علیرضا چخماقی

  چند ماه پیش بود که، موضوع «شأن سینما» و اینکه «هنر توقیف شدنی نیست» برای مدتی کوتاه فضای مجازی را به خود اختصاص داد و برخی از مطبوعات هم دنباله رو آن شدند.
  اکنون که این بازی رسانه‌ای از تب و تاب افتاده واز آنجا که بسیاری از کاربران فضای مجازی، به مصداق «نو که آمد به بازار، کهنه شود دل آزار»، به دنبال «نو» و «تازه»‌های دیگری رفته‌اند ؛ بد نیست با دقت و تأمل بیشتری در معنی و مفهوم «شأن سینما» و «هنر توقیف شدنی نیست» موضوع را بررسی کنیم.
در اینکه هنر سینما نیز همچون هر هنر و حتی هر پدیدۀ دیگری برای خودش می‌تواند «شأن» و منزلتی داشته باشد، البته حرفی نیست، و اگر این هنر - صنعت یا هر هنر دیگری، بنا به دلایل و عواملی از شأنش کاسته شود و منزلتش پایین بیاید و یا ساقط شود، قطعا نه از ذات و ماهیت وجودی‌اش، بلکه به سبب بد فهمی ما آدم‌ها و بهره‌برداری نادرستی است که از آن طلب می‌کنیم.
این درست که خاستگاه سینما از غرب است و الفبای آن را غربی‌ها نوشته‌اند و از آغاز نیز، صحنۀ نمایش را چنان ساخته و پرداخته‌اند که گویا هر سینماگر و فیلمسازی در اقصی نقاط جهان، چاره‌ای جز تقلید و تکرار افکار و محصولات ایشان را ندارد، اما این هم بدیهی است که اگر ما ناچار به استفاده از ظرف غربی‌ها هستیم، اما مظروف و محتوا را که دیگر می‌توانیم به اختیار خویش انتخاب کنیم .
و اگر در سال‌های پیش از انقلاب، ظرف و مظروف سینمای ما، هر دو در گرو دنباله روی و تقلید از سینمای غرب و البته با رنگ و لعابی مثلا ایرانی بوده‌اند، اما در سایۀ تحول فرهنگی ناشی از وقوع انقلاب اسلامی، همچنان‌که در بیست سال نخست به ویژه 10 سال اول، فیلم‌های خوبی ساخته شدند، باز هم لازم بود آن روند ادامه می‌یافت و شتاب می‌گرفت تا امروز، در دهۀ چهارم انقلاب، سینمای ما بر اثر سهل‌انگاری و ساده‌نگری و بی‌توجهی عده‌ای در مراتب مختلف، به حال و روزی نیفتد که خود سینماگران هم بر حال و روز آن افسوس بخورند .
بله، درست است «شأن سینما» به ویژه در کشور ما، نه تنها باید محفوظ بماند، بلکه می‌بایستی روز به روز ارتقاء یابد و بالاتر هم برود، و اگر متأسفانه در حال حاضر در جهت مخالف آن، نازل شده و در بسیاری اوقات نیز سقوط کرده است، همچنان‌که در آغاز مطلب هم ‌اشاره رفت، از نا‌بسامانی و پریشان احوالی ساختاری است که در حوزه‌های مختلف فرهنگی - اجتماعی و سیاسی - اقتصادی، این سینما را شکل می‌دهد و افرادی که در عرصۀ آن فعالیت می‌کنند.
شیفتگان هنر و دلسوزان واقعی سینما، خوب می‌دانند که «شان سینما» را حفظ کردن با کمپین راه انداختن و غوغا برانگیزی، ممکن و مقدور نیست و نمی‌شود در حالی که عده‌ای از فیلمسازان و بازیگران و عوامل مرتبط با تهیۀ فیلم، همچنان در حال و هوای سینمای تجاری سیر می‌کنند و به دنبال ثروت و شهرت‌اند (فارغ از فعالیت سالم عده‌ای انگشت شمار) جو غالب آن سینما، گرایش به ظاهر بینی و ابتذال نداشته باشد و دغدغۀ عواملش در جهت مادی، کسب صرف درآمد و معروفیت به هر قدر و قیمتی نباشد.
«شأن سینما» وقتی محترم و محفوظ می‌ماند که دست‌اندرکاران آن، چشم به فرهنگ خودی بدوزند و با عشق و صداقت، به دور از جو زدگی و روز مره‌گی‌، در پی ساخت اثری باشند که نه فقط برای امروز، بلکه برای آیندگان نیز قابل عرضه و شایستۀ تحسین باشد.
«شأن سینما» آن گاه قدر دانسته می‌شود که تهیه‌کننده و کارگردان آن، اگر کم و کاستی در محیط و جامعه‌اش وجود دارد (که حتما هم وجود دارد) آن را دستمایۀ ساخت فیلمی برای عرضه به جشنواره‌های خارجی قرار ندهد و در جهت عکس آن، اثرش را، چنان هوشمندانه و آمیخته با فن و هنر بسازد که از رنج و آلام مردمش بکاهد و بر شوق آنان برای رفع مشکل بیفزاید.
«شأن سینما» زمانی بالا می‌رود که میل به خود نگری و جاه طلبی در وجود بازیگرانش از بین برود و «شأن» خویش و پیشۀ خود را، به صرف کسب درآمد، برای بازی در هر فیلم کم یا بی‌مایه‌ای پایین نیاورند.
«شان سینما» وقتی از گزند آفات مختلف، مصون و محفوظ می‌ماند که هنرمندان و تک تک عوامل آن، در ساختن هر فیلمی (حتی در مقیاس تفریح و سرگرمی) منافع ملی و مصالح اجتماعی را مد نظر قرار دهند و احیانا در فیلم‌هایشان، جای عشق با هوس، طنز با هرزه گویی و انتقاد با عقده گشایی عوض نگردد ... و البته در چنین صورتی، نه تنها هیچ فیلمی توقیف نمی‌شود، بلکه دیدن آن برای مردم عین صواب است و برای سازندگانش هم در حکم ثواب.