بهشت؛ جای سادهدلان
برخی از انسانها خود را زرنگ و زیرک میدانند، و بیش از اندازه پیچیده فکر و عمل میکنند. از قدیم گفتهاند: سخت میگیرد جهان بر مردمان سختکوش. این افراد به دلیل آنکه خیلی به خود و توانمندیهایشان باور دارند، دنبال مکر و چارهجویی میروند و نقشه میکشند تا با کمترین هزینه بیشترین سود را ببرند؛ اما این مکاری به سبب اعتماد بیش از اندازه به علم و عمل خود، موجب میشود تا بیشتر خطر کنند و در نتیجه هم بیشتر ضرر کنند. چنانکه قارون و قارونیها این گونه به خود و علم مدیریت اقتصادی خویش دل بستند و سقوط کردند.(قصص، آیه 78؛ زمر، آیه 49)
از آیات و روایات به دست میآید مدعیان علم در لبه پرتگاه دوزخ حرکت میکنند و به سادگی در دوزخ میافتند؛ اما انسانهای ساده و غیرپیچیده، هفتاد ذراع از پرتگاه دوزخ دور هستند و اگر اشتباهی بکنند اشتباهاتشان جزو گناهان صغیره بوده و به سادگی هم قابل جبران است حتی اگر توبه نکنند؛ زیرا خداوند گناهان کوچک را به شرط ترک کبیره میبخشد.(نساء، آیات 31 و 32) البته خداوند گناهان کبیره را نیز با توبه میبخشد، ولی این افراد ساده اصلا پیچیده و خطرپذیر نیستند تا سراغ گناهان کبیره بروند و نیازی به توبه باشد.
این افراد چون مدعی علم نیستند و ادعایی هم ندارند، تنها چشم و گوششان به سوی عالمان است و هر چه آنان میگویند اینان عمل میکنند. این گونه است که آنان اهل عمل میشوند و همین عمل، آنان را نجات میدهد. از این رو در روایت آمده است: أَکْثَرُ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ الْبُلْه(ابن ادريس حلي، مستطرفات سرائر، قم، جامعه مدرسين، چاپ دوم، 1411ق، ص566)؛ بیشترین اهل بهشت سادهدلان هستند. اینان سستخرد، کماندیشه و ناتوان در رای هستند ولی با عمل خودشان به بهشت میروند.
عالمان هم اگر اهل خشیت باشند وقتی به بهشت میروند در درجات عالی بهشت قرار میگیرند؛ زیرا درجات به اندازه معرفت است و اهل خشیت به سبب آگاهی نسبت به خدا در برابر عظمت الهی خاشع و خاضع میشوند و این گونه است که ترس ایشان از نوع عالمانه و عبادت ایشان حتی میتواند محبانه باشد اگر خائفانه نباشد؛ در حالی که سادهاندیشان عبادتی از سر طمع دارند نه خوف و خشیت حبی.