فریده شریفی

 ازدواج پیمان مقدسی است که در اسلام مورد تاکید فراوان قرار گرفته و از سنت‌های انبیا(ع) معرفی شده است. اهمیت ازدواج و زندگی مشترک به این دلیل است که خانواده سنگ بنای جامعه و نخستین واحد اجتماعی است، ازدواج عاملی برای نجات از آلودگی، نجات از تنهایی و بقای نسل است، به همین دلیل ضرورت دارد که دختران و پسران هنگام ازدواج با مطالعه فراوان و دقت کافی به این امر مقدس مبادرت کنند و با اندیشه‌های رویایی و افکار از پیش ساخته تن به ازدواج ندهند چرا که زندگی مشترک بدون داشتن برنامه و هدف متعالی و مشخص، سست و بی‌پایه خواهد بود و محلی برای آرامش، اطمینان و شکوفایی و بالندگی نیست.
انجام خدمات مشاوره‌ای، زوج‌های جوان را با زندگی آینده و اهداف و وظایفشان بیشتر آشنا می‌سازد و راهنمایی برای آنها خواهد بود تا زندگی مشترک را با گام‌های محکم و استوار آغاز کنند و از مشکلات پیش رو نهراسند.
خوشبختانه امروزه بسیاری از خانواده‌ها با اهمیت خدمات مشاوره‌ای نه‌تنها در امر ازدواج فرزندانشان بلکه در موارد دیگر نیز آشنا هستند و اصطلاحا به خانواده درمانی می‌پردازند که در این گزارش به آنها پرداخته می‌شود:
نقش مشاوره در ازدواج
مهم‌ترین مرحله برای تشکیل زندگی مشترک آشنایی و شناخت طرفین از یکدیگر قبل از ازدواج است. اگر دختر و پسر قبل از ازدواج همدیگر را به خوبی نشناسند و از توقعات، خواسته‌ها و اهداف یکدیگر باخبر نباشند نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط خوبی برقرار کنند و در زمان کوتاهی دچار اختلاف و سوءتفاهم خواهند شد، اما در صحبت‌های قبل از ازدواج چه مسائلی باید رد و بدل شود؟ چه خواسته‌هایی مدنظر است؟ آیا باید از مسائل مادی و اقتصادی هم سخنی به میان آورند یا گفت‌‌وگو را به مسائل احساسی و فرهنگی محدود سازند؟
انجام مشاوره قبل از ازدواج، رفتن به کلاس‌های آموزشی و جلسات مشاوره به تمامی این سؤالات و ابهامات پاسخ خواهد داد.
«زهره کدخدایی» روانشناس در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان در این باره می‌گوید: «هر دختر و پسری که در آستانه امر ازدواج و زندگی مشترک هستند برای شناخت طرف مقابل نیاز به مشاوره و راهنمایی دارند و این مشاوره به آنها کمک خواهد کرد تا با روحیه بهتر و درک و تفاهم بیشتری، زندگی مشترک را آغاز کنند.»
وی اضافه می‌کند: «مشاوره قبل از ازدواج موجب خواهد شد که طرفین واقع بینانه به ازدواج نگاه کنند و از برخوردهای احساسی و غیرمنطقی اجتناب کنند و از آنجا که معمولا در جلسات مشاوره با تست‌های مخصوص و مشاوره‌های خاص و زیرکانه تلاش می‌شودکه افراد با صداقت از مسائل زندگی و خواسته‌های خود سخن بگویند نتایج واقعی و صادقانه است و خدای ناکرده دروغ و فریبی در آنها مشاهده نمی‌شود چرا که طرفین می‌دانند مسئله ازدواج یک مسئله ساده و زودگذر نیست و صحبت از یک عمر زندگی در کنار یکدیگر است که باید با سعادت و خوشبختی توأم شود.»
«فرناز علیزاده» که مدت دو سال از زندگی مشترکش می‌گذرد درباره نقش مشاوره قبل از ازدواج می‌گوید: «با اینکه با خانواده همسرم آشنایی خانوادگی داشتیم اما پس از انجام مراحل خواستگاری و شروع دوران نامزدی که معمولا برای شناخت بیشتر طرفین صورت می‌گیرد سوءتفاهم‌ها و اختلافات ما شروع شد و اگر مشاوره قبل از ازدواج صورت نمی‌گرفت مسلما ازدواجی هم صورت نمی‌گرفت، زیرا از طریق همین جلسات، هر دوی ما پی بردیم که اختلافات ما واقعی نیست و فقط سو‌ءبرداشت و سوءتفاهم است.»
