالی که برخی طرح‌های فوق‌العاده و سودمند به دلیل بی‌بهره بودن از منابع مالی، راه به جایی نمی‌برند و در نهایت نابود می‌شوند، بودجه تعیین شده برای حمایت از این طرح‌ها به جیب بانک‌ها سرازیر می‌شود!
این واقعیت تلخ را گزارش تفریغ بودجه سال ۹۵ نشان می‌دهد که به تازگی منتشر و در بخشی از آن، تفریغ صندوق نوآوری و شکوفایی گزارش شده است. تفریغ بودجه صندوقی که «سیاست‌گذاری و راهبری»، «تسهیل، هدایت و تأمین مالی فعالیت‌های پژوهش و توسعه»، «ارتقای کارآفرینی مبتنی بر فناوری» و وظایف مشابهی بر عهده آن قرار گرفته و قرار است در سایه خدماتش، زیست‌بوم کارآفرینی فناورانه شکل بگیرد، توسعه پیدا کند و با رسیدن به بالندگی، کشورمان را به خلق ثروت و رهایی از اقتصاد نفتی برساند.
دورنمایی که البته وسیع‌تر از اینهاست و آن‌قدر اهمیت دارد که رهبر انقلاب، رئیس‌جمهور و دیگر نهاد‌ها بر ضرورت دستیابی به آن تأکید دارند و از این روی، در برنامه توسعه و ردیف بودجه سالانه، اهتمام ویژه‌ای به آن شده است؛ هدفی بزرگ که ظاهرا خیلی زود به حاشیه رفته؛ این را می‌شود از گزارش تفریغ بودجه دریافت که در بخشی از آن آمده است:
«از سال ۱۳۹۱ تا پایان سال ۱۳۹۵ معادل دو هزار و بیست و سه میلیارد (2/023/000/000/000) تومان یعنی حدود ۶۷ درصد سرمایه اولیه «صندوق نوآوری و شکوفایی» تأمین شده است. بالغ بر پانصد و سه میلیارد (503/000/000/000) تومان، حدود ۲۵ درصد منابع مذکور، در قالب تسهیلات در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار گرفته و ۷۵ درصد مابقی منابع مذکور بر اساس اساسنامه صندوق یاد شده در بانک‌ها سپرده‌گذاری شده است. در قبال سپرده‌گذاری صورت گرفته، بانک‌ها اقدام به پرداخت حدود دویست و شصت و شش میلیارد (266/000/000/000) تومان تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان نموده‌اند.»
بر اساس این گزارش، یکی از نکاتی که به دست می‌آید، محقق شدن کمتر از ۷۰ درصد سرمایه اولیه این صندوق طی پنج سال است. روند بسیار کندی که نشان می‌دهد، آن گونه که باید، اهمیت موضوع درک نشده که اگر شده بود، این همه تعلل و کندی در اجرای قانون حمایت از این دست شرکت‌ها به چشم نمی‌خورد. درست مثل تعللی که در روند شکل‌گیری صندوق یاد شده به چشم می‌خورد. صندوقی که در سال ۹۱ تشکیل شده، اما خاستگاه آن «لایحه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان» است که سال ۸۶ ارائه شده!
اشکالی بزرگ که در روند فعالیت این صندوق هم تکثیر شده و هویداست. آنجا که می‌بینیم این صندوق در سال ۹۱ آغاز به کار کرده، اما نخستین طرح دانش‌بنیان تصویب شده در آن، به اسفندماه ۹۲ بازمی‌گردد و حتی این طرح نیز تا واپسین روز‌های بهار سال بعد هیچ‌گونه تسهیلاتی دریافت نمی‌کند؛ روند به شدت کندی که بعید است بتواند اهداف بزرگ تعیین شده برای این طرح ملی را محقق کند.
البته این پایان راه نیست و صندوق نوآوری و شکوفایی اکنون بیش از ۱۰۰۰ طرح مصوب دارد ـ هرچند هنوز بسیاری از این طرح‌ها به نتیجه نرسیده‌اند ـ آنچه عجیب جلوه می‌کند، نحوه اختصاص بودجه‌های مصوب و محقق شده برای این صندوق است؛ بودجه‌ای که گزارش تفریغ حکایت از اختصاص یک چهارم آن به شرکت‌های دانش‌بنیان و سپرده‌گذاری سه چهارم مابقی در بانک‌ها دارد! بله، سپرده‌گذاری در بانک‌ها!
به نقل از تابناک؛ اتفاقی عجیب که تنها سود برخی بانک‌ها در این ماجرا نیست، چراکه گزارش تفریغ نشان می‌دهد بانک‌های منتفع شده از این محل، حدود یک هفتم پولی را که به عنوان سپرده دریافت کرده‌اند، به برخی مجموعه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان وام داده‌اند و از بابت این وام‌ها، هرچند ناچیز، اما سود دریافت می‌کنند. این نشان می‌دهد، سود صندوق تشکیل شده برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای بانک‌ها، کمتر از این دست شرکت‌ها نیست و چه بسا از برخی منظر‌ها بیشتر هم هست.
همه این‌ها در حالی است که به مصایب و مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان برای معرفی خود و ایده‌هایشان به مسئولان این صندوق و مشمول تعریف دولتیِ «دانش‌بنیان» قرار گرفتن و پس از آن، بهره‌مند شدن از مزایای این عنوان از جمله وام و تسهیلات، ورود نکنیم، چون در آن صورت، درخواهیم یافت که نفع برخی بانک‌ها از شکل‌گیری چنین صندوقی، چقدر بیشتر از فعالان عرصه علم و دانش و شرکت‌های دانش‌بنیان است؛ گزاره‌ای که مجابمان می‌کند، راه اشتباهی پیش گرفته‌ایم و نیازمند تصحیح آن در اسرع وقت هستیم!