آرش فهیم

باور کردنی نیست، اما واقعیت دارد؛ فیلمی روی پرده سینماها رفته که بدون دستاویز قرار دادن موضوعات پیش پا افتاده، پر از جاذبه است، فارغ از هر ادا و اطواری حرف‌های مهمی می‌زند و بی‌آنکه دچار شعارزدگی شود، طالب منافع ملی است؛ مخاطب اصلی فیلم، کودکان هستند اما بزرگسالان نیز با آن ارتباط برقرار می‌کنند؛ «قهرمانان کوچک» فیلم مهم دوران پاییزی سینمای ماست؛ فیلمی که در عصر بیداد آثار زرد و سیاه و مالاریایی، یک فیلم روشن و آگاهی بخش و در عین حال دارای مسئله و دغدغه و از همه مهم تر، یک فیلم ملی و ایرانی است؛ هم برای مردم ساخته شده، هم مخاطب آن مردم هستند و هم مماس با جامعه است.
«قهرمانان کوچک» داستان دو پسربچه است که زندگی و معیشت آنها به خاطر مسائلی که برای پدرشان پیش آمده، در معرض خطر قرار دارد. پدر آنها در مرکز تولید نوشت‌افزار کار می‌کند، اما چون بازار این محصولات با لوازم التحریر وارداتی و قاچاق که قیمت ارزان تری هم دارند قبضه شده است، در آستانه بیکاری قرار دارد. به همین دلیل هم، این دو کودک همراه با دو نفر دیگر از دوستانشان در باشگاه تکواندو متحد می‌شوند تا مرکز تجمع و توزیع نوشت‌افزار قاچاق را کشف و منهدم کنند و انتقام پدر خود و دیگر تولید کنندگان داخلی را از قاچاقچی‌ها بگیرند. آنها همچنین در فضای مجازی، کمپین حمایت از کالای ایرانی راه‌اندازی می‌کنند تا هم نسلان خود را به این مهم تشویق نمایند.
چند ماه قبل خبری منتشر شد با این عنوان که حسین قناعت یک فیلم کودک و نوجوان با موضوع حمایت از تولید ملی خواهد ساخت. این خبر ابتدا یک مأموریت غیر ممکن به نظر می‌رسید. چون پرداخت عمیق و صحیح به این موضوع در سینما آن هم در فیلمی برای کودکان پیچیده به نظر می‌رسید. اما این موضوع، بدون اینکه فیلم به سطحی گرایی یا مغلق گویی مبتلا شود، در بستر درام و روایت فیلم مطرح می‌شود. مهم‌ترین عنصری که به کمک فیلم آمده، فانتزی و رویاپردازی است. داستان فیلم با‌گریز از واقع گرایی و برانگیختن تخیل مخاطب از طریق بازنمایی و احیای افسانه‌هایی چون سندباد و غول چراغ جادو و همچنین در بستر کمدی، این مأموریت را عملی ساخته است. بخش‌هایی از فیلم هم در قالب رزمی و اکشن و با حضور یک قهرمان تکواندو در المپیک، توانسته فضای فیلم را با روشی منطقی و اخلاقی، به ذائقه و علاقه مخاطب عام نزدیک کند. اینکه در بستری مفرح و خیال انگیز و پرجاذبه برای بچه‌ها، دائم بر اهمیت استفاده از کالای ملی و پرهیز از خرید اجناس خارجی تأکید می‌شود به طور خود به خود بر ضمیر بچه‌ها تأثیر می‌گذارد. به ویژه اینکه این مضمون مهم و ملی، از زبان خود بچه‌ها مطرح می‌شود.
علاوه‌بر این «قهرمانان کوچک» یک فیلم قهرمان پرداز هم هست. ما با یک فیلم حماسی روبرو هستیم که با دشمنان خود شوخی ندارد و بچه‌ها را به مبارزه فرا می‌خواند. برخلاف فضای غالب بر بیشتر آثار سال‌های اخیر سینمای ما که مبتنی بر تسلیم و القای بن بست در مسائل اجتماعی هستند، این فیلم، تماشاگر خود را هم به شناخت بخشی از آسیب‌های اجتماعی نزدیک می‌کند و هم بشارت دهنده پیروزی و نیکبختی در صورت مقاومت و مبارزه است. واقعیت این است که فیلمسازهایی که می‌گویند وظیفه هنرمند، فقط نشان دادن نشیب‌ها و معضلات اجتماعی است نه ارائه راه‌حل، بی‌سواد و ترسو هستند. این طیف از فیلمسازها چون توان فکری پایینی دارند فقط به برملاسازی مشکل می‌پردازند و نه توان گفتن راه‌حل را دارند و نه جرأت آن را. چون اگر بخواهند ریشه مشکلات اجتماعی و راه‌حل آن را نشان دهند، احتمالا به حامیان مالی خود یا جشنواره‌ها و افرادی که قرار است به آنها جایزه بدهند بر می‌خورد. پس فقط به نمایش سطحی معضلات اکتفا می‌کنند تا به جایزه‌ای از جشنواره‌های فرامرزی برسند و بس. اما «قهرمانان کوچک» هم یک فیلم انتقادی درباره مشکلات اجتماعی است، هم ریشه مشکل مطرح شده را نشان می‌دهد، هم مخاطب را به مقابله با این مشکل ترغیب می‌کند و هم اینکه راه رستگاری اجتماعی را هم روشن می‌سازد.
اما دیگر مزیت و برتری فیلم مورد بحث نسبت به عمده آثار سینمایی اخیر ما، ارزش نهادن به نهاد خانواده است. این دوران، کمتر فیلمی را می‌بینیم که در آن یک خانواده کامل و سالم داشته باشد. در اکثریت قریب به اتفاق فیلم‌ها، خانواده‌ها آسیب دیده و ویران هستند و اولین قربانگاه فرد در اجتماع، خانواده و نزدیکان معرفی می‌شود! اما در «قهرمانان کوچک» گرما و زیبایی کانون خانواده و انس و الفت اعضا به یکدیگر نمایانده می‌شود.
بزرگ‌ترین نقطه ضعف «قهرمانان کوچک» روایت فرعی این فیلم است؛ ماجرای حضور مادر بچه‌ها در یک پروژه سینمایی که ابتدا قرار است به عنوان هنرور بازی کند و بعد به بازیگر اصلی ارتقا می‌یابد و در نهایت قرار بر این می‌شود که برای ادامه کار به خارج از کشور برود اما نمی‌رود؛ هیچ ارتباطی با موضوع اصلی فیلم ندارد، هر چند که هدف از طرح این قصه، جلا دادن به نهاد خانواده است اما پیوند ارگانیکی با داستان اصلی و مضمون محوری فیلم نیافته است. ضمن اینکه این ماجرا، برای بچه‌ها چندان قابل درک نیست و فقط به طولانی‌تر شدن منجر شده است.