وی اضافه می‌کند: «شرکت در کلاس‌های مشاوره باعث شد که استرس و نگرانی‌ ما از ازدواج کمتر شود و با مسائل و مشکلات پس از آن با خونسردی و آرامش بیشتری برخورد کنیم به ویژه آنکه مشاور از ما می‌خواست که پایه و اساس پاسخگویی به سؤالات را صداقت بگذاریم و تمام سؤالات را با درستی و راستگویی پاسخ گوییم به همین دلیل از همان ابتدا ما اساس زندگی‌مان را بر پایه راستی، درستی و صداقت گذاشتیم تا در آینده هم همین رویه را ادامه دهیم و هیچ‌گاه به یکدیگر دروغ نگوییم چرا که من معتقدم هیچ‌چیز مانند دروغ زندگی را ویران نمی‌کند. مسائل و مشکلات اقتصادی درزندگی طرفین مهم هستند اما با کمک یکدیگر و همکاری و همیاری می‌توان بر مشکلات اقتصادی پیروز شد اما زندگی که براساس دروغ و فریب باشد هیچ‌گاه دوام نخواهد آورد.»
وی همچنین خاطرنشان می‌کند که متأسفانه در جامعه ما دختران و پسرانی وجود دارند که از ابتدا به یکدیگر دروغ می‌گویند و زندگی خود را براساس رویاها، دروغ و فریب یکدیگر بنا می‌کنند که تداوم نخواهد داشت و غالبا به جدایی و طلاق منجر خواهد شد، درحالی که اگر همین زوج‌ها به مشاوره قبل از ازدواج و حتی بعد از ازدواج روی می‌آوردند زندگی مشترکشان نجات پیدا می‌کرد و موفق می‌شدند.
سلامت جامعه
سلامت جامعه در گرو تامین سلامت افراد جامعه است و افراد سالم، متعادل، مفید و موفق در خانواده‌های سالم و متعادل پرورش پیدا می‌کنند به همین دلیل داشتن یک خانواده سالم و با ثبات از مهم‌ترین نیازهای یک جامعه است خانواده‌‌های سالم و موفق حاصل ازدواج‌های منطقی، عقلانی و موفق هستند و آموزش، آگاه‌سازی و مشاوره قبل از ازدواج از جمله عواملی هستند که سلامت خانواده را تضمین می‌کنند. کارشناسان مسائل اجتماعی نسبت به پدیده طلاق در جامعه هشدار داده‌اند و این هشدارها را باید جدی گرفت.
زهره کدخدایی در این باره می‌گوید: «بیشتر طلاق‌ها در 5 سال اول ازدواج اتفاق می‌افتد و عامل آن هم اختلافات خانوادگی به دلیل مسائل اقتصادی، اجتماعی و یا سنتی است که منجر به آشفتگی‌های خانوادگی می‌شود در حالی که با برنامه‌ریزی‌های دقیق آموزشی و مشاوره‌های قبل از ازدواج می‌توان استحکام و ثبات خانواده را فراهم کرد.»
به گفته این روانشناس، در غالب مشاوره‌هایی که از دختران و پسران قبل از ازدواج صورت می‌گیرد مشاهده شده که این افراد در انتخاب ملاک‌های تعیین همسر دچار ناآگاهی هستند و به درستی نمی‌دانند که انتظارتشان از همسر آینده‌شان چیست؟ به همین دلیل دچار سردرگمی و عدم شناخت می‌شوند و در صورت تحقق زندگی مشترک با مشکلات بعدی و حتی جدایی و طلاق مواجه خواهند شد.
این کارشناس همچنین به مسئله طلاق عاطفی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «عدم مشاوره قبل از ازدواج آمار طلاق در جامعه را بالا می‌برد و به غیر از طلاق‌های رسمی، متاسفانه با پدیده طلاق‌های عاطفی هم مواجه خواهیم بود که در این حالت زن و شوهر نسبت به هم بیگانه و نامانوس خواهند بود و فقط به خاطر فرزندان یا عوامل دیگر در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.»
اهمیت مشاوره خانوادگی از دیدگاه اسلام
در اسلام به مبحث مشاوره و به ویژه مشاوره خانوادگی اهمیت زیادی داده شده است، مطالعه و بررسی آیات و احادیث متعدد نشان می‌دهد که انتخاب همسران مناسب مایه آرامش، مودت و رحمت است. علامه طباطبایی از آیه 187 سوره بقره به عنوان بهترین مصداق برای اهمیت نهاد خانواده یاد می‌کند و می‌گوید: «زن برای مرد و مرد برای زن به عنوان لباس و پوشش هستند که همدیگر را از آلودگی و فساد محافظت می‌کنند و همان‌طور که لباس مایه زینت و زیبایی برای انسان است، زن و مرد نیز مایه زینت و زیبایی برای یکدیگر هستند.
پیامبر اسلام(ص) نیز فرمودند: «هیچ چیز نزد خداوند محبوب‌تر از خانه‌هایی نیست که به واسطه ازدواج آباد می‌شود و هیچ چیز مغبوض‌تر از خانه‌هایی نیست که به واسطه طلاق خراب می‌شود.»
حجت‌الاسلام والمسلمین منصوری محقق، پژوهشگر و مدرس حوزه در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان به اهمیت مشورت در دین اسلام و در زندگی انسان‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «در هیچ دینی به اندازه دین اسلام به اهمیت مشاوره و راهنمایی پرداخته نشده است و اصولا فلسفه بعثت انبیاء همین ارشاد، راهنمایی و هدایت مردم است. در آیات قرآن نیز مکررا به این مسئله اشاره شده که مشورت کردن یعنی استفاده از عقل‌های دیگران و مسلما امری که با مشورت و رایزنی و هماهنگی چندین عقل انجام شود بسیار موفقیت‌آمیزتر از عملی است که با تصمیم فردی اتخاذ گردد.»
وی اضافه می‌کند: «در مورد امر مقدس ازدواج هم تاکید فراوان شده که برای مشورت باید به اساتید، خبرگان و کسانی که دانا باشند و تقوا داشته باشند مراجعه شود چرا که بر هرکسی نمی‌توان اعتماد کرد و هرکسی شایسته مشاوره و رایزنی نیست.»
یک خانم خانه‌دار نیز در این زمینه می‌گوید: «هنگام ازدواج فرزندم دچار دو دلی و اضطراب بودم و با اینکه از خواستگار دخترم اطمینان کامل داشتم و از سال‌ها قبل خانواده او را می‌شناختم ولی مدام دچار دلشوره و نگرانی می‌شدم به همین دلیل به توصیه یکی از دوستانم به قرآن پناه بردم و از خداوند متعال خواستم آیاتی که به من اطمینان می‌بخشد و آرامش‌بخش من است به من نشان دهد.»
این خانم خانه‌دار اضافه می‌کند: «با اینکه بارها شنیده بودم در کار خیر نباید به استخاره و تفأل متوسل شد اما با این نیت به قرآن اتکا کردم که به من آرامش بدهد و توشه معنوی زندگی دخترم باشد و با تکیه بر قرآن برای زندگی مشترک دخترم دعای خیر کرده باشم به همین دلیل در نهایت خضوع و خشوع به قرآن مراجعه کردم و این آیه بر من آشکار شد که... «خداوند برای شما از جنس خودتان جفتی بیافریند که در کنار او آرامش یابید و میان شما عشق و محبت و مهربانی قرار داد که در این حقیقت نشانه‌هایی از خداست برای مردمی که در اندیشه و تفکر هستند...» آیه 21 سوره روم... با گفتن بسم‌الله برای دخترم و همسرش آرزوی خوشبختی و موفقیت کردم...»
هدف اصلی مشاوره کمک به افراد جهت انتخاب زوج مناسب و شناخت بهتر و بیشتر فردی است که برای ازدواج در نظر گرفته شده است، این مرحله مهم‌ترین مرحله مشاوره ازدواج است زیرا جنبه پیشگیری دارد و در صورت هدایت صحیح و مناسب موجب تامین بهداشت روانی خانواده می‌شود اما مشاوره فقط به مرحله قبل از ازدواج تعلق ندارد و پس از ازدواج هم زوجین می‌توانند برای جلوگیری از بروز اختلافات و عمیق‌تر شدن آنها به مشاوران مناسب و مجرب مراجعه کنند تا مشکلاتشان هر چه سریع‌تر حل و فصل گردد و خدای ناکرده به فروپاشی بنیان خانواده منجر نشود.
متاسفانه در کشور ما بسیاری از زوج‌ها از کارکردهای مفید و مثبت مشاوره‌ها اطلاعی ندارند و برخی دیگر هم که اطلاع دارند احساس می‌کنند چون به یک استقلال مالی و خانوادگی رسیده‌اند می‌توانند خودشان مشکلشان را حل کنند و نیازی به مشورت و همفکری با دیگران ندارند در حالی که اگر به یک مشاور معتمد و آگاه مراجعه کنند می‌توانند بدون کوچکترین آسیبی برای خود و خانواده‌شان مشکلات را حل و زندگی سالم و پر از امنیت خاطر و آرامشی برای خود فراهم کنند.
اکثر زوج‌ها به این مسئله توجه نمی‌کنند که پیشگیری بهتر از درمان است و با مشاوره، مراجعه به کلاس‌های آموزشی، همفکری و رایزنی با کارشناسان و افراد آگاه می‌توانند ازدواج خود را تضمین نمایند و تا حد بسیار زیادی از احتمال طلاق بکاهند